Morgunblaðið - 14.02.1964, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 14. febr. 1964

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Auglýsingar:
Ú tbreiðslust j óri:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 80.00
I lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Sverrir Þórðarson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
4.00 eintakið.
ERU ÞEIR EINIR
SAKLAUSIR?
k Iþýðublaðið hefur að und-
^ anförnu mikið rætt um
fjármálaspillingu hér á landi
og á blaðið þakkir skildar fyr
ir það, því að sannarlega er
ekki vanþörf á að vekja menn
til umhugsunar um þennan
mikla vanda. En í gær birti
blaðið vægast sagt einkenni-
lega ritstjórnargrein í sam-
bandi við umræðurnarr um
þetta mál.
Af þessari ritstjórnargrein
verður naumast dregin önnur
ályktun en sú, að átt sé við,
að lög og reglugerðir og áhrif
stjórnmálamanna hafi enga
þýðingu í sambandi við mót-
un siðferðis í fjárhags- og við-
skiptamálum.
Morgunblaðið skal strax
taka það fram, að það telur
ekki að þetta sé stefna Al-
þýðuflokksins, heldur muni
hér vera um að ræða fljót-
færnislega ályktun og til-
raun til að snúa út úr orðum
pólitísks andstæðings, enda
voru meginrök bæði Morgun-
blaðsins og Alþýðublaðsins
fyrir nauðsyn þess að upp-
ræta höftin og uppbæturnar
með viðreisnarráðstöfunum
þau, að gegndarlaus spilling
þróaðist í skjóli þessarar fár-
ánlegu stefnu.
Sannleikurinn er auðvitað
sá, að það stjórnarfar, sem við
íslendingar höfum búið við í
áratugi — og enginn einn
stjórnmálaflokkur ber ábyrgð
á — hefur valdið vaxandi
virðingarleysi fyrir lögum og
verið ein meginundirrót þeirr
ar spillingar, sem alltaf öðru
hverju hefur komið fram í
dagsljósið.
Hér er auðvitað um að
ræða langvarandi óheillaþró-
un. Börn á beztu heimilum
hafa alizt upp við það sem
sjálfsagðan hlut, að faðir
þeirra hældist um yfir því,
hve vel sér hefði tekizt að
svíkja undan skatti, hvernig
sér hefði tekizt að snúa út
eitt leyfið eða annað fyrir
kunningsskap eða jafnvel
gagnkvæma greiðasemi o. s.
framvegis.
Það er fáránlegt að halda
því fram að stjórnmálamenn-
irnir, sem ábyrgð bera á þeim
boðum og bönnum, sem þeim
sjálfum hefur ekki einu sinni
aottið í hug að hlíta,
séu ábyrgðarlausir að þeirri
þróun, sem hér hefur orðið.
Hvern einstakan þeirra er
e.t.v. ekki auðvelt að ásaka,
en sameiginlega hljóta þeir,
sem ábyrgð bera á löggjöf-
inni, að verða gagnrýndir.
Á undanförnum árum hef-
ur mikið og gott starf verið
unnið í sameiningu af Sjálf-
stæðisflokknum og Alþýðu-
flokknum til að koma heil-
brigðari skipan á löggjöf og
framkvæmd efnahags- og við-
skiptamála, þótt enn sé mikið
óunnið.
Eitt af því síðasta, sem gert
hefur verið, er að uppræta
hin svokölluðu keðjuviðskipti
með tékka, sem viðgengist
hafa hér um langt skeið. Bank
arnir hafa hert á eftirliti með
vafasömum rekstri og tekið
rösklega á misferlum. Vegna
þessara aðgerða hafa nú kom-
ið í ljós fjárglæfrar, sem að
vísu eru ekkert einsdæmi síð-
ustu áratugina, en hafa flotið
í gegn fram að þessu, vegna
þess að á öllum málum var
tekið vettlingatökum.
Þjóðin metur þann árang-
ur, sem orðið hefur af þessum
aðgerðum. En hún ætlast til
að áfram sé haldið og ekki
sízt að komizt verði fyrir hin
víðtæku skattsvik, sem eitra
allt þjóðlífið. Hún ætlast ekki
til að stjórnmálamennirnir
skjóti sér undan þessari á-
byrgð, þvert á móti krefst
hún þess að viðreisninni sé
haldið áfram. Þess vegna er
líka hugsun sú, sem skýzt
fram í nefndri ritstjórnar-
grein Alþýðublaðsins fráleit.
