Morgunblaðið - 27.01.1963, Blaðsíða 15

Sunnudagur 27. JanSar 1963
MORCUNBLAÐIÐ
15

— / fáum orðum
Framhald af bls. 10.
ég gripinn einhverju öryggis-
leyisi og gróflegri eld'hræðslu
Varð ég svo þeirri stund fegn-
astur, þegar sól bar við hafs-
brún um morguninn og eld-
aði af nýjum degi; og
martröðin leið hjá.
Það næsta sem ég frétti af
sumarhúsi Páls voru þessi
orð: „Veiztu að ísólfsskáli er
brunninn?“ Það var Andrés
Björnsson sem sagði þau við
mig. Mér hefði ekki átt að
koma bruninn á óvart, en ein-
hvern veginn er búið svo um
hnútana að okkur kemur flest
á óvart, þrátt fyrir allt.
„Nei, það hefur ekki verið
mjög mikið brim undan far-
ið,“ ítrekaði Páll, „það hefur
verið dálítið skerjaskrölt.“
„Og þeir hafa ekkert róið,“
sagði Gunnar. „Nei,“ svaraði
Páll. „Þeir veiða mikinn hum
ar hér,“ sagði Gunnar. Það
kom vatn í munninn á mér,
„Skyldi vera til betri mat-
ur?“ „Þeir sem borða mikinn
humar fá nærha tilfinningu
fyrir list og fegurð,“ sagði
Páll. „Það er jafnvel nóg að
umgangast humarinn eins og
karlarnir gera. Þeir kunna
sitt verk. Þeir eru snillingar.
Enginn kann betur að smíða
hús en Sigurður Sigurðsson,
sem sá um smíðina á ísólfs-
skála. Hann er mikill lista-
maður.“ „Þeir kunna vel að
byggja hús hér,“ sagði Gunn-
ar. „Þeir eru samvizkusam-
ir og leggja sál sína í hvert
hamarshögg.“ „Þeir vinna
þetta eins og hvert annað
kærleiksverk,“ skaut Páll inn
í. „Þykir þér góður humar?“
spurði ég Gunnar. „Ágætur,“
svaraði hann. En Páll sagði
íslendingar hefðu byggt fal-
legri hús, _ef þeir hefðu borð-
að meiri h’umar. „En hann er
dýr,“ sagði ég. „Listin kostar
peninga," sagði Gunnar.
Þetta líkaði Páli augsýni-
lega vel. „Mikla peninga,"
sagði hann.
Þeir fóru nú að tala um
landnema íslands og undar-
legt væri, að þeir hefðu ekki
byggt eitt einasta hús, sem
varðveitzt hefði til okkar
daga. Þeir veltu því fyrir sér,
hvers konar flökkulýður
þetta hefði eiginlega verið;
ekki væri annað að sjá en
„feðurnir frægu“ hefðu ein-
ungis tjaldað til einnar nætur
Og lítil reisn væri yfir bygg-
ingarkúnst þeirra, ef hún er
skoðuð án rómantískrar birtu.
Mér heyrðist að þeim fy: dist
þessi staðreynd styðja heldur
skoðanir Barða um Herólana.
Kannski húsleysið sýni svart
á hvítu að þetta undarlega
og eirðarlausa fólk hafi ein-
ungis ætlað að staldra við á
íslandi á leið yfir höfin, en
setzt hér að fyrir einhvern
undursamlegan misskilning.
