Morgunblaðið - 19.04.1964, Qupperneq 20

20
MORGU NBLAÐIÐ
SunnucJagur 20. apríl 1964.
um verði svipuð, hvor flokkur-
inn, sem með völdin fer.
Borgarstjórnarkosningarnar í
síðutu viku sýndu, að Verka-
mannaílokkurinn hefur bætt við
sig fylgi, og að það fylgi er svip-
að og skoðanakannanir undan-
farin tvö ár hafa bent til. Það
verður að teljast mjög athyglis-
Tollaráðstefna S.Þ.
FYRIR um þremur vikum komu
saman til ráðstefnu í Genf um
2.000 fulltrúar frá 120 ríkjum.
Tilgangurinn er að finna leiðir
til að bæta kjör í vanþróuðum
löndum, brúa bilið milli þeirra
og annarra ríkja, sem lengra eru
á veg komin.
Hugmyndin að þessari ráð-
stefnu kom upphaflega írá So-
vétríkjunum, en Vesturveldin
íögðust gegn henni, er málið kom
Harold Wilson og Beatles — gagnkvæm aðdáun?
vert, að annar flokkurinn skuli
þannig bæta við sig fylgi, nær
stöðugt, í heil tvö ár. Margir
segja því að það muni litlu máli
skípta, hvað Sir Alec segi og
geri til að binda enda á þessa
þróun. Niðurstaðan yrði svipuð,
hvenær sem kosið yrði á árinu.
Með því að velja október er
ljóst, að forsætisráðherrann ætl-
ar að gera sitt bezta, og senni-
legt er, að áherzlan verði eink-
um lögð á tvennt.
Þeim mun meira, sem Sir Alec
ferðast um landið, pg þeim mun
víðar, sem hann talar til fólks,
þeim mun fleiri kunna að velja
hann fyrir leiðtoga, er að kosn-
ingum kemur. Þetta segja sér-
fræðingar flokksins.
Þeir, sem bent hafa á þessa
tilgátu, benda á, &ð um hana
megi deila. Sir Alec hefur nú
verið við völd í sex mánuði, og
óhætt mun að fullyrða, að eng-
inn stjórnmálamaður í Bret-
landi á síðari árum hafi gert
meira til að vekja á sér athygli
— eða, að ekki hafi verið gert
meira til að vekja athygli á
neinum stjórnmálamanni en hon
um. Þrátt fyrir það sýna skoð-
anakannanir, að Verkamanna-
flokkurinn nýtur nú meira fylg
is en í október, er Sir Alec tók
við völdum.
Síðara atriðið, sem skipuleggj-
arar og baráttumenn íhalds-
flokksins eru sagðir binda vonir
sínar við, er, að almenningur
snúist til þeirrar skoðunar, áður
en að kosningum kemur, að sig-
ur Verkamannaflokksins leiði tíl
versnandi lífskjara.
Margir íhaldsmenn spyrja því
þessa dagana, að því er frétta-
ritarar segja, hvers vegna flokk-
inum verði ekki meira ágengt.
Hver sem orsökin er, þá er víst,
að langt, óslitið valdatímabil
hans á sinn þátt í því.
íhaldsflokkurinn hefur nú setið
að völdum í 13 ár, og mörgum
finnst tími til kominn, að breyt
til umræðu hjá Sameinuðu þjóð-
unum. 1961 lögðu mörg Afríku-
og Asíu lönd, ásamt löndum S-
Ameríku, málinu lið, til að
leið athygli að eigin vandamál-
um. Þá féllu Vesturveldin frá
andstöðu sinni.
Að baki fundarins býr sam-
þykkt S.Þ. frá því í desember
1961, þar sem samþykkt var að
vinna að því, að þjóðartekjur
vanþróuðu landanna vaxi um
5% á þessum áratug, sem þá var
gefið nafnið „Framfaratugur-
inn“. Fundurinn í Genf, sem
stendur í þrjá mánuði, hefur tak
markað vald til samninga, og er
almennt talinn illa til þess fall-
inn að leysa þau vandamál, sem
ræða þarf í smáatriðum. Þetta er
ein af ástæðunum til þess, að
Vesturveldin hafa ekki iitið ráð-
stefnuna vonaraugum. Þó hefur
orðið mikil breyting á, undan-
farna mánuði, og margir von-
ast nú til þess, að ráðstefnan
geti fundið leiðir, sem auðfarn-
ari verði síðar.