Auðvitað er hitt rétt, að í
þjóðfélagi örrar þróuriar óg
umbyltinga eru freistingarn-
ar meiri. En þeim mun meiri
þörf er á traustri forustu og
heilbrigðri löggjöf. Fyrir því
eiga stjórnmálamennirnir að
sjá, en ekki að fela sig á bak
við áfbrot annarra, eins og
gefið' er í skyn í grein Alþýðu
blaðsins. v-/
BLÖÐIN OG
SAKAMÁUN
Dlöðin gerðu ítarlega grein
fyrir málflutningi í hinu
svopefnda Sigurbjarnarmáli.
Voru þar raktar ræður verj-
enda, sem að sjálfsögðu miða
allar að því að gera málstað
sakborninga sem beztan.
Sjálfsagt er í máli sem
þessu, að sjónarmið verjenda
kómi í Ijós, en sá er hængur
á, að í munnlega flutningnum
var enginn saksóknari og þess
vegna koma eingöngu fram
einhliða sjónarmið, sem hljóta
að gefa ranga mynd af málum
sem þessu. Við þetta fá blöð-
in ekki ráðið, né heldur er
þægilegt fyrir þau að stinga
undir stól ásökunum, sem
fram kunna að koma í ræðum
verjendanna á hendur sak-
Enn
*
a
ótryggt
ZAIMZI
ástand
Karume og Babu sagðir vilja Bosna við Okello
BYLTING var gerð á eyj-
unni Zanzibar undan aust-
urströnd Afríku fyrir
skömmu, eins og kunnugt
er. Soldán landsins var
rekinn í útlegð og ráðherr-
ar stjórnar hans handtekn-
ir. Fregnir, sem bárust af
byltingunni voru mjög ó-
ljósar og enn virðist ó-
tryggt ástand í stjórnmál-
um eyjarinnar. Greinina
um Zanzibar, sem hér fer
á eftir í lauslegri þýðingu,
skrifaði fréttamaður Ob-
server í Nairobi, Anthony
Sampson, um síðustu helgi.
Lífið á Zanzibar gengur nú
sinn vanagang eftir bylting-
una, sem þar var gerð á dög-
unum, en ótti liggur í loftinu,
Karume, forseti.
ýmisbonar orðrómur er á
kreiki og vopnaðir verðir á
götunum.
Þrjátiu menn ,sem kalla sig
byltingarráð, þar af eru tíu
ráðherrar, seim stjórna nú
landinu og eru að reyna að
semja stjórnarskrá. Hafa þeir
beðið bandarísikan prófessor í
lögfræði, Tom Frank, um að-
stoð og er hann væntanlegur
til Zanzibar. Ráðamenn í
Zanzibar segja, að byltingar-
ráðið hafi æðstu völdin í land
inu, en það stjórni í samráði
við ráðuneytið ,þ.e. ráðherr-
ana 10, sem áður eru nefnd-
ir. Lögfræðingar á Vesturlönd
um segja þessa skýringu á
stjórnarfarinu mjög óljósa.
Fyrir utan höfuðborgina,
Zanzibar, hefur kiomið til
nokkurra átaka eftir að bylt-
ingunni lauk. í s.l. vilku fór
John Okello, yfirmaður hers
byltingarráðsins, ásamt mönn
um sínum tiil eyjarinnar
Pemba, sem tiiheyrir Zanzi-
bar. Á eyjunni eru margar
negul plantekrur og þegar
Okello kom þangað, veittu
plantekrueigendurnir nokkra
mótspyrnu og skipzt var á
Okello, marskálkur.
skotum. Byltingarráðið hefur
sakag arabíska þjóðernissinna
á eyjunni um að hafa í fórum
sínum mikið magn skotvopna,
sem þeir hafi dregið að sér
áður en byltingin var gerð.
Hafa Arabar gripið til ýmissa
ofbeldisaðgerða til þess að
gera byltingarráðinu erfitt
fyrir.
Enp er mikið misræmi í
fregnum af framkvæmd bylt-
ingarinnar og bve mikið
manntjón hafi orðið í henni.
