Morgunblaðið - 26.01.1964, Side 2

2
MORGUNBLADID
Sunnudagur 26. jan. 1964
Langur vinnutími
mesta vandamalið
Gott samstarf ríkisstjórnar
og vinnustétta nauðsynlegt
Úr svarrœðu forsœtisráðherra, Bjarna
Benediktssonar, í fyrrakvöld
Á fundi neffri deildar AlþingLs
í fyrrakvöld svaraði forsætis-
ráðherra, Bjarni Benediktsson,
þeim Eysteini Jónssyni og Lúð-
vik Jósepssyni í ýtarlegu máli.
Hér birtist meginhluti niðurlags-
kaflans í svarræðu forsætisráð-
herra. — Til skýringar skai þess
ffetið, að 1. þingmaður Aust-
firðinga er Eysteinn Jónsson.
„Hv. 1. þm. Austf. talar um ein
hverja allsherjar sælutíma verka
manna á árinu 1958, og að það
sé enn ekki eða standi rétt í
mörkum, að þeir séu búnir að
ná sams konar kaupmætti og
þeir hafi haft 1958- f>á miðar hv.
1. þm. Austf. við hinn margum-
talaða lægsta taxta Dagsbrúnar
og að menn vinni einungis 8 tíma
Þegar verið var að ræða um
lausn kaupdeilunnar í vetur og
vorið var að reyna að ráða fram
úr henni með skaplegum hætti,
talaði enginn í alvöru um Það,
að menn í raun og veru hefðu
tekjur samkv. 8 tíma vinnu og
lægsta taxta Dagsbrúnar. Þá var
verið var að reyna að ráða fram
sem menn í raun og veru hefðu
tekjur af. Það er einungis eins
og þessi lægsti taxti sé hafður
til sýnis um það, hversu bág
kjör almennings séu hér á iandi.
Nú játa ég, að þetta er auðvitað
Jágt kaup og vissulega bæri að
rétta hlut þeirra lægst launuðu
í hlutfalli við aðra.' Og það var
einmitt ein af megintill. ríkisstj.
í vetur, að reynt væri að gera
átak til þess að bæta kjör þess-
ara og annarra, sem í raun og
veru kunna að vera illa staddir.
Ekki hlustað á tillögur um að
breyta launahlutfalli.
En á það var ekki hlustað. Öll
verkalýðshreyfingin sameinað-
ist í algerri mótstöðu gegn þeirri
hugmynd og taldi, að ekki mætti
raska launahlutföllum frá því,
sem þau höfðu orðið við síðustu
samninga, ekki varðandi þá allra
lægst launuðu. En hér kemur
raunar margt fleira til greina.
Þegar borinn er saman kaup-
máttur launa 1958 og t. d. nú,
verður að minnast þess, að 1958
var það kerfi viðhaft að reyna
að hafa sem allra ódýrastar
einmitt þær vörur, sem komu
inn í vísitöluna, en hins vegar
óheyrilegir skattar á ýmsu, sem
talið var til óþarfa, en var í
sjálfu sér enginn óþarfi, heldur
einungis utan vísitölunnar. Þess
vegna segir vísitalan frá 1958
svo sára lítið til um raunveru-
leg lífskjör manna þá og nú.
Nú hafa þessir sérskattar allir
verið afnumdir auk þess, sem
tolLskrá hefur verið samræmd
þar að auki, svo að nú er úr
sögunni þessi gífurlegi munur,
sem var á ýmsum nauðsynjum
áður fyrri eftir því, hvort þær
komust inn í vísitölu eða ek’ki.
Röng viðmiðun.
Sjálf viðmiðunin er þess vegna
röng. Einnig er hitt á að líta, að
margir, sem áður voru í lægsta
flokki Dagsbrúnar, eru nú komn
ir í efri flokka, 2. eða 3. flokk,
hvernig sem það nú er sundur-
greint. Og jafnvel þó að við
þessa mjög hæpnú viðmiðun sé
miðað, sem ég áður gat um,
kemur í ljós, að þegar litið er
á þessar hækkanir í flokkum
sem mikill fjöldi manna hefur
notið og ég vil fullyrða, tiltölu-
lega fleirj heldur en þeir, sem
eftir eru í lægsta flokknum, þá
breytist þessi mynd algerlega
og kaupmáttur lægsta Dags-
brúnarkaups fær á sig allt aðra
mynd heldur en venjulega er í
frammi höfð. Hér er um tvö
atriði að ræða.
