Morgunblaðið - 27.03.1963, Síða 10

10
MORCUl\nT4ÐlD
Miðvikudagur 27. marz 1963

ÞAÐ er hvít jörð hjá Skotum,
þegar við lendum í Glasgow.
Jótland er allt allt undir snjó,
þegar við förum þar yfir, og
skaflar á Kastrup, þegar viÓ
lendum þar. Nú er Danmörk
ekki græn, hún er hvít. Það
er hrímþoka í Kaupmanna-
höfn, og við yljum okkur við
bragðgott öl á knæpu, áður
en lagzt er til svefns. Að koma
frá íslandi í þetta sinn er ekki
ólíkt því, að flugmennirmr
okkar hefðu villzt og farið til
Grænlands í stað Danmerkur.
En svona getur nú heimurinn
okkar stundum verið kaldhæð
inn og óútreiknanlegur. Þetta
Valtýr Pétursson listmálarí:

Norræn list í Helsingfors
er nú aðeins byrjunin á bless-
aðri veðráttunni, það eigum
við eftir að sannreyna ei ,m
dag í Svíþjóð og seinna í Finn
landi.
Þegar við stígum úr flugvél
inni í Helsingfors, er nístandi
kvöldkuldi og flugvölliu-iim
ein klakahelia. Milli 15 og 20
stiga frost takk, og ég, sern
bý á hitaveitusvæðinu, fæ
auðvitað strax kuldasting í
magann af hitabreytingunni.
Þrátt fyrir margumtalaða
sparnaðaröldu hjá SAS, bá
hita þeir enn vélar sínar af
mikilli umhyggju fyrir far-
þegana. Og fyrstu viðtökur
hjá Finnum eru dálítið ó-
venjulegar. Tollverðir eru sér
staklega strangir og líta í
hverja tösku, það er nefnilega
verkfall hjá stéttinni, og nú
virðist ríða á miklu að sanna,
hvað starf þessara opinberu
aðila er mikilsvert. Þeir af-
greiða sem sé farþega á flug-
vellinum með undanþágu. En
allir erfiðleikar taka enda, og
það er ekki langt, þar til við
erum komnir heilu og hölduu
inn til borgarinnar í sjóðheit
hótelherbergi. Það er komið
fast að miðnætti, og við eig-
um að mæta til vinnu snemma
næsta morgun við undirbún-
ing að sýningu Norræna list-
bandalagsins. Það er því bezt
að halla sér sem fyrst og vera
sprækur að morgni. Enda er-
um við búnir að hlaupa um all
an Stokkhólm um daginn.
Stórt og áberandi spjald
hangir á emum vegg herberg-
isins. Þar er það stíft tekið
fram, á mörgum tungumálum,
að notkun áfengra drykkja og
ókristilegt athæfi og hugarfar
sé stranglega bannað í þessu
húsi, að öðrum kosti veiði
gestir að leita sér hælis ann-
ars staðar.
Eg snara mér í bað og fæ
mér síðan lítið glas af ferða-
pela mínum, gít hornauga til
spjaldsins á veggnum og pota
síðan pelanum niður í tösku
til vonar og vara. skríð í bæi-
ið, og mikil er sú blessuð ró
og sæla.
En Adam var ekki lengi i
Paradís. Þegar ég er að festa
blundinn, er gengið nokkuð
harkalega um ganginn og
einna likast því, að heil her-
sveit þrengi sér inn í næsta
herbergi. Upphefst nú h:nn
gífurlegasti söngur og alls kon
ar hljóðmerki, sem ég kann
engin skil á, og ég glaðvakna
við þessi læti. Mér varð ó-
sjálfrátt litið á spjaldið með
boðorðunum á veggnum, en
það bara hékk þarna og virc-
ist kæra sig kollótt, ef til vill
var ekkert spjald í næsta her-
bergi? Hitt var víst, að gest-
irnir þeir höfðu annað hvort
ekki rekið augun í reglurnar
eða voru ákveðnir í að reua
burt í dögun eða skipta um
hótel. Það eitt vissi ég þarna
andvaka í Helsingfors, að
ekki var hreint og ómengað
vatn í glösunum þeirra fyrir
handan vegginn, en hvort hug
arfarið var kristilegt eða ekki,
hafði ég enga hugmynd um.
