Morgunblaðið - 14.04.1964, Blaðsíða 15

r
Þriðjudagur 14. apríl 1964
MORGUNBLAÐIÐ
15
Sænski leikarinn Victor Sjöström í hlutverki Fjalla-Eyvindar i kvikir.yndinni, sem hann
gerði 1917.
Victor Sjöström lék
Fjalla Eyvind 38 ára
en „Að leiðarlokum" 78 dra gamall
KVIKMYND Ingmars Berg-
mans „Að leiðarlokum" hefúr
nú verið sýnd í Hafnarfjarðar
biói í margar vikur. Aðalhluf
verkið leikur Victor Sjöström
og var þetta síðasta kvikmynd
in hans. Leikur hans hefur
fengið mikið löf, en hann yar
þó leng'st af æfinni ekki
frægastur fyrir kvikmynda-
leik, heldur gerð kvikmynda,
og var einn af brautryðjend-
um í kvikmyndalist kringum
1920. f>á var það sem Victor
Sjöström gerði kvikmyndina
um Fjalla-Eyvind eftir sögu
Jóhanns Sigurjónssonar og
lék sjálfur aðalhlutverkið.
Myndin um Fjalla-Eyvind
tók Sjöström árið 1917. Um
hana segir í kvikmyndasögu
Georges Sadoul að stíllinn á
kvikmyndagerðinni „Útilegu-
mennirnir", eitis og myndin
•hét sé alveg sérstakur. Allt
frá fyrstu fjallamyndunum
frá íslandi á tjaldinu virðist
útilegumaðurih* vaxa út úr
landslaginu, án nökkurrar
sýnilegrar áreynzlu til að ná
þeim áhrifum. Bærinn þar
sem Eyvindur verður ástfang-
inn af Höllu, (Edith Erastoff)
sé aðdáunarverður, bæði í
sjálfu sér og einnig sem um-
gjörð um persónurnar. Ekki
sé nokkurt misræmi sjáan-
legt milli landslagsmyndanna
og leiktjalda x kvikmyndá-
verinu erlendis. Eftir að úti-
legufólkið er komið upp í
fjöllin, ríki þau stöðugt með
nærveru sinni, en víki svo
fyrir ástríðum elskendanna,
og myndin færist þá í lítið
hreysi. „Aldrei fyrr hefur
tungumál kvikmyndanna ver-
ið talað af slíkri list“, skrifar
Sadoul í sögu sinni um kvik-
myndirnar.
Og kvikmyndasérfræðing-
urinn Deluc skrifar að þetta
sé fegursta kvikmynd í heimi.
Sjöström sé þar stórkostlegur
og landslagið hrífandi.
Kvikmynd Sjöströms er
skráð sem ein bezta kvik-
myndin er gerð var árið 1917.
Sjöström, sem er fæddur 1879
í Vermalandi í Svíþjóð, var þá
búnn að vera leikari, svið-
setjari , leikhússtjóri og kvik-
myndaframleiðandi hjá
Svenska síðan 1910, og hafði
gert nokkrar myndir. Hann
gerði margar myndir eftir
verkum frægra höfunda, svo
sem Selmu Lagerlöv, og Haw-
íhornes. Á árunum 1925-30
starfaði hann í Hollywood og
gerði þar margar myndir og
einnig nokkrar eftir að hann
kom heim. En eftir 1938 lék
hann eingöngu í kvikmynd-
um, og ekki mikið síðustu ár-
in. Síðasta kvikmyndin hans
„Að leiðarlokum“ er fallegur
minnisvarði yfir hann, og
honum til sóma. Þegar hann
lék í henni, nær áttræður að
aldri, var hann búinn að taka
þann sjúkdóm, sem dró hann
til bana skömmu seinna.
NÝLEGA var kveðinn upp í
Hæstarétti dómur í máli, sem
reis út af því, að Haraldur Jó-
hannesson, hagfræðingur, Reyfcja
vík krafðizt þess fyrir fógetarétti,
að Ásta Hansen, yrði borin út úr
húsnæði því, sem hún hafði haft
til afnota í húsinu nr. 23 við Sól-
heima í Reykjavík. Var í fógeta-
rótti Reykjavíkur kveðinn upp
úrskurður, sem áfrýjað var til
Hæstaréttar.
í málinu lá fyrir húsaleigu-
samningur, sem aðilar höfðu gert
sín á milli þ. 27. júlí 1902. Þar
leigði gerðai-beiðandi, Haraldur
Jóhannesson, gerðanþola, Ástu
Hansen, húsnæði í nefndu húsi.
Hér var um að ræða 4 herbergi,
eldhús og bað á 11. hæð í aust-
urálmu hússins. Leigutími var
fastákveðinn og skyldi hann hefj-
ust 1. ágúst 1962 og skyldi hon-
um ljúka án uppsagnar h. 1.
