Morgunblaðið - 27.03.1963, Blaðsíða 3

Miðvikudag\ir 27. marz 1963
M O R G V /V R L A Ð IÐ
3
í DAG er alþjóðaleikhúsdag-
urinn og í kvöld verður
frumsýnt í Þjóðleikhúsinu
leikritið Andorra, eftir sviss-
neska leikritaskáldið Max
Frisch. Fyrir helgina brá
blaðamaður Mbl. sér í heim-
sókn þangað og horfði á æf-
ingu Andorra, sem fram fór
undir leiðsögn austurríska
leikstjórans Walter Firner.
, Áður en æfingin hefst, seg-
ir leikstjórinn mér, að hann
sé hæstánægður með sam-
vinnuna við leikarana. —
Þetta fólk hefur ekki aðeins
hæfileika, segir hann, heldur
Fábjáninn (Árni Tryggvason), hermaðurinn (Bessi Bjarnason) og Andri (Gunnar Eyjólfsson).
Hárið þitt vex aftur, Barblin.
Eins og grasið á gröfunum.
einnig geysilegan áhuga og ó-
drepandi dugnað. Það er aldrei
hægt að leggja fram nákværr.a
áætlun eða lýsingu, sem leik-
arar 'eiga síðan að haga túlk-
un sinni eftir. Ég vil að þe\r
reyni fyrst þá aðferð, sem
þeir álíta rétta eða þeim er
eðlilegust, og geri þá sjálfur
mínar athgasemdir, þegar ég
sé hvernig hún er. Þannig
verður minna af leik þeirra
áskapað eða sjálfrátt. Það er
ekki hægt að lýsa list. Það er
eins og þegar við elskum ein-
hvern, þá getum við alarei
gert okkur grein fyrir hvers
vegna við gerum það.
Nú hefst æfingin og Barblin
hvíttar hús föður síns í tilefni
af hátíð heilags Georgs. Það
er ekk-i aðeins hátíð henago
Ggorgs, sem gleður Andra, —
gyðinginn í Andorra, heidur
það að hann á að fá að verða
trésmiður. — Mann langar til
að kasta nafninu sínu eins og
húfu upp í loftið, en ég stend
hér bara og vef saman svunt-
una mína. Þannig er hamingj-
an.
★ • ★
Ekki verður Andri þó smið-
ur, því sagt er, að hann og
hans líkar séu alltaf að hugsa
um peninga. Þess vegna er
verkstæðið ekki staður fyrir
haiin heldur verzlunin. Að
honum er vegið frá öilum
hliðum og menn keppast um
að finna hjá honum einkenni,
sem þeir tileinka Gyðmgum.
Til hughreystingar segir
presturinn: — Þegar þeir
segja: Gyðingurinn er hug-
laus, þá máttu vita það, að þú
ert ekki huglaus, Andri, ef
þú játast undir það að vera
Gyðingur.
Löngu síðar segir prestur-
inn: — Þú skalt ekki gera
þér mynd af Guði, drottni
þínum, né mönnunurn, sem
hann hefur skapað Einnig ég
varð sekur um það. Ég vildi
koma til móts við hann í kær-
leika, þegar ég talaði við
hann. Ég var einn þeirra, sem
gerði af honum mynd, einn
þeirra, sem hlekkjuðu hann,
einn þeirra, sem komu hon-
um í gálgann.
★ • ★
Nú birtist ný persóna á svið-
inu, Senoran. Hún á ekki
heima í Andorra, heidur fyr-
ir handan, hjá þeim svörtu.
Hún segir við kennarann: —
Þú sagðir að sonur okkar
yrði að taka það á sig. Nú
þurfið þér að skýra fyrir hon-
um, hvað það er að vera And-
orri og segja honum að taka
það á sig.
Faðir við Andra: — Þú ert
sonur hans. Það er sannleik-
urinn.
Andri: — Hversu margan
sannleik hafið þið? Svona get-
ið þið ekki komið fram gagn-
vart mér....
'Faðir: — Af'hverju trúirðu
okkur ekki?
Andri: — Ég á engan trún-
að eftir handa ykkur.
Faðir: — Þú vilt vera Gyð-
ingur?
Andri: — Ég er það. Ég
vissi lengi ekki hvað það var.
Andri (Gunnar Eyjólfsson) og Barblin (Kristbjörg Kjeld).
Kennarinn
björnsson).
væri Gyðingur. Hvers vegna
komstu af stað þessavj lygi?
Kennarinn fellst á að leysa
loks frá skjóðunni: — Ég mun
segja, að hann sé sonur minn,
sonur okkar, þeirra eigin
hold og blóð..
Senora: — Af hverju ferðu
ekki?
Kennarinn: — Og ef þeir
kæra sig ekki um sannieik-
ann?
Senoran við Andra: — Þeir
svívirtu þig og mísþyrmdu
þér, en því linnir. Sannleik-
urinn dæmir þá, og þú, Andri,
ert sá eini hér, sem ekki þarft
að óttast sannleikann.
Andri: — Hvaða sannleika?
Enn er presturinn fenginn
til að leiða Andra í sannleika
um uppruna sinn. Kona kenn-
arans segir við hann: — Það
er erfitt starf, sem bíður yðar
í þessu húsi, faðir. Þér hafið
skýrt fyrir honum Andra okk-
ar hvað það er að vera Gyð-
ingur, og sagt honum að hann
(Valur Gíslason) og gestgjafinn (Jón Sigur-
Nú veit ég það ... Ég var
glaður, græn skein sólin í
trjánum, ég henti nafni minu
á loft, eins og húfu, sem eng-
inn átti nema ég, og niður
dettur steinn, sem drepur mig.