Utanrí'kisráðherra byltingar-
ráðsins, Rahman Muham/med,
sem betur er þekiktur undir
nafninu Babu, heldur því
fram að aðeins 80 til 100 menn
hafi fallið í byltingunni, en
aðrar heimilldir tilgreina mun
hærri tölur og ber flestum
saman um, að yfir þúsund
menn hafa fallið. Babu utan-
ríkisráðherra segir, að uim þús
und menn hafi verið handtekn
ir í byltingunni, en margir
telja, að sú tala sé einig alltof
lág. Vitað er, að stór skóli í
höfuðborginni, Zanzi'bar, hef-
ur verið gerður að fangelsi og
sitja handteknir Arabar í hóp
um í ferköntuðum skólagarð-
inum og þeirra gæta nokkrir
verðir byltingarmanna. I
Sjúkrahúsi aðalfangelsis höf-
uðborgarinnar eru nú geymd-
ir helztu pólitisku fangarnir,
þar á meðal fyrrverandi ráð-
herra landsins. Sagt er að þeir
njóti góðrar aðhlynningar.
Mjög rólegt er á götum höf-
uðborgarinnar, en margar
búðir eru enn lökaðar. Stór
spjöld með myndum af for-
ingjum byltingarinnar hanga
á húsveggjum og vandlega er
stimplað yfir mynd soldáns-
ins fyrrverandi á frímerkjum.
Hinn nýi forseti Zanzibar,
Karume, hefur aðsetur í höll-
inni, sem áður tilheyrði lands
stjóra Breta, en í höll solfáns
ins eru aðalstöðvar byltingar-
ráðsins. Byltingarráðið ekur
nú um í bifreiðum soldánsins
og stjórnar hans.
Um 300 lögreglumenn frá
Tanganayika eru enn í Zanzi-
bar og standa vörð við opin-
berar byggingar. Við hlið
þeirra eru lögreglumenn bylt-
ingarráðsins. „Friðarsveitir"
Okellos marskáiks láta ekki
mikið á sér bera, en allir
finna návist þeirra. Lögreglu-
mennirnir frá Tanganaiyka
komu til Zanzibar skömmu
eftir að byltingin var gerð að
ósk byltingarráðsins.
★
Spurningunni um hver hafi
Babu, utanríkisráðherra.
töglin og hagldirnar 1 Zanzi-
bar er enn ósvarað. Hvorki
eyjarskeggjar né nágrannar
þeirra á meginlandi Afrífcu
vita það með vissu að Karume
forséti nýtur mikils stuðnings,
er í nánum tengslum við þjóð
ernishreyfingar á megin-
landinu og flestir ráðherrar
Zanzibar eru fylgismenn háns.
Sú staðreynd, að Babu utan-
rí'kisráðherra hefur fallizt á
að sameina flokfc sinn, Umma
flokkinn, flokki Karumes,
Afro-Shirazi-flokknum, þykir
bendá til þess að aðstaða
Karumes sé sterk. Margir
telja þó, að Babu hafi fallizt
á þetta í þeim tilgangi að hafa
áihrif á Afro-Shiraziflokkinn
sér í vil gegn Karume.
Að baki Karumes og Babus
er Okello marskálkur, og
Frarnh. á bls. 14.
lausum mönnum, eða vafa-
samri túlkun verjendanna.
Þessi háttur á flutningi
sakamála er vissulega mjög
vafasamur og fyllsta ástæða
er til að huga að breytingum,
þannig að í munnlegum mál-
flutningi komi ekki fram ein-
hliða sjónarmið, sem síðan eru
birt í blöðunum, án þess að
almenningur eigi þess kost að
gera sér rétta grein fyrir öll-
um málavöxtum.
Lögin gera að vísu ráð fyr-
ir því að sókn og vörn fari
munnlega fram í stærri saka-
málum eða þar sem um mikil
vafaatriði er að ræða, en oft
er eingöngu um vörn að ræða,
en ekki sókn, og er það ótækt,
úr því að sá háttur er á, að
blöðin skýra frá gangi mál-
anna, sem almenningur á
raunar heimtingu á.
Mikilvægt spor var stigið
þegar saksóknari var skipað-
ur, en stíga þyrfti sporið til
fulls, þannig að ætíð fari fram
sókn, þegar um munnlega
vörn er að ræða.
Ástæða er einnig til aí hug
leiða, hvort ekki væri unnt
að hafa þann hátt á, að ekki
væri sami maður dómari í
undirrétti og hefur með rann-
sókn málsins að gera. Rann-
sóknardómari ætti hægar um
vik að gefa upplýsingar um
gang mála, ef hann ætti ekki
að dæma í málinu.