Ekki er gert ráð fyrir, að
mesti ágreiningurinn verði milli
kommúnistaríkjanna og Vestur-
landa, heldur milli Breta og
Bandaríkjamanna annars vegar.
og Frakka hins vegar. Bretár og
Bandaríkjamenn leggja mesta
áherzlu á að ryðja úr vegi
verzlunarhömlum, en Frakkar,
sem njóta stuðnings nokkurra
ianda í Efnahagsbandalagi
Evrópu, berjast fyrir verðákvörð
un á alþjóðamarkaði, þ. e. hærri
greiðslum til þeirra, sem fram-
leiða matvörur og hráefni.
Frakkar hafa sýnt tillögum
Engilsaxa mikla andúð ,og telja
þá berjast fyrir endurvakningu
frjálsræðisstefnu 19. aldar. Bret
ar telja aftur á móti, að Frakkar
vilji endurskipuleggja heims-
verzlunina eftir eigin höfði, og
koma þar á sömu reglum og þeir
hafa barizt fyrir í landbúnaðar-
Dr. Raoul Prebisch, hefur
lagt mikla áherzlu á, að vanþróuð
lönd fái að njóta ákveðinna for-
féttinda í alþjóðaverzlun. Nái
þessi tillaga fram að ganga, má
gera ráð fyrir, að forréttindi
brezku samveldislandanna í Bret
landi hverfi. Bretar hafa lýst
því yfir, að þeir séu reiðubún-
ir að styðja þessa tillögu, fall-
ist önnur samveldislönd á hana.
Þá megi afieiðingin heldur ekki
verða sú, að lagðir verði á nýir
tollar. Einnig verði aðrar iðnað-
'arþjóðar að veita vanþróuðum
löndum almenn forréttindi. —
Sennilega verður hægt að koma
til móts við tvö fyrri atriðin,
en varla við það þriðja.
• Ekki stendur eins mikill
styr um þá hugmynd Dr.
Prebisch, að lönd Afríku-, Asíu
og S-Ameríku opni markaði
sína, hvert fyrir öðru, svo að
hvert þeirra landa um sig geti
lagt áherzlu á þann iðnað, sem
auðveldast á þar uppdráttar,
þ. e. með öðrum orðum, að hag-
nýtt verði til fullnustu verka-
skifting milli landanna.
• Mesta deilumálði á ráðstefn
unni er, hvernig farið skuli
með einstakar, þýðingarmiklar
útflutningsvörur. Brezka stjórn-
in vill ræða hverja vörutegund
fyrir sig. Hún leggur áherzlu
á, að ekki megi halda verði þess
ara vara of háu, m. a. vegna
þess, að hætta er talin á, að aukn
ing verði þá á framleiðslu ódýr-
ari gerviefna, sem hægt er að
nota í staðinn. Þó hafa Bretar
ekki neitað því, að hagsmunir
þeirra eru að miklu leyti fólgnir
í því, að verð einstakra vara
hækki ekki um of, vegna þess,
að þeir þurfa sjálfir að fiytja
inn mikið af þeim.
Mörg brezku samveldisland-
anna hafa sýnt skilning á þessu
máli.
0 Þá er eitt vandamálið,
hvernig hægt sé að hjálpa
vanþróuðum löndum, ef gjald-
Brezku
kosnlngarnar
ÁKVÖRÐUN Sir Alec Douglas
Home, forsætisráðherra Breta,
að efna ekki til þingkosninga,
fyrr en að hausti, hefur mikið
verið rædd í Bretlandi, og víðar,
að undanförnu.
Stjórnmálafréttaritarar eru
flestir þeirrar skoðunar, að við-
brögðin við þessari ákvorðun
hafi einkum verið tvenns kon-
ar.
Flestum framámönnum í
íhaldsflokknum hafi létt, því að
þeir þurfi ekki að horfast í augu
við kosningar í júní, en þá hefðu
þær að öðrum kosti orðið að fara
fram. Hins vegar er almenning-
ur ekki sagður mjög ánægður
með biðina, sem þeir telja, að
verði til að auka á óvissuna í
brezkum stjórnmálum.
Andrúmsloftið hefur verið
lævi blandið, og ákvörðun Sir
Alecs hefur lítið bætt úr skák.
Aðeins eitt meiriháttar mál bíð-
ur afgreiðslu þingsins, frum-
varpið, sem binda á enda á
óeðlileg samtök um verðmyndun
í smásölu. Þvi var þeirri'spurn-
ingu varpað fram, er fréttist um
kosningadaginn (fyrri hluti októ
ber), hvað þingið skuli fjalla
um meðan það stendur.