★ • ★
Hinir svörtu að handan
ráðast inn í Andorra, sem fell-
ur í hendur þeirra án blóðs-
úthellinga. Úr gjallarhornum
innrásarliðsins hljómar: —
Enginn Andorri hefur neitt að
óttast.
Andorrarnir hraustu leggja
niður vopn þrátt fyrir fyrri
yfirlýsingar. Er þeir ganga
fram hjá Andra og föður hans
á torginu, segir Andri: —
Tókstu eftir því, hvernig þsir
ganga. Þeir líta ekki hver á
annan. Og þessi líka þegjandi.
Þegar það hefur gerzt, þá finn
ur hver fyrir sig, hverju hann
trúði aldrei, þess vegna ganga
þeir svona einkennilega núna.
Eins og Skfhjúpaðir lygarar.
Framh. á bls. 22
STAKSTEIIMAR
„Minnir óþægOega
á vinstri stiómina*4
Fyrir skömmu kom út hjá Al-
menna bókafélaginu bókin „ÞaS
gerist aldrei hér“. Þetta er mjög
athyglisverð skáldsaga, sem er
í senn spennandi og verSug hug-
vekja, því að þar er um það
fjailað, hvernig þjóðirnar geta
orðið afbeldinu að brá-ð, ef þær
sofna á verðinunx Sagan gerist
í Bretlandi, en Benedikt Grön-
dal, ritstjóri Alþýðublaðsins, rit-
aði grein, þar sem hann stað-
setti söguna hér á landi og helztu
persónurnar urðu þá Þórarinn
Þórarinsson, sem meginábyrgð
bar á því að Framsóknarflokk-
urinn greiddi kommúnismanum
götuna, Lúðvík Jósefsson, Magn-
ús Kjartansson o.fl. Benedikt
Gröndal segir í upphafi greinar
sinnar:
„Enda þótt bókin sé skáldsaga
Og margt í henni umdeilanlegt,
minna ýms smáatriði óþægilega
á vinstri stjórnina sálugu, sér-
staklega fyrir þá, sem þekktu
til á bak við tjöldin á þeim
árum. Þess vegna er fróðlegt að
endursegja aðalefni bókarinnar
og staðsetja það á íslandi moð
íslenzkum nöfnum“.
„Þjófylkingarstjóra**
Bókina „Það gerist aldrei hér“
ættu sem allra flestir að lesa,
því að hún tekur hug sérhvers
lesanda. Þar er f jallað um mann-
leg vandamál og undirtónninn
eru ógnir þær, sem steðja að
öllu mannkyni. Gjarnan mættu
menn líka hafa það í huga við
lestur bpkarinnar, að einn þeirra
manna, sem kunnastur var öll-
um hnútum á tímum vinstri
stjórnarinnar, Benedikt Gröndal
ritstjóri, skýrir opinberlega frá
því, að bókin ir.inni „óþyrmilega
á vinstri stjórnina sálugu“. Þann
ig gerir þessi maður sér það
Ijóst, að titill bókarinnar „Það
gerist aldrei hér“ getur orkað
tvímælis, ef skammsýnir og met
orðagjarnir stjórnmálamenn láta
kommúnista leiða sig skref af
skrefi. Kommúnistar vita þaið
líka, að eina von þeirra um að
ná völdum hér á landi er eftir
þeirri leið, sem þeir sjátfir nefna
„þjóðfylkingu“, þ.e.a.s. að ná
sair.úarfi við menn á borð við
þá, sem nú rá.ða lögum og lof-
um í Framsóknarflokknum,
þjarma að öðrum flokkum, ein-.
staklingum og fyrirtækjum, unz
svo er komið að andstaða gegn
fyrirætlunum þeirra er orðin
veik og auðvelt að smeygja fjötr
unum á þjóðina.
Auðvelt hér
í leyndaráætlun kommúnista
unv valdatöku, þar sem þeir
setja allt traust sitt á samvinnu
við Framsóknarmenn, lýsa þeir
því í smáatriðum, hve valdataka
hér á landi sé miklu auðveld-
ari en í öðrum löndum. Að þessu
vék Einar Olgeirsson líka nýlega
á fundi í kommúnistaflokknum,
þar sem hann benti á það, að
valdið yfir fjármagni og atvinnu-
lífi væri hér á landi í ríkari mæli
í höndum ríkisins en í nokkru
öðru lýðfrjálsu landi. Þess vegna
þyrfti lítið annað að gera í
„þjóðfylkingarstjðrn“ en skipta
um yfirstjórn ríkisfyrirtækja og
banka. Þá væri auðvelt að kné-
setja einkarekstur og laira and-
stöðu gegn „alræði öreiganna".
Úr þvi að hættan vofði yfir í
vinstri stjórninni, þar sem Al-
þýðuflokkurinn reyndi þó að
hamla á móti, sézt ljóslega, hve
miklu meiri hún mundi vera í
„Þjóðfylkingarstjórn" Framsókn-
armanna og kommúnista, því að
hinir fyrrnefndu eru jafnvel ofsa
fengnari í árásum og aðdróttun-
um en sjálfir höfuðpaurar heirna
kommúnismans.