égúst 1963. Skyldi húsaleiga vera
kr. 3.200.00 á mánuði og borgast
uaánaðarlega fyrirfram.
Mál þetta kom til úrskurðar
í fógetarétti þ. 9. október 1963.
Gerðarbeiðandi 'hélt því fram, að
samkvæmt brýnum ákvæðum
samningsins hefði gerðarþoli eng
an rétt haft til að bafast við í
hinu leigða húsnæði eftir 1. ágúst
sl. Hann skýrði svo frá, að hann
hefði dvalizt erlendis á sl. vetri
og allt til miðs júlí mánaðar.
Gerðaþoli hefði óskað eftir því,
að fá að vera í íbúðinni eitthvað
fram yfir hinn umsamda leigu-
tíma og um 10. júlí hefði hann
hringt til gerðarþola og tjáð
hennj, að hún mætti hafast við
í ilbúðinni einn mánuð í viðbót,
meðan hún væri að afla sér ann-
ars húsnæðis. Við þetta hefði
setið þar til 23. ágúst, að hann
gaf gerðarþola leyfi til að vera í
íbúðinni til 26. september.
Útburðarkrafan byggðist nú á
því, að gerðarþoli hefði alls eng-
an rétt til að vera í íbúðinni að
liðnum 26. september og var út-
burðarbeiðnin dagsett þann dag.
Gerðanþoli mótmælti því, að út
burðurinn næði fram að ganga.
Rökstuddi hún þær kröfur sín-
ar með því, að gerðarbeiðandi
hefði með fyrirvaralausri við-
töku húsaleigu fyrir ágústmánuð
og aðgerðarleysi um nokkurn
tíma þar á eftir staðfest þá sann-
færingu hennar, byggða á um-
mælum hans sjálfs og umboðs-
manns hans, að hún myndi fá
framlengingu leigumálans. Hún
sagðist líta svo á, að með þessari
leiguviðtöku hefðj komiat á með
þeim aðilum leigumáli, að vísu
óskjalfestur, en órjúfanlegur
nema með 3ja mánaða uppsögn,
miðað við flutningsdag.
Úrskurður fógetaréttar Reykja
víkur var staðfestur í Hæstarétti
og segir svo i forsendum hans:
„Leigusamningur aðilanna
skyldi falla úr gildi 1. ágúst s.l.
án uppsagnar. Verður að telja,
að með viðtöku leig'u fyrir ágúst-
mánuð, án fyrirvara svo séð
verði, hafi gerðarbeiðandi gefið
gerðarþola alla ástæðu til þess
að ætla, að hann heimilaði henni
setu í íbúöinni áfram, en fram
hefur komið í málinu, að gerðar
þoli hafi leitazt við að fá fram-
lengingu leigumála. Verður efcki
komizt hjá því að telja, að með
aðilum hafi þannig stofnast nýr
leigumáli, að vísu óskjalfestur,
sem sé undirorpinn almennum
reglum um slíkar gerðir.
Þannig verður neitað um fram
gang útburðar.“
Gerðarþol. var dæmdur 1 til
að greiða kr. 1.500.00 i málskostn
að fyrir fógetarétti og kr. 3.500.00
I málskostnað fyrir Hæstarétti.
ELMER GANTRY
Bandarísk, Ansturbæjarbíó,
145 min.
Leikstjóri: Richard Brooks.
SAGAN af Elmer Gantry er talin
meginorsök þess, að höfundinum,
Sinclair Lewis, voru veitt Nóbels
verðlaunin fyrsturn bandarískra
nthöfunda. Vakti sagan storrna-
samar umræður er hún kom út
1927 og rúmum þrjátíu árum síð-
ar varð myndin sem gerð var
eftir henni, til þess að höfðingj-
ar ymissa kirkjudeilda bönnuðu
meðlimum þeirra að fara og
horfa á hina hörðu ádeilu á
hræsni og yfirdrepsskap þann,
sem jafnan hefur verið fylgifisk-
ur þeirrar stofnunar, kirkjunnar,
ekki síður en þeirra vakninga-
prédikara sem deilt er harðast á
i myndinni. Lewis var mikið
ádeiluskáld og stafck brandi
sínum víða á graftarbelgi þjóð-
félags sins. Af bókum hansmun
Babbitt vera sú eina er komið
hefur út hér. í Skáldatíir.a sín-
um segir Halldór Laxness: „Lew-
is var áhrifadrýgstur til að koma
mér á bragðið sem þjóðfélags-
legum ádeiluhöfundi í skáld-
sögu“, og um Sölku Völku segir
hann: „Mér er engin launúng á
því að þar ók ég 1 vagnfar Sincl-
air Lewls“.