Var eftirvinnan minni 1958?
En þá er einnig á það að lita,
að höfuðmeinsemdin í efna-
hagsmálum okkar nú er ekki sú,
að menn út af fyrir sig hafi svo
lágar tekjur, heldur að þeir
þurfa ag vinna svo lengi fyrir
tekjunum. Ég veit ekki, hvort
gerð hefur verið á því nokkur
heildarafihugun, sem mark sé tak
andi á, hvort vinnutími sé lengri
nú heldur en hann var 1958.
Hins minnist ég, þegar hv. skrif-
ari þessarar deildar, 3, þm.
Vestf., (Sigurvin Einarsson),
sagði það skömmu eftir að nú-
verandi stjórn var mynduð, að
það væri ein afleiðingin af
hennar illu áformum, að eftir-
vinnan mundi hverfa úr sögunni,
svo að einhverja töluverða þýð-
ingu hefur hún haft fyrir af-
komu almennings einnig á hin-
um sælu, ef svo mætti segja með
skopmerki bak við, vinstristjórn-
ar árum.
En ef litið er á raunverulegar
tekjur verkamanna nú og 1958,
þannig að kaupmáttur atvinnu-
tekna er metinn, þegar tillit hef-
ur verið tekið til beinna skatta
og fjölskyldubóta, og sagt er, að
árið 1958 veiti 100, þá er það svo,
og Iandið allt tekið, að miðað við
100 1958, þá hafa verkamenn
núna 108.7 og verkamenn, sjó-
menn og iðnaðarmenn höfðu 100
1958, en nú hafa þeir 116.3, svo
að þeirra raunverulegu tekjur
hafa vaxið á þessu tímabili.
Þessar upplýsingar eru byggð-
ar á gögnum, sem bráðlega munu
birtast í riti Framkvæmdabank-
ans úr þjóðarbúskapnum, en
koma í raun og veru einnig mjög
saman við ýtarlega töluskrá, sem
kjararannsóknarnefnd hefur látið
taka saman og sent frá sér, þar
sem mjög svipuð mynd kemur
fram, þar eru tölurnar öðru vísi
upp settar, en heildarsvipurinn
er sá sami, enda er þarna um
sams konar staðreynd að ræða að
sjálfsögðu. Hér er um að ræða
almenna aukningu þjóðartekna,
sem þessar stéttir sem betur fer
hafa orðið aðnjótandi, eins og aðr
ar launastéttir í Íandinu. Það er
sem sagt síður en svo, að á þær
hafi hallað frá vinstri stjórnar
tímabilinu. Hlutfallið virðist vera
alveg hið sama nú, eins og það
var bezt, þegar vinstri stjórnin
var víð völd. Það hefur verið
ívið betra fyrir launastéttirnar á
sumum árunum í milli. Ég skal
ekki fara að rekja það, en ljóst
er af þessu, að það er sízt á launa
stéttirnar hallað, og það er sízt
svo, að núv. ríkisstjóm hafi
nokkra löngun til þess að halla á
þær, hún vill að sjálfsögðu hag
þeirra sem allra beztan og ætti
ekki að þurfa að standa í rök-
ræðum um slíkt á Alþingi. Það
viljum við eflaust allir hver um
sig, þótt okkur óneitanlega greini
um leiðirnar, til þess að ná því
marki.