Nú var kominn kliður í
stofuna, frúrnar setztar við
eldstóna. Og snarkið ekki
lengur partur af samskrafi
stundarinnar. Frú Sigrún á
ættir að rekja austur í Skafta-
fellssýslu, þess vegna sagði
hún: „Þeir voru að reyna að
halda því fram í gærkvöldi,
að einhverjir fyrir austan
hefðu á fyrri tíð gengið um
fjörurnar með ljósker og villt
um fyrir skipum.“ „Laxnes
lætur liggja að því í Paradís-
arheimt,“ sagði Páll. „Þetta
er einber vitleysa,“ sagði frú-
in, „eða hafið þið nokkurn
tíma heyrt þess getið?“ „Þessi
saga er frá Jótlandi,“ sagði
Gunnar. „Það skiptir engu
máli,‘ sagði Páll, „aðalatriðið
er, að konur allrá tíma hafa
gengið með Ijóskerin sín á
einhverri annarlegri strönd
og afleiðingin orðið sú, að
blásaklausir sjófarendur hafa
glapizt á ljósinu, hrakizt og
orðið skipreika. Og þá hafe
þær sagt sigri hrósandi: „Þetta
var gott strand!“
mm
Á efstu myndinni ræðast þeir við Páll fsólfsson og Gunnar
Hannsson, arkitekt, glugginn horfir við Stokkseyrarfjöru, —
á myndinni í miðju sitja þeir að kaffidrykkju í skálanum
Sigurður trésmíðameistari og Guðmundur í Merkigarði, en
á neðstu myndinni eru frú Sigrún og dr. Páll. Þegar neðsta
myndin var tekin, sagði frúin: „Horfðu út á hafið, en ekki
á mig“.
Við þetta hljóp galsi í sam-
talið og jókst eftir því sem á
leið kvöldið. Gestir komu og
fóru, Ásmundur Sæmunds-
son, bóndi á Grund, bróðir
Helga, Guðmundur í Merki-
garði, Guðmundur DaníelssOn
og Sigurður trésmiðameistari,
sem hlustaði á af stakri prúð-
mennsku. Þegar við Sigurður
vorum kynntir, féll samtal
okkar í þennan farveg:
„Ertu héðan frá Stokks-
eyri?“
»Já.“
„Og þú hefur einkum starf-
að við húsbyggingar.“
„Já, og viðhald."
„Ha, viðhald. Hvað held-
urðu að konan segi?“
„Ég jer ógiftur."
„En við hvað áttu? Viðhald
er að vísu mikið praktíserað
í Reykjavík, en ég þekki eng-
an sem hefir það að aðal-
starfi."
„Nú, þú átt við það,“ sagði
Sigurður og brosti eins og
neifabarn.
„Já, er til einhver önnur
merking?“
„Þekkirðu hana ekki, mað-
ur?“
„Nei, aldrei heyrt hana,“
sagði ég stríðnislega.,
„Við köllum það viðhald að
dytta að gluggum og svoleið-
is,“ hélt Sigurður áfram, og
var eins saklaus í andlitinu
og sjálf vornóttin
„1 Reykjavík er hár við-
haldskostnaður hjá sumum.“
„Hann getur orðið nokkuð
hár, þegar gamlir kumbaldar
eiga í hlut,“ sagði Sigurður
og var nú með á nótunum.
„Hvernig lízt þér á ísólfs-
skála?“
„Stórvel."
„Fannst þér erfitt að smíða
hann?“
„Ekkert sérstaklega. En ég
mundi verða fljótari með
næsta hús.“
„Það leikur allt í höndun-
um á honum,“ sagði Páll.
„Hann fór um húsið gull-
smiðshöndum", sagði Gunnar.
„Ég ætla að fá hann suður".
Þegar hér var komið kynn-
ingunrii, vorum við aftur
farnir að heyra í. eldin-
um. Enginn vildi missa af
því, sem fram fór. „Það er
gott fólk hér á ,Stokkseyri,“
sagði Páll. „Þú ættir að kynn-
ast mentaliteti þess og skilja
það. Hér er þröngt, en gott.
Ástandið versnar eftir því
sem bæirnir stækka. Stðr-
þjóðirnar eru heimskastar.
Eitt er samt sameiginlegt í
öllum löndum; að éiginkonur
eru á móti áfengi. En það er
hægt að tala þær til með
lagni. Ég hitti gamla konu
hér fyrir austan ekki alls fyr-
ir löngu. Hún sagði það væri
hart að fylgjast með því,
hvernig karlarnir lægju hund
flatir fyrir brennivíninu.
„Ojá,“ sagði ég, „Ijótt er að
sjá.“ „Eða þá unglingarnir,"
sagði hún. „Ojæja,“ sagði ég.
„Mjór er mikils vísir,“ sagði
hún. „En voru þeir nokkuð
betri í gamla daga?“ spurði
ég. „Æi-nei, ætli það,“ sagði
hún. „Þú hefðir átt að sjá,
hvernig þeir lágu fyrir hunda
og manna fótum.“ „En hóf-
lega drukkið vín er guðs
gjöf,“ sagði ég. „Ja, heldurðu
það, Páll minn,“ sagði hún.
