Morgunblaðið - 08.09.1963, Side 13

f}‘ Sunnudagur 8. sept. 1963
MORGUNBLADIÐ
13
Robert Schuman
látinn
r ' Aí þeim fyrirmönnum, er sóttu
alþjóðaráðstefnur á árunum 1948
til 1953, þar einn af sökum alúð-
ar, ljúfmennsku og látleysis. Það
var Robert Schuman, utanríkis-
. ráðherra Frakka. Enginn var hon
um áhugameiri um sameiningu
Evrópu og fullan vinskap Frakka
og Þjóðverja. Oft var vitnað til
þeirra þriggja, de Gasperi úr
Ítalíu, Schumans frá Frakklandi
og Adenauers frá Þýzkalandi sem
skoðanabræðra. Allir voru þeir
kaþólskrar trúar og.studdust við
kaþólska lýðræðisflokka í landi
sínu. Áhugamál þeirra var hvort
tveggja, að setja niður deilur
heima fyrir og tryggja lýðræði
þar, og auka vináttu milli þjóða
sinna og tryggja þar með varan-
legan frið. Af þessum mörínum
var Adenauer mestur að vallar-
sýn, en Schuman bauð af sér
beztan þokka.
Schuman var alinn upp í Els-
ass-Lothringen undir stjórn Þjóð
verja og varð að taka þátt í fyrra
Frá Hellisgerði í Hafnarfirði.
Ljósm. Mbl.: Sv. Þ.
REYKJAVÍKURBRÉF
heimsstríði sem hermaður í liði
þeirra. En hann var eindreginn
Frakki að hugarfari. í stað þess
að fyllast hatri og óvild til Þjóð-
verja, svo sem sumir samhéraðs-
menn hans, eins og t.d. Poincaré,
forseti Frakka í fyrri heimsstyrj-
öld, þá ásetti Robert Schuman sér
að setja niður deilur þessara
tveggja grannþjóða. Hann réði
því, að Evrópuráðiinu var feng-
inn staður í Strassburg, þeim
stað sem einna lengst hafði verið
þrætuepli þeirra. Það gerði hann
vegna þess að hann vildi láta
Strassburg vera sameiningartákn
hinnar nýju Eyrópu. De Gaulle
hefur nú tekið heiðurinn af því
að staðfesta vináttu Frakka og
Þjóðverja. Þar var það tvímæla-
laust Robert Schuman sem mark
aði leiðina.
Skiptistúdent --
vísindamála-
ráðherra
Breytileiki tímanna lýsir sér í
því, að Hans Lenz, sem fyrir 32—
33 árum dvaldi hér sem skipti-
stúdent og lék í Faust á móti
Auði Auðuns í Iðnó, skuli nú
kominn til landsins á ný og vera
vísindamálaráðherra Þjóðverja,
þ.e. einn inesti valdamaður
þýzku þjóðarinnar. Á þeim
mannsaldri sem á milli liggur
hefur margt gerzt. Dr. Hans Lenz
var eindreginn andstæðingur naz
ista, en seinni heimsstyrjöldin
sem þeir hófu og hann varð, á-
samt milljónum annarra, nauðug-
ur að taka þátt í, hefur markað
hann fyrir lífstíð. En hann hef-
ur ekki látið bugast. Hann gerir
Bér grein fyrir, að Þjóðverjar
standa nú verr að vígi í vísind-
um en áður. Fyrir 1933 voru
þeir fremsta vísindaþjóð í heimi.
Nazistar flæmdu úr landi marga
fremstu vísindamenn þjóðarinn-
ar og kæfðu frjálsan rannsókn-
aranda. Þýzkaland nær af þess-
um sökum og öðrum seint sín-
um forna hefðarsessi í vísindum.
Við Bandaríkin er þeim erfitt að
keppa. En velfarnaður nútíma
þjóðfélags er fyrst og fremst
kominn undir þekkingu og mennt
un. Því er það, að staða vísinda-
málaráðherra er talin ein hin
þýðingarmesta í Vestur-Þýzka-
landi.