Samvinna við atvinnustéttimar
En hv. 1. þm. Austf. gerði mjög
mikið úr því, að nú væri ég far-
inn að játa, sem áður hefði gert
hróp að honum o. fl. fyrir það,
að þeir hefðu viljað samvinnu við
atvinnustéttirnar, að slík sam-
vinna væri nauðsynleg. Ég hef
aldrei látið mér til hugar koma
annað en slík samvinna milli ríkis
valds og höfuðatvinnustétta væri
nauðsynleg og ætíð harmað, þeg-
ar hún hefur ekki tekizt. Það,
sem ég og margir fleiri víttum á
vinstri stjórnartímunum var, að
vinstri stjórnin lét utanþingsað-
ilum úrslitavald í hendur yfir
þeim málum, sem undir Alþingi
eiga að heyra, eins og bezt sést á
því, að sú hæstv. ríkisstjórn sagði
af sér, án þess að um það væri
rætt, jafnvel í ríkisstjóminni
sjálfri, eftir að hæstv. þáv. for-
sætisráðherra hafði fengið eins
konar vantraust á Alþýðusam-
bandsþingi. Það var þessi fram-
koma og þessi afstaða, sem ég og
margir aðrir töldum sízt horfa til
heilla. Til viðbótar því, sem við
þá sýndum fram á og höfum raun
ar oft rifjað upp, að þó að þetta
kæmi á daginn, að Alþýðusam-
bandsþingið væri þarna formlega
látið hafa líf ríkisstjórnarinnar í
hendi sér, þá var það engan veg-
inn ætlun stjórnarherranna þá að
láta Alþýðusambandið ráða efni
málsins. Það, sem ávallt var um
að ræða, var, að ríkisstjórnin
vildi senda Alþýðusambandsþing-
ið heim, til þess síðan ein ásamt
sínum þingmeirihl. að ráða mál-
um til lykta.
Nei, það er auðvitað nauðsyn-
leg samvinna milli ríkisstjórnar
og Alþingis annars vegar og höf
uðstétta samtaka þjóðfélagsins
hins vegar og ég ítreka það, að
það er hætta á ferðum, ef slík
samvinna næst ekki. En vitan-
lega verður þá hvor aðili að gera
sér grein fyrir, hvað til hans
verkefnis heyrir og ætla sér ekki
annan hlut heldur en eðli máls-
ins og stjórnskipun segir til um.
Það tjáir ekki fyrir almennings-
samtök, hversu fjölmenn, sem
þau eru að ætla sér að beita sínu
valdi svo, að ótvíræður úrskurð
ur kjósenda, löglega kjörnir full-
trúar á Alþingi og löglega kjör
in ríkisstjórn og þeirra vilji sé
að engu hafður. Slík samvinna
horfir sízt til þjóðarheilla alveg
eins og það er ljóst, að það tjáir
ekki fyrir ríkisvaldið, þó að rík
isstjórnin og Alþingi sé sann-
fært um, að það hafi skynsamleg
úrræði í ýmsum efnum, ef þau
úrræði brjóta gersamlega í bága
við almenningsálit í landinu eða
það, sem öflug stéttarfélög telja
sér algera lífshagsmuni, þá er
ekki líklegt, að slíkar ákvarðan
ir löggjafans, ríkisstjórnarinnar
'hafi mikla raunhæfa þýðingu.
Um þetta þekkjum við ótal mörg
dæmi og þarf ég ekki að fara að
rekja alla þá sögu hér. En allra
sízt mega stéttarsamtökin ætia
sér að fara að taka að sér yfir
stjórn í lansinu, meðan þannig
til háttar, að þau eru gersamlega
ólýðræðislega uppbyggð, bæði
varðandi þeirra skipulag allt
saman, kosningarhætti, kjör-
skrár og annað slíkt. En þó að
ég sjái annmarka á skipun þess
ara almenningssamtaka, sem við
nú tölum um og ég á þar við
fleiri en eitt, sem ýmislegt er út
á að setja, þá er það engu að
síður, þetta eru öflugir aðilar og
vissulega ber að reyna að ná
samkomulagi við þá í ýtrustu
lög og vissulega er það rétt, að
þeir geta aldrei gersamlega til
lengdar gengið á móti vilja meiri
hluta sinna félaga, vegna þesis að
þá mundu þeir, þrátt fyrir ýmiss
konar hömlur og ofbeldi risa
upp, svo að segja má, að hér sé
um flókið og margþætt mál að
ræða.
En ég vil minna hv. 1. þm.