„Já, en ekki of mikið í einu,“
sagði ég. Og á það féllst hún. .
Svo flýtti hann sér út í
aðra sálma: „Gunnar er
stórskáld. Ég ætti að nota
sömu aðferðina við hann og
fvar grimmi við sína kirkju-
smiði. Þegar Ragnar í Smára
kom hingað, sagði hann: „Ég
er búinn að segja Hannibal
frá húsinu og þeir verði að
teikna í sama stíl, þegar þeir
byggja yfir safnið.“ Hingað
kemur margt fólk að skoða,
sumir eru feimnir, aðrir ganga
hreint til verks og gægjast
um allar gáttir. Margir eru
hrifnir. En einn áhorfenda,
sem hafði virt húsið lengi
fyrir sér, kom til mín og
sagði. „Það er fallegt útsýni
héðan.“ Þá vissi ég hann var
arkitekt.“
„En aðalatriðið er að Páll
geti unnið hérna,“ skaut Gunn
ar inn í.
„Eg fer á fætur milli fimm
og sex á morgnana,“ sagði
Páll, „og byrja að vinna. Þá
er mjög fallegt og kyrrt. Svo
vinn ég til kl. 11, eftir það
er ekki eins'rólegt.“
„Hvaða viður er í loftum
og veggjum?" spurði ég Sig-
urð.
„Það er fura,“ svaraði hann.
„En við setjunT harðvið
eins og palisander og íben-
holt á eldinn,“ sagði Páll.
„Þú hefur uppljómaðan
hnöttinn á píanóinu þínu.“
„Já,“ sagði Páll, „það veitir
ekki af.“
„Er það góð inspírasjón?"
„Hnötturinn er vafalaust
góð inspírasjón fyrir einræð-
isherra og landvinningamenn.
En fjaran er minn innblást-
ur. Hún er svo frjósöm, að
kindurnar hérna eru flestar
þrílembdar. Ég hef varað
konur við fjörunni."
„Ég hef heyrt þú sért að
skrifa óperu, Páll?“
„Hafðu ekki hátt Um það.
Maður veit aldrei hvað verð-
ur. Guðmundur Daníelsson
lét mig fá óperutexta. Ég hef
verið að reyna að þræða hann
upp á eirihvers konar músík-
band. Ég er kominn langt
með fyrsta þátt.“
„Og þú ert þá oft í fjör-
unni?“
„Ég skrepp þangað oft, já.
Ég var svo hundiheppinn að
sjá stórveltubrim nýlega, það
hef ég ekki séð síðan ég var
strókur. Mér þykir gott að
vera hér og ganga með sjón-
um og hlusta á niðinn. En ég
er alltaf myrkfælinn, þegar
tekur að skyggja. Hér á ég
á öllu von, það er nauðsyn-
legt að vera var um sig í
myrkrinu. Það er mikið myrk
ur í heiminum. En óttinn er
Oftast óþarfa ímyndun. Gísli
föðurbróðir minn gekk ein-
hverju sinrii í niðamyrkri frá
Baugsstöðum vestur að
Stokkseyri eftir sjávarbökk-
unum. Þá sér hann allt í einu
eitthvert kvikindi. Hann var
kjarkmaður og laus við bá-
biljur, en samt leizt honum
ekki á blikuna Og hrópaði út
í myrkrið. „Hver er þarna?“
Ekkert svar. Þá hélt hann
áfram og í ljós kom að kvki-
indið var tryppi. Þannig eru
það oftast einhvers konar
tryppi sem reyna að hefta för
okkar, en við höldum alltafx
það séu skrímsli".
„Og þér finnst gott að
vinna hér í nýja húsinu?"
„Já, ég vildi ég gæti verið
hér oftar.“
„Af hverju geturðu það
ekki?“
„Vegna kirkjunnar. Mér
hefur alltaf þótt vænt í|m
starf mitt í kirkjunni. En ,ég
skrifa stundum nótur, það;er
rétt. Oftast . lenda þær;: í
kamínunni. -Það er satria
hvaða vitleysa stendur f. á
pappírnum, ailtaf skál hahn
brenna með; skærúm loga.