Hin þöglu svik
Þegar þýzka gesti ber að garði,
er eðlilegt ai menn leiði hugann
Laugaxd. 7. sept
að því, af hverju þjóð þeirra lenti
í hinni miklu ógæfu nazistatíma-
bilsins. Amerískur Gyðingaprest-
ur sagði nýlega í ræðu:
„Þegar ég var rabbi (prestur)
gyðingasafnaðar í Berlín á Hitl-
erstímanum lærði ég marga
hluti. Hið þýðingarmesta, sem ég
lærði-------við þessar sorglegu
aðstæður, er, að ofstæki og hatur
er ekki mestu vandamálin. Mest
aðkallandi, svívirðilegasta,
skammarlegasta og sorglegasta
vandamálið er þögn.
Mikil þjóð, sem hafði skapað
mikla menningu, var orðin að
þjóð þögulla áhorfenda."
Stundum áður var hér á fs-
landi sagt, að verstu svikin væru
hin þöglu svik. Hinn bandaríski
gyðingaprestur telur, að það hafi
verið hin þöglu svik meirihluta
þýzku þjóðarinnar, sem hrintu
henni út í ógæfuna. Gætum þess,
hver í sínum verkahring, að láta
þau svik ekki henda okkur, að
hafast ekki að, heldur berast
með straumnum, þótt við vitum
betur. Hin þöglu svik leiða til
glötunar.
Kom fyrst fyrir
51 ári
öll lönd hafa tekið miklum
breytingum á síðustu 1—2 manns
öldrum. í hinum gamalbyggðu,
þéttbýlli löndum verða menn þó
trauðla breytinganna eins varir
og á íslandi. Enginn vafi er á,
að land okkar hefur að því er
til mannvirkja tekur, gjör-
breytzt að ásýnd á síðustu 30—
40 árum, svo ekki sé talað um
hálfa öld eða lengur. Hér í
Reykjavík dvaldi nú í vikunni á
heimleið norðan úr Skagafirði
Englendingur, Fortescue, fyrr-
verandi kennari við Eton-skóla,
sem fyrst kom til landsins 1912
eða fyrir 51 ári. Þá kom hann
til Akureyrar og gekk þaðan til
Seyðisfjarðar. Árið eftir fór
hann ríðandi frá Akureyri til
Reykjavíkur. Síðan hefur hann
iðulega komið til landsins og því
fylgzt betur með þróun þess en
flestir aðrir.
Þessi aldni heiðursmaður sagði
íslendinga að sínu viti hafa við
tvenn alvarleg vandamál að etja:
Of snögga auðlegð og of skjótan
flutning úr sveitum til bæja.
Afbrotaalda
Afbrotaaldan, sem nú gengur
yfir, hlýtur að setja óhug að
mönnum. Það er lítil afsökun,
að sams konar alda gengur nú
víðs vegar yfir. Menn minnast
kirkjugarðshneykslisins í Stokk-
hólmi í vetur, baráttu Sovét-
stjórnarinnar gegn „stílgæjum“,
stóraukinna refsinga þar í landi,
glæpafaraldurs í Bandaríkjunum
o.sfrv. Einhver lausung virðist
ganga yfir heiminn, en hún er
sízt betri né afsakanlegri þó að
fleiri þurfi að súpa af henni seyð-
ið en við. Skýringanna er vant,
bæði hér og annars staðdr. Sumir
tala um of mikla mildi og refs-
ingaleysi. Við höfum ekki sér-
stök unglingafangelsi eins og
flestir aðrir. Stundum er þeirra
saknað hér, en reynslan annars
staðar virðist leiða í ljós, að í
þeim sé lítil stoð. Refsingar eru
því miður óhjákvæmilegar, en
þær eru síður en svo fullkomin
bót þessa meins. Það á sér dýpri
rætur.
Holl viðfangsefni
íslendingum hefur enn ekki
tekizt að móta fasta borgarmenn-
ingu. Við því er ekki að búast.