Það einasta, sem ég gat gert,
var auðvitað að seilast eftir
reisupelanum í tösku minni,
fá mér smakk, með kristilegu
hugarfari, stilla honum síðan
á borðið, og þar stóð hann ail-
an þann tíma, sem ég átti eft-
ir að búa á þessu siðsama hót-
eli, og enginn sagði neitt við '
því. Undir morgun færðist ró
yfir söngfólkið, að því er ég
tel, en auðvitað var ég sofn-
aður áður. Þegar ég næst var
með meðvitund, var kominn
tími til að fara á fætur, fyrsta
nóttin í Helsingfors var liðin.
Ég kvarta yfir svefnleysmu
við finnskan vin minn, þegar
komið er á vinnustað, og hann
svarar mér með ekta finnsk-
um húmör: „Finnskt orðatii-
tæki segir: — Sjaldan er það
ein og sama hönd, sem dregur
tappa úr flösku og setur á
sama stað aftur.“ Þannig eru
Finnar, glaðværir, æðrulausir.
kraftmiklir og vila ekki fyrir
sér mótgang eða veðurfar. Ef
kvartað er um kulda, getur
maður fengið það svar, að „í
Finnlandi séu níu vetrármán-
uðir og þrír kaldir mánuðir."
Það þarf varla að taka það
fram, að við af hitaveitusvæð •
inu í Reykjavík, hristum bara
kollinn við slikum yfirlýsing-
um og hugsum sitt hvað í
hljóði.
Jæja, þá er bezt að láta
þetta duga, sem inngang og
ferðarollu, en komast að
sjálfu efninu, sem auðvitað
er „Norræn list 1953—19f>3“ í
Atheneum, Helsingfors. Þetla
er ellefta norræna samsýning-
in, sem Norræna listband'-lag-
ið stendur fyrir, og þess er
skemmst að minnast, að scin-
asta sýning af þessu tagí var
haldin hér í Reyxiavík í sept-
ember 1961. Með því að sk;pt.a
þessum sýningum á milli þátt-
tökulandanna, ætti að geta
orðið gagnkvæm og nytstím
kynning á myndlist innan
þessara ríkja. Hugmyndin er
ágæt og með þessum ellefu
sýningum hefur þegar fengizt
merkur árangur. Listamenn
vekja athygli meðal annarra
þjóða en sinna eigm, og nokk
urt menningarmat er lagt á
hverja þjóð fyrir sig, en auð-
vitað er það fyrs* og Lemst
heildarsvipur þess, sem er að
gerast í myndlist á Norðvir-
löndum, sem gremilega kem-
ur fram við slík tækifæri og
þessar sýningar. Það er nú
einmitt aðaltilgangur sýning-
arinnar, og því boðorði heiur
verið stranglega fylgt að þessu
sinni í Helsingfors. Og hvað
er að gerast? Megnið af þeim
listaverkum, sem eru á sýn-
Danskur málari, sem vinnur
í dönsku umhverfi, hlýtur allt
af að hafa eitthvað í verkum
sínum, sem gefur til kynna,
að hann lifir og hrærist í um-
hverfi sínu, ef verk hans eru
heiðarleg og sönn. Sama er
að segja um Finna, Svía, Norð
menn og íslendinga. Hver þess
ara þjóða hefur sterk sérem-
kenni, sem ekki verða snið-
gengin. Það er heldur engin
hætta á, að góð list tortímist
í meðaímennsku fjöldans. Þaff
er einmitt tilgangur listarinn-
ar að endurnýjast og víl.ka
sjóndeildarhringinn. Ég fær
ekki annað séð af heildirsvip
sýningarinnar í Helsingfors en
að einmitt þetta hafi tekizt
á Norðurlöndum nú seinustu
árin, og þótt ekki séu nema
tvö ár, frá því er við sáum
slíka sýningu hér í Reykja-
einkum eftirtekt: MARY
SUNDSTRÖM-CEDER-
CRANTZ með fínlegum litum
í uppstillingum og módel-
myndum, LAGE LINDELL,
stórvirkur málari, sem hefur
einfalda en sterka litameð-
ferð, C. O. HULTÉN, sem mál-
ar stórár myndir á sérlega
frjálsan hátt, en nær sterkum
og heillandi áhrifum. Mynd-
höggvarinn PALLE PERNEVI
vinnur aðallega í járn og er
þegar orðinn vel þekktur og
mikils metinn um Norðurlönd.