Það er eiginlega nauðsynlégt ;;
að hafa kamínu, hefur þú
ekki fengið þér kamínu eriiri-
þá?“
„Nei.“
„Þú ættir að athuga það.“
Nú sneri Páll sér að Gtíð-
mundi í Merkigarði. ,„Þeir éru n
að reyna að Segja að Skipar
sé ekki rétt, örnefni,“ sagði
hann. „Hvað segir þú um
það?“
„Ég veit það ekki,“ sagði
Guðmundur. Ætli sé ekki nétt
ara að segja Skipa.“
„Nei, nei,“ 'fullyrti Páll fast
og ákveðið. „Örnefnið heitir:
Skipar, eða hvað segir þú þm
það, þú átt að heita málfrseð-
ingur.“ • i
„Ég gæti bezt trúað það
heiti Skipar," sagði ég, „það
er nógu góð afbökun fyrir
hvern sem er,“
„Og áf hverju heldurðu það
sé komið?“ spurði Páll. f,
„Ætli Nielsen kaupmaður
hafi ekki einhvern tíma
sagt: „Þarna liggja skiparnar
mínar.“ Og svo hafa allir
haldið að þetta væri gullald-
armál. Og þar með var
örnefnið skjalfest."
„Það er miklu eldra,“ mót-
mælti Póll. „En hvað held-
urðu að örnefnið Roðgúll
þýði?“
„Ég hef heýrt það væri ,af- -
bökun úr Rauðkuhóll,“ sagði
Guðmundur
„Tóm vitleysa,“ sagði Páll.
„Ætli það þýði ekki Rauða-
gull,“ sagði ég. „Mýrarrauðí?"
„En Vælugerði?" spurði þá
Páll.
„í Vafþrúðnismálum er tal-
að um Víðarr og Vála, sém
voru synir Óðins. Ætli Væla
þessi hafi ekki verið viðhald
Vála,“ sagði ég.
Þá stóðst Ásmundúr eþki
mátið og mótmælti í nafni
þjóðlegrar einingar. En Páll
fékk tilefni til að .segja okk-
ur eftirfarandi sögu af Geir
Sigurðssyni, skipstjóra. Harin
var einhverju sinni staddur:
norður á Siglufirði. ;Þá gekk
hann niður á bryggju til karl-
anna, sém voru að landa sfld.
Hann benti á síldina og
spurði: „Hvað er þetta?“
„Þetta er síld,“ sögðu þéir.
„Og hvað er síld?“ spurði
hann. „Ja, það er . ... það
er ....“ sögðu þeir.: „Já, ejn-
mitt það,“ sagði hann. „Ög
hvernig veiðið þið þessa
síld?“ „í nót,“ svöruðu þeir.
„Jæja, svo þið veiðið síldiria
á nótur,“ sagði Geir gatrili
með uppgerðarundrun ý í
röddinni. „Það má' þá hafa
gagn af þeim líka.“
Vesalings mönnunum varð
nú ekki um sel, en sámt
sögðu þeir þessum spurula
aðkomumanni undan og ofán
af síldveiðuln og minntust
m.a á nótabassa. „Já, einmitt,
svo þið notið líka bassa við
veiðarnar,“ sagði þá Geir. Én
þá var körlunum nóg boðið
og vildu fá að vifa, hver
þessi maður eiginlega vaéri.
„Ja, ég. heiti nú Árni fisjd-
fræðingur,“ sagði Geir og
kvaddi.
Þetta var góð saga eins ög
á stóð. Nú var komið með
kaffi og bætt g arinirjri.
Ég spurði Pál um' óperuna.
„Þetta er ekki í fyrsta skiptí
sem ég hef gert tilraun ti’ að
skrifa óperu," sagði hanri.
„En guð einn má vita, hvórt
þetta verður nokkurn tiíria
barn í brók.“
„Er nokfcur elektrónísk
músík í óperunni?“
„Nei, ég læt þá ungu um
hana. Ég er líklega orðinn af-
skaplega gamall maður.
Elektrónísk músík verkar - á
mig eins og kenningar Ein-
Framhald á bls. 23.:
»;
&
v