Við erum á gelgjuskeiði, er við
hljótum að renna til enda. Fá-
sinna væri og að halda, að allt
hafi verið flekklaust í strjálbýli
fyrri tíma. Fróðlegt var að lesa
ritdóm um bók, sem nýlega kom
út í Bandaríkjunum, þar sem lýst
var lausung og öðru lakara, sem
legið hefði í landi hjá frum
byggjunum, sem ruddu leiðina
vestur á bóginn. Gagnrýnandinn
sagði, að ekki mætti halda að
slíkir lífernishættir væru ein-
kennandi fyrir landnema eina.
Jafn-ófagra sögu mætti segja af
ástandinu í Evrópu áður fyrr.
Sannleikurinn er sá, að víða er
pottur brotinn. Hvernig úr verði
bætt er önnur saga. Hér sem ella
er það víst, að iðjuleysið er und-
irrót flestra meina. Mestu máli
skiptir að láta unglinga fá holl
viðfangsefni, einnig í frátímum.
Refsingar
hrökkva skammt
Auðvitað verður að gæta þess,
að réttargæzla sé í lagi og herða
á löggjöf þar sem hún kann að
vera of slök. Refsingarnar einar
hrökkva þó skammt. Ýms
ir kenna áfengisneyzlu um allar
meinsemdir. Hún er oft mikill
bölvaldur, en reynslan, ekki að-
eins hér heldur hvarvetna, sýnir,
að tómt mál er að tala um afnám
hennar með algeru banni. í þeim
efnum er bindindi eða hófsemi
hvers einstaks, hið eina sem dug-
ir. Sú kenning er hvorki uppgjöf
né bölsýni, heldur raunsýni, sem
við eins og allir aðrir verðum
nauðugir viljugir að sætta okkur
við. Mótun skapgerðar hvers og
eins er það sem úr sker. Hver er
sinnar gæfu smiður. Uppeldi og
menntun eiga ríkan þátt í, hvort
smíðin heppnast.
Sumir tala um vinnu æskunnar
sem böl, en slíkt er fjarstæða.
Unglingar á íslandi hafa ætíð
unnið og vinnan er einhver bezti
skóli. Að sjálfsögðu þurfa ungl-
ingar einnig menntunar við, og
sem betur fer eiga þeir hennar
kost. Efnaleýsi þarf ekki leng-
ur að vera þröskuldur á mennta-
braut fremur hér en í öðrum
vestrænum löndum.
Mannúð og
mannréttindi
Nú í vikunni var minnzt mann-
úðarstarfs Rauða krossins og
mannréttindaskrár Evrópuráðs-
ins. Sem betur fer eigum við
ekki við að etja sams konar synj-
un á mannréttindum nokkurs
hluta samborgara okkar eins og
ýmsar aðrar þjóðir. Til að sjá þau
víti, sem varast ber, þurfum við
ekki að leita austur fyrir járn-
tjald, þar sem kúgunin er svo
mikil, að byggja hefur þurft
fangelsismúr til að hindra, að
fólkið flýði undan ranglætinu.
Misréttið á sér einnig stað meðal
frjálsra þjóða. Þar er ástandið
e.t.v. verst hjá svertingjum í
Bandaríkjunum. Þeir hafa nú
hafið nýja frelsisbartátu. Fjölda-
fundurinn í Washington ekki alls
fyrir löngu var eitt tákn þeirrar
baráttu. Vonandi verður ekki af
henni látið fyrr en leiðrtéting
fæst. Um leið og við fordæmum
misréttið, skulum við þó viður-
kenna, að þarna er um raunveru-
legt vandamál að ræða, sem fæst-
ir okkar mundu kunna fullkom-
in ráð við, ef við ættum úr að
leysa. Eins verða menn að viður-
kenna þann meginmun, sem er í
Bandaríkjunum, þar sem menn
fá þó að berjast gegn ranglætinu,
og í löndunum bak við járntjald,
þar sem menn verða að taka kúg-
uninni þegjandi.
• •
Orðugleikar
framundan
Bændur gera kröfur um meira
en 36% hækkun á afurðum sín-
um. Óvis'sa er, hvort millilanda-
siglingum verður haldið áfram.
Kaupsamningar munu almennt
verða lausir um miðjan október.
Þegar svo horfir er eðlilegt að
mörgum sýnist óvænt í efni og
ókyrrð skapist í viðskiptum. All-
ur er þessi vandi heimatilbúinn.