Austi. á það, að þegar við vor-
um saman í stjórn 1950 og verið
var að setja efnahagslöggjöfina
þá, þá töldum við hvorugur okk-
ar okkur of góða til þess , heldur
töldum það eitt eðlilegt að semja
við þáv. Alþýðusamöandsstjóm
um mjög veigamikla breytingu
á þeirri löggjöf. Við höfðum þá
báðir komið okkur saman um, að
gengisskráninig skyldi tekin upp
til endurskoðunar, hvenær sem
allsherjar kauphækkun hefði átt
sér stað. Alþýðusambandsstjóm-
ifi gekk á fund ríkisstj. og óskaði
eftir, að þessu væri breytt. Rík-
isstj. varð við þeirri ósk, og ég
er í engum vafa um, að það, að
við urðum við þeirri ósk, átti
rikan hlut að því, að vinnufrið-
ur hélzt töluverðan tíma á eftir.
Ég vil einnig minna á verkfallið,
sem var fyrir jólin óg hygg haust
ið 1952. Þá var vitað, að það var
töluverður ágreiningur milli
Dagsbrúnarstjórnarinnar annars
vegar og Alþýðusambandsstjóm-
arinnar. Alþýðusamibandsstjóm-
in beitti sér fyrir þeirri lausn,
sem fékkst, mjög lítilli kaup-
hækkun, en vömverðslækkun
eða hindrunum á hækkunum í
staðinn. Það mátti líkja þeirri
lausn að ýmsu leyti við þær
till., sem ríkisstj. bar nú fram
hinn 3. desember. Það var vitað,
að forráðamenn Dagsbrúnar voru
mjög óánægðir með þessa lausn.
Engu að síður gat Alþýðusam-
bandsstjórnin fengið henni fram
gengt og það var fyrir gott sam-
starf þá á milli þáv. ríkisstj. og
þeirra, sem þá réðu í Alþýðu-
samtbandinu. Eftir það hélzt
vinnufriður að mestu þangað til
1955. Yafalaust hefði margt bet-
ur mátt fara einnig á þessum
árum, en ég minni á, að það var
ekki vegna þess að Alþýðusam
bandsstjórnin á þessum árum
væri í höndum flokka okkar,
mín og hv. 1. þm. Austf. Ég hygg
einmitt, að það hafi verið stjóm-
arandistöðuflokkur, Allþfl., sem
þá fór með æðstu völd í Alþýðu-
sambandinu. Og það var enginn
fullkortnnn trúnaður eða vinátta
þar á milli, en engu að síður
tókst í tveimur örlagaríkum mal
um að ráða þeim til lykta með
skynsamlegu samkomulagi og
samvinnu.
Og ég vil enn treysta því, að
slíkri samvinnu sé hægt að koma
á milli ríkisstj. og verkalýðs-
foringja, jafnvel þótt þeir standi
á öndverðum meið í stjóirnmál-
SJÁLFSTÆBISFÉLAG Akur-
eyrar heldur fund í Sjálfstaeðis-
húsinu næstkomandi mánudags-
kvöld, 27. janúar, klukkan 8.30
Fundarefni: Fjárhagsáætlun
Akureyrarbæjar 1964.
Framsögumaður verður Jón
H. Þorvaldsson, bæjarfulltrúi,
Sjálfstæðisfólk er hvatt til að
fjölmenna á fundinn.
um og verkalýðsforingjarnir séu
í stjórnairandstöðu við þá ríkis-
stj. sem þeir eru að semja við.
En það krefst auðvitað þess, að
báðir aðiljar vilji ná samlcomu-
lagi, að þeir setji e.t.v. metnað
og stærilæti eitthvert til hliðar,
að þeir geri sér grein fyrir,
hverju hægt er að ná til hag-
sælda fyrir almenning hverju
sinni, leggi mesta áherzluna á
það, en ekki sýndarkröfur, sem
skapa stöðugt hærra og hærra
kaup, stöðugt meiri örðugleika
fyrir atvinnuvegi og stöðugt ó-
vissa eða jafnvel minnkandi
kaupgetu fyrir hið háa kaup,
sem knúið hefur verið fram.
Mesta vandamálið.