Það er ósvinna að telja hér
upp meira af nöfnum, en sem
heild stóðu Svíar sig vel í þess
ari sýningu, og ég efast um,
hvort þeir hafi komið öllu
sterkari til móts fyrr.
Af Finnum var það málar-
•inn SAM VANNi, sem vakti
mesta eftirtekt með gríðar-
stórri klippmynd sem var
frumdráttur að veggskreyt-
ingu, er hann hefur gert i
stórhýsi í Helsingfors. ANITA
LUCANDER er n.jög fínleg i
litameðferð sinni. JAAKKO
SIEVÁNEN málar með nokk-
urri herkju og surrealistísk-
um undirtón. Forndýrkendurn
ir, NORDSTRÖM og CARL-
STEDT, vöktu einnig athygU.
Af myndhöggvurum má
benda á verk TUKIAINEN,
sem gert hefur Mannerheim
styttuna fyrir framan þinghús
ið í Helsingfors, en hefur nú
söðlað um og sýnir algerlega
abstrakt verk, unnið í járn-
plötur og raflýst að innan.
EILA HILTUNEN vinnur
einnig í járn, en nokkuð þótti
mér verk hennar misjöfn á
þessari sýningu
Danir stóðu sig vel á þess-
ari sýningu. Það var ekki hvað
sízt að þafeka CARL-HENN-
ING PEDER.SEN, sem margir
kannast við hérlendis. Hann
er sterkur málari, sem sýnir
viðkvæmni og skáldlega æð
í verkum sinum. Var val
mynda hans mjög vandað, og
ég hef efeki séð hann standa
jafn sterkan á sýningu fyrr.
RICHARD MORTENSEN er
frægastur allra danskra mál-
ara í dag. Hann átti sérlega
eftirtektarverðar myndir á
seinustu sýningu hér, ea nú
ingunni, eru abströkt, að vísu
í nokkuð ólíkuvn stíltegund-
um, og greinileg eiu hin mis-
munandi viðhorf, sem lista-
mennirnir hver fyrir sig túika.
Litameðferð er emnig mjög
misjöfn og gefur sýningunni
bréiðan og skemmtilegan svip.
Straumar í myndlist Norður-
landa eru auðvitað runnir úr
ýmsum áttum, en þeir eru
einnig tileinkaðir og notaðir
á mjög mismunandi hátt í
hverju landi fyrir sig. Þannig
hefur tekizt að auka nútíma-
viðhorfum í listum við þá
hefð, sem var fyrir á Norður-
löndum, án þess að glata hin-
um upprunalegu einkennum
listar hverrar þjóðar fyrir sig.
vík, þá hafa orðið miklar
breytingar. Já, ótrúlegar
breytingar á svo örskömmum
tíma. Það eru helzt frændur
vorir Norðmenn, sem virðast
fara sér hvað hægast í glím-
unni við nútímaviðhorf. Samt
sýndu þeir verk eftir ungan
málara, sem vakti athygli,
ODD TANDBERG. Hann er
hreinn formdýrkandi, en ekki
get ég gert að því, að mér
fannst eins og verk hans bæru
það með sér, að þessi listgrein
væri ekki búin að ná veruleg-
um þroska meðal landa hans.
Svíar áttu þarna listamenn,
sem vöktu óskerta athygli.
bæði málara og myndhöggv-
ara. Af málururn J-eirra vöktu
sýnir hann verk, sem mé*
virðast ekki að neinu leyii
jafnast á við hans fyrri verk.
Meðal annarra sem vöktu eft-
irtekt má nefna: EGIL JACOB
SEN, OLE SCHWALBE og
SIGURD SWANE. Af mynd-
höggvuiruim þeirra átti AST-
RID NOACK styttuna af Anna
Anoher, og er það eitt mest
virta listaverk sinnar tegund-
ar í Danmörk. ROBERT
JACOBSEN átti þarna ágæt
verk, og sama má segja um
SÖREN GEORG JENSEN.
Þessir myndhöggvarar hafa
báðir átt verk á sýningu hér
heima, og JACOBSEN er
Framíhald á bls. 17.
e