Ytri aðstæður eru sem betur fer
slíkar, að okkur ætti að geta liðið
prýðilega. Ef þar bjátar á, þá er
>að eingöngu sökum kröfuhörku
og skilningsleysis á því, sem til
velfarnaðar horfir.
Fyrir allan fjöldann eru kaup-
hækkanir umfram tekjuaukningu
þjóðarheildarinnar gersamlega
þýðiingarlausar. Þetta skilja all-
ir, þegar talað er um aðra en
sjálfa þá, en fáir, þegar að þeim
sjálfum kernur. Þess vegna er
vitleysunni haldið áfram ár eftir
ár. Þótt við ramman reip sé að
draga, tjáir ekki að gefast upp í
baráttunni fyrir heilbrigðri skyn
semi. Ótrúlegt er samt hvað vit-
leysan getur verið sjálfri sér ó-
samkvæm. Árum saman skamm-
aðist Tíminn út af „samdrætti".
Nú hefur hann vent sínu kvæði
í kross og er farinn að tala um
ofþenslu.
En ráð Tímans gegn ofþensi-
unni er að lækka vexti og auka
útlán! Með slíkum ráðum væri
kastað olíu á eld. Hver einasti
skyni borinn maður véit, að gegn
ofþenslu í efnahagsmálum verð-
ur m.a. að berjast með takmörk-
un útlána og háum vöxtum. Þetta
kemur sér illa fyrir suma, alveg
eins og óþægilegt meðal. En ef
menn vilja lækningu verður að
taka þau meðöl, sem duga. •
Eftirtektar-
verðar greinar
Fyrir nokkru birtust hér í blað
inu tvær eftirtektarverðar grein-
ar um klofninginn í kommúnista-
flokknum. Þar er með óyggjandi
rökum lýst hinu hatursfulla and-
rúmslofti, sem nú ríkir í röðum
kommúnista og bandamanna
þeirra. Þar er hver höndin upp
á móti annarri, sameiningarhug-
urinn nær til þess eins að gera
illt af sér. Skoplegt er að sjá,
að Þjóðviljinn hótar Frjálsþýð-
ingum með einangrun, Frjáls-
þýðingar kommúnistum. Tíminn
ölliun þeim, sem gerist svo djarf-
ir að tala um gróða af olíugeym-
unum í Hvalfirði! Einangrunin,
sem Tíminn hótar kommúnistum
og öðrum bandamönnum sínum
með, virðist vera sú, að Fram-
sókn ætli ekki að þessu sinni að
hleypa kommum í nefndir á Al-
þingi, og sennilega bægja þeim
frá kjötkötlum SÍS. Innan um
einangrunarhótanirnar örjar þó
á allt öðru, svo sem í því þegar
kommarnir í Alþýðusambands-
stjórn kjósa atvinnurekandann
Sigurvin Einarsson í nefnd af
sinni hálfu til að kanna gjald-
getu atvinnuvega og hvaða úr-
ræði séu líklegust til raunveru-
legra kjarabóta. Sjálfsagt er
Sigurvin ekki lakari í slíka nefnd
en hver annar. En eitthvað býr
á bak við slíkt val, samtímis
því, sem einangrunarhótanirnar
fljúga milli flokka.
Skamma Ingvar,
eiga við Lúðvík
Menn þekkja það af viðureign
Krúsjeffs og Kínakomma, að til
að byrja með skammaði Krúsjeff
Albani þegar hann átti við flokks
bræður sína í Kína og þeir
skömmuðu Tító, þegar þeir áttu
við Krúsjeff. Þessa kommaaðferð
verða menn að hafa í huga til að
skilja skrif Þjóðviljans þessa dag
ana um sölu íslenzks togara til
Bretlands og skammir um Ingvar
Vilhjálmsson af því tilefni. Allir
vita, að stóru togararnir voru
smíðaðir og keytpir til þess að
veiða karfa á Nýfundnalandsmið-
um. Þau mið eyddust og önnur
hafa ekki fundizt í þeirra stað.
Framh. á bls. 14