Ég veik að því hér áður i
minni ræðu, að eitt okkar mesta
vandamál væri ekki það, að al-
menningur hér á landi væri svo
tekjulágur, heldur væri það hinn
langi vinnutími, sem á bjátaðú
Ég geri mér ljóst, að úr þessu
verður ekki bætt nema á nokkru
árabili og til þess þarf vafalaust
mikið átak, en það er einnig víst
að úr því verður ekki bætt nema
með samvinnu rikisstj., verka-
lýðs og atvinnurekenda. Og ég
ítreka það, sem hv. þm. Austf.
vitnaði einnig til i sinni ræðu,
að ég hefði áður sagt, að ég teldl
þetta nú vera mest aðkallandi
vandamálið fyrir íslenzkan verka
lýð og e.t.v. mest aðkallandi
vandamálið varðandi lifskjör
islenzku þjóðarinnar, og ég tel,
að það væri hið eina rétta, að
margar smádeilur og ýfingar
væru settar til hliðar, meðan
menn sneru sér að því heils hug-
ar að reyna að leysa þetta mjög
erfiða, en þó áreiðanlega leysan
Iega vandamál, ef góðvilji frá
öllum er fyrir hendi.
10. sýningunni
í Ásgrímssnfni
nð ljuku
í OKTÓBER s. 1. var 10. sýn—
ingin opnuð í Ásgrímssafni, og
stendur hún aðeins yfir í 4 daga
ennþá Lýkur sýningunni sunnu
daginn 2. febrúar, og verður
safnið þá lokað í hálfan mánuð
meðan nýrri sýningu er kocmið
fyrir. Verður hún opnuð sunnu-
daginn 16. febrúar.
A þessarj sýningu sem nú er
senn að Ijúka, eru sýndar nokkr
ar elztu mynddr Ásgrímssafns,
sem aldrei áður hafa komið fyrir
almenningssjónir.
Ásgrimssafn, Bergstaðastræti
74, er opið sunnudaga, þriðju-
daga og fimmtudaga frá kl.
1,30 — 4.
Kjörskra Dagsbrúnar
VÖLD kommúnista í Dags-
brún byggjast sem kunnugt
er ekki á pólitísku fylgi þeirra
í félaginu, heldur á þeirri að-
stöðu, sem þeir hafa náð í fé-
laginu á hinn grófasta hátt.
Einfaldasta en jafnframt á-
hrifaríkasta aðferðin, sem þeir
hafa beitt í þessu skyni, er
hreinlega að strika andstæð-
inga sína út af kjörskrá und-
ir allskyns yfirskini.
Undanfarandi ár, hefur það
verið nokkur mælikvarði á
vígstöðu kommúnista í Dags-
brúnarkosningum, hversu
marga af andstæðingum sín-
um, þeir hafa strikað út af
kjörskrá. Þegar þeir telja sig
standa vel að vígi, hleypa þeir
200—300 mönnum til viðbótar
inn á kjörskrána, en þegar illa
árar, eru þeir strikaðir út.
í gær frömdu kommúnist-
ar enn einu sinni það lögbrot
að afhenda ekki kjörskrá,
fyrr en kosning hófst, þótt
öll önnur félög innan A.S.Í. af
hendi kjörskrá a.m.k. tveim
dögum áður. Þegar farið var
að athuga kjörskrána, kom í
ljos, að á henni voru um 300
færri en í fyrra. Er þó ekki
vitað um neina ástæðu fyrir
því, að fækkað hafi í verka-
mannastéttinni í Reykjavík
á sl. ári, nema síður sé.
Mál þetta verður enn alvar
legra, þegar þess er gætt, að
kommúnistar hafa með þess-
um hætti haldið félagatölu
Dagsbrúnar niðri í áratugi.
í janúar árið 1939, fyrir
réttum 25 árum, fór fram
stjórnarkjör í Dagsbrún. Þeg
ar kosning hófst þá, voru 1783
menn á kjörskrá, en nú ura
2300. ibúatalan á félagssvæði
Dagsbrúnar var þá 37.366. Nú
er samsvarandi íbúatala kom
in yfir 80.000, en verkamönn-
um á aðeins að hafa fjölgað
um ca. 500!!!
Mál þetta er allt of augljóst
til þess að um það þurfi að
fjölyrða. Stærsta verkalýðsfé
lagi landsins er stjórnað í
krafti valdníðslu og lögbrota.
Sú aðferð kann að duga komm
únistum að þessu sinni, en að
því hlýtur að koma, að endi
verði á það bundinn.