Það er nýlunda að sjá kvik-
mynd um trúarlegt efni, sem
ekki er í hinum alkunna Biiblíu-
tröllmyndastíl. Eliror Gantry
sýnir án allrar illgirni inn í
skrumkennt og útblásið sálna-
fiskirí kirkju og trúarflokka,
flettir ofan af hálfvelgjunni og
og hræsninni og gullkálfafóstri
þessara aðila, eða þeirra manna
sem að þeim standa. Söguhetjan
Elmer Gantry (Burt Lancaster),
fyrrverandi umferðasali, vín og
kvenelskur mjög og hefur verið
rekinn frá guðfræðinámi fyrir
að fordjarfa meydómi prests-
dóttur nokkurrar á bak við sjálft
altarið í kirkju einni, finnur hjá
sér getu til að prédika yfir
syndugum lýð, og einnig þá
sefjunarhæfileika sem til þarf,
svo lýðurinn falli kveinandi og
froðufellandi að fótum hans,
æðandi upp sín syndaregistur og
heimtandi frelsun á stundinni.
Leikstjórinn Richard Brooks lýs-
ir sjálfur Gantry þannig: „Elmer
Gantry er sagan af manni sem
vill hafa það sem flestir banda-
rískir piltar þrá — peninga, kyn-
líf og trú. Hann er hinn alamer-
íski piltur (the All-American-
boy) “.
Gantry hefur vart augum litið
hinn unga vakningarprédikara,
Sharon Falconer (Jean Sim-
mons), sem hefur önnur vakn-
ingaráhrif á hann en ætlast er
til, þegar hann ákveður að slást
í hópinn með henni. Auglýsinga-
brögð og Skrípalæti hjálpa til
að draga fólk að og helvítishðV-
anir hans lina upp syndarana og
gera þá auðveldara viðfangsefni
hinni blíðu og sanntrúuðu Systur
Falconer til umsnúnings frá
syndalíferni. Gantry er á margan
hátt góðmenni og á vissa yfir-
borðshreinskilni og persónutöfra
til að bera og fyrir þeim fellur
Systir Falconer. Hinar auknu
vinsældir vakningarsamkoma
hennar eiga mestan þátt í að
henni er boðið að halda mifcla
trúarherferg til að vekja sofandi
syndara í stórri Suðurríkjaiborg
og bjóðast ýmsir auðmenn til að
standast kostnað af henni. Þar
rekst Gantry á stúlkuna, sem
hann tældi forðum daga, Lutu
Baines (Shirley Jones). Hún er
nú starfandi gleðikona í i*m-
ræddri borg og gerir sitt til að
fella Elmer Gantry, sem að lok-
um sér að fátt gott hefur hafst
af bra-mbolti hans. En það verð-
ur fyrst eftir að Systir Falconer
hefur látið lífið í bruna, sem
verður á samkomu í nýreistu
tjaldmusteri hennar, þar . sem
hún hefur gert það sem virðist
vera kraftaverk, læfcnað heyrnar
lausan mann.
Myndin er í alla staði mjög
eftirminnileg og vel gerð, leikur
í gæðaflokki. Burt Lancaster
sýnir í meðferð sinni á hluverki
Gantrys, sinn bezta leik sem hér
hefur sézt hingað til. Honum
tekst vel að sýna yfirborðskennt
fas Gantrys og einnig manneskju
einkenni hans. Jean Simmons
kemur vel á óvart með prýðileg-
um leik í hlutverki hinnar ein-
læglega trúuðu Falconer. Leifc-
stjórinn hefði aðeins mátt skýra
betur samband hennar og Gant-
rys. Ágætur er Dean Jagger
sem fylgdarmaður Falconer og
eftirminnilegur er Arthur Kenne
dy í hlutverkí hins efagjarna,
kaidhæðna en sanngjarna blaða-
manns (Sinclair Lewis?), sem
fylgir vakningarhópnum eftir og
rannsakar hlutlaust móðursýkis-
á'hrif hans og ritar um það í blað
sitt. Ástæða er einnig til að
minnast Shirley Jones í hlut-
verki skyndikonúnnar. Richard
Brooks er góður og heiðarlegur
leikstjóri og hefur auðsæilega
margt að segja og er leikstjórn
hans og handrit ágæt og sömu-
leiðis kvikmyndunin (John Alt-
on) og tónlistin André Previn).
Brooks sýnir að hann hefur
óbeit á allri gervitrú og myndin
er framlag gegn þeirri fölsiku
hugmynd að menn geti tryggt
sér eilífan samastað í himna-
rífci með því að þylja bænir sem
í akkorði, éins og sálarfriður og
himnaríkisvist væri skömmtuð í
sama 'hlutfalli og ákveðin afiköst
í bænalþulum og biblíusnakki.
Pétur Ólafsson.
Prédikarinn og skyndikonan
■'i'jliliiiii'ii-