Ákvörðunin gefur íhaldsflokkn
um 4 mánaða frest til að skýra
stefnumál sín, og leiða til lykta
deilur við Verkamannaílokk-
inn. Reyndar er afstaða flokk-
anna, enn sem komið er, aðeins
iskýr, að því er varðar utanríkis-
og varnarmál, en almenningur
virðíst ekki sýna nægan áhuga
á þeim, svo að umræðurnar snú-
ast sennilega um önnur mál, er
baráttan fer að harðna.
Afstöðu flokkanna til hvors
annars hefur verið lýst þannig,
að þeir séu hvor um sig að
reyna að klæðast fötum hins.
Þegar Verkamannaflokkurinn
Begist ætla að láta reisa 300.000
íbúðarhús, komist hann til
valda, þá segist íhaldsflokkur-
inn ætla að reisa 400 þúsund,
jafnvel 500.000.
Verkamannaflokkurinn krefst
áætlana, segir ómögulegt að
koma á „nýsköpun" án þeirra.
íbaldsflokkurinn hefur að mestu
leyti íallizt á þessa röksemda-
færslu, þótt einstaka raddir inn-
an flokksins krefjist frelsis og
frjáls framtaks á öllum sviðum.
Það, sem á milli skilur í þessu
máli, að sögn íhaldsmanna
sjálfra, er, að þeir vilja hvetja
til áætlanagerðar, en Verka-
mannaflokkurinn vill grípa til
áhrifameiri ráða. Sömu sögu er
að segja um flest innanríkis- og
velferðarmál, sem dregið hafa
að sér athygli almennings. Flokk
ana greinir ekki á um stefnu-
mál, heldur, hve langt skuli
ganga hverju sinni.
Húsnæðismál, launamál, elli-
styrkir og atvinnuleysi — það
eru þau mál, sem leiða til flestra
spurninga á fundum stjórnmála-
manna með almenningi. Þeirri
stefnuyfirlýsingu, að Bretar ætli
sér framvegis að stefna að því
að vera sjálfstætt kjarnorku-
veldi, virðist fálega tekið af flest
um.
Um tíma virtist íhaldsflokk-
urinn telja, að hann gæti hag-
nýtt sér afstöðu stjórnarinnar til
Kýpurmálsins, Malasíu og A-Af-
ríku. Almenningur hefur sýnt
þessum málum lítlnn áhuga.
Almennir kjósendur virðast á
þeirri skoðun nú, að Verka-
mannaflokkurinn muni ekki
taka öðrum og betri tökum á utan
ríkismálum, stefnan í þeim mál-
málum jnnan Efnahagsbanda-
lagsins.
Tillögur þær, sem lagðar verða
fram á þessari þriggja mánaða
ráðstefnu, verða í íimm megin-
atriðum:
0 Ein gerir ráð fyrir, að lögð
verði niður hvers konar
verzlunarhöft, þ. e. kvótar, toll-
ar og aðrar hömlur, á þann hátt,
sem Engilsaxar hafa lagt til.
GATT (Alþjóða tolla- og verzl-
unarsamningurinn) hefur þegar
lagt fram áætlun um, hvernig
slíkt geti farið fram. Lögð hef-
ur verið áherzla á, í þessu sam-
bandi, að vanþróuðu löndin eigi
í miklum erfiðleikum, vegna
innflutningstolla þeirra landa,
sem lengra eru á veg komin.
Bitni þetta fyrst og fremst á mat
vörum, sem vanþróuðu löndin
framleiða, svo og þeim hálf-
unnu vörum, er þau selja.
0 Aðalritari ráðstefnunnar,
ing verði á. Skoðún ráðamanna
flokksins í fyrra var sú, að um-
skipti í valdastöðum myndu
nægja til að auka fylgi flokks-
ins á nýjan leik. Það reyndist
ekki rétt. Hvort sem orsökin er
sú, að rangir menn voru valdir
í staðinn, eða að svo langt hafði
verið gengið, að ekki varð aftur
snúið, veit enginn.
eyristekjur þeirra dragast
skyndilega saman, t. d. vegna
verðfalls á útflutningsvörum
þeirra. Til greina kemur, að
iðnaðarlöndin bæti upp slíkt tap
með sérstökum greiðslum. Sam-
komulag um slíkar greiðslur
myndi í senn verða til þess að
draga úr þenslu og samdrsetti,
bæði í iðnaðarlöndunum og van-
þróuðu löndunum. Þessi hug-
mynd er talin sú athyglisverð-
asta, sem fram hefur komið á
ráðstefnunni. Sumir fulltrúar
vilja þó fara sér varlega, og ótt-
ast óhagstæðan greiðslujöfnuð.
0 Loks er um að ræða alþjóða-
viðskiptastofnanir. Annars
vegar vilja Sovétríkin koma á
fót nýrri alþjóðastofnun. Bretar
og Bandaríkjamenn vilja hms
vegar, að stofnanir, sem þégar
eru fyrir hendi, t/ d. GATT (So-
vétríkin eiga þar ekki aðild)
beiti sér fyrir auknum viðskipt-
um kommúnistaríkjanna og
Vesturlanda. Sir Alec Douglas
Home, forsætisráðherra Breta,
hefur komið fram með þá hug-
mynd, að Sovétríkin gerist aðil-
ar að Alþjóðabankanum. Hann
einn, vestrænna leiðtoga, er þó
sagður hlynntur slíkri aðild.
Stjórnmálafréttaritarar erú
þeirrar skoðunar, að sennilega
verði ráðstefnan, sem nú er hald
in í Genf, kvödd saman oftar á
komandi árum. Þeir telja einnig
sennilegt, að sett verði á lagg-
irnar sérstök nefnd, sem reyni
að fylgja starfi ráðstefnunnar
eftir, í samráði við ríkisstjórnir
viðkomandi landa.
Kennedy
umræðurnar
TOLLAMÁL eru ofarlega á
baugi um þesSar mundír. 4. maí
hefjast í Genf nýjar viðræður
um tollamál, svokallaðar Kenne-
dy-viðræður. Þær fjalla um
gagnkvæmar tollalækkanir ríkj-
anna beggja vegna Atlantshafs-
sins, og eru kenndar við
Kennedy, Bandaríkjaforseta, sem
bar tollalækkanir mjög fyrir
brjósti, og taldi þær þýðingar-
mikinn þátt í samvinnu, og e.t.v.
síðar bandalagi þessara ríkja.
Viðræðurnar, sem hefjast í
fyrstu viku í maí, eru ekki þær
fyrstu, sem um þetta mál hafa
verið haldnar. Það hefur áður
verið reifað. Hver árangur næst
á þessu ári, er erfitt að segja,
því að margt hefur breytzt und-
anfarin tvö ár. Horfa nú málin
nokkuð öðru vísi við, en þegar
hugmyndin að þessum tollalækk
unum kom fram, sérstaklega frá
bæjardyrum nokkurra ríkja
Efnahagsbandalagsins séð.
Verðbólgu hefur mjög gætt I
flestum löndum Evrópu, og hef-
ur hún sett svip á efnahagsráð-
stafanir þar. Þannig lýsti efna-
hagsmálaráðherra V-Þýzkalands,
Karl Schmúker, því yfir fyrir
um hálfum mánuði, að „Evrópu-
löndin, sem eiga við verðblógú
að stríða, muni varla verða 1
aðstöðu til að ræða frekari lækk
un á tollum. (Hér er ekki átt
við tolla Efnahagsbandalagsríkj-
anna innbyrðis, því að lækkun
þeirra hefur nú verið hraðað
svo, að þeir falla þar niður fjór-
um árum áður en upphaflega
var gert ráð fyrir).
Það dylst engum lengur, að
ríki EBE líta á verðbólguþróun-
ina alvarlegum augum, og undan
farið hefur mikil áherzla verið
lögð á samræmdar aðgerðir,
Bandaríkjamenn hafa sýnt þess-
ari hlið málsins mikinn áhuga,
því að sú hætta er alltaf íyrir
hendi, að aukin verðbólga i
Evrópu segi einnig til sín vest-
an hafs.
Fjármálaráðherra Efnahags-
bandalagsríkjanna eru sammála
um, að rétt sé að grípa til sam-
ræmdra varúðarráðstafana. Ekki
eiga sömu aðgerðirnar við í öll-
um löndunum, en af þeim ráð-
stöfunum, sem taldar eru heppi-
legar, má nefna eftirfarandi:
0 Samdráttur í jíkisútgjöld-
um.
0 Varúð í launamálum; náin
s»mvinna ríkisstjórna og
Framhald a bls. 30.