Morgunblaðið - 05.06.1964, Blaðsíða 12

12
MORGU N BLAÐIÐ
Fostudagur 5. júní 1964
Auknar framfarir í landbúnaöi byggjast á
vísindalegum tilraunum og rannsóknum
Framsöguræða dr. Bjarna Helgasonar a
landbúnaðarrdðstefnu ungra Sjdlfstæðis-
manna að Hellu
SAMBAND ungra Sjálfstæðismanna og Fjölnir FUS í Rang-
árvallasýslu efndu til glæsilegrar helgarráðstefnu um land-
búnaðarmál á Hellu um sl. helgi. Ráðstefnan var fjölsótt og
komu til hennar Sjálfstæðismenn, yngri sem eldri, úr öllu
Suðurlandskjördæmi. Framsöguræður fluttu Ingólfur Jóns-
son, landbúnaðarráðherra, dr. Bjarni Helgason og dr. Sturla
Friðriksson. SUS-síðunni þykir rétt að gefa fleirum tæki-
færi til að kynnast því sem þar kom fram um þessi mál og
birtist hér að þessu sinni ræða dr. Bjarna Helgasonar í heild.
Að framsöguræðum loknum urðu f jörugar umræður og þótti
ráðstefnan takast hið bezta.
líóðir fundarmenn.
Það þarf aðeins 1500 eða 1600
bændur til að framleiða það kjöt
og mjólk, sem þjóðin þarf. Land-
búnaðurinn er dragbítur á hag-
vöxt þjóðfélagsins. Rekstrarörð-
ugleikar landbúnaðarins eru svo
miklir, að það borgar sig ekki
lengur að búa. Sífelldar verð-
hækkanir á landbúnaðarafurðum
éta upp réttmætar kauphækkan-
ir verkalýðsins. Hvergi er betra
að búa en á íslandi, og hér er
rúm fyrir milljónir sauðfjár.
Góðir fundarmenn. — Þetta
voru ekki mín orð, en þannig
hefur ástandinu í landbúnaðin-
um verið lýst á undanförnum
mánuðum eftir því, hvar í flokki
menn hafa staðið. Það hefur líka
verið fullyrt, að betra væri að
flytja inn smjör en að láta bænd-
ur halda dýrtíðinni í landinu
uppi. —
En svo að við tölum í alvöru
um landbúnaðinn, þá verður
fyrst á vegi okkar, að í landinu
eru um 6 þúsund bændur, sem
framleiða afurðir fyrir að verð-
mæti um 1600 milljónir króna.
Þetta þýðir, að hráefni hvers ein-
staks bónda á landinu er að fram
leiðsluverðmæti um það bil 300
þúsund króna virði að meðaltali.
Gera má ráð fyrir, eftir að unn-
ið hefur verið út afurðunum, að
söluverðmætið nema milli 2500
og 3000 milljónum, en það tákn-
ar, að hráefni hvers einstaks
bónda sé að lokaverðmæti allt að
hálfrar milljón króna virði.
Þetta eru í sjálfu sér ekki svo
litlar tölur.
En þrátt fyrir þessar upphæð-
ir er það staðreynd, að búskapur
sumra er svo smár í sniðum, að
ekki er um arðbæran atvinnu-
rekstur að ræða eins og nútím-
inn gerir kröfur til.
Búskapur getur verið smár í
sniðum af ýmsum orsökum. Tízk-
an í dag er að kenna um skorti
á fjármagni, enda þótt landrými
og landsvæði geti með réttu
skipt meira máli. Hugsanleg land
þrengsli eru hins vegar ein af
þeim staðreyndum, sem ekki er
hægt að saka aðra um, og sem
fæstir vilja tala um.
Ég skal ekki gera oflítið úr
fjármagnsskortinum. Það kalla
allir á meiri peninga. En hitt er
verra, ef miklu fjármagni er veitt
í framkvæmdir, sem ekki eru
undirbúnar á fullkomnasta hátt.
STEFNAN í
RÆKTUNARMÁLUIVÍ
Stefnan í ræktunarmálunum
hefur fyrst og fremst beinzt að
því að þurrka meira og meira
land. Ríkisvaldið hefur-stutt þá
stefnu svo, að á undanförnum ár-
um hefur ríkissjóður lagt fram
tugi milljóna til styrktar við
framræslu um land allt. — Samt
hafa engar vísindalegar athug-
anir eða tilraunir verið gerðar
hér á landi varðandi framræslu
mýranna.
Það eru um tuttugu ár síðan
farið var að nota skurðgröfur við
uppþurrkun mýranna hér á landi.
Á þessum tuttugu árum hafa
engar tæknilegar framfarir orð-
ið varðandi gerð verkfæranna,
sem notuð eru, fyrr en á síðast-
liðnu ári, að hér er reynt eitt
nýtt verkfæri. Þetta er athyglis-
vert, og skil ég satt að segja ekkl,
hvernig á því stendur, hve lengi
hefur þurft að bíða eftir nýjung-
unum á þessu sviði, því að marg-
víslegar hafa þær orðið annars
staðar.
Fyrir tilstuðlan ríkisvaldsins
hafa verið reist allmörg nýbýli á
meira og minna þurrkuðum mýr-
um. Reynslan af þessari mýra-
ræktun hefur verið ákaflega
misjöfn og mörgum manninum
dýrkeyptari en góðu hófi gegnir.
En það er mjög athyglisverð, en
oft gleymd staðreynd, að rækt-
unarkostnaður mýranna er miklu
meiri en nokkurn tíma ræktun-
arkostnaður á þurrlendi. Það er
enginn vafi, hvernig sem á málin
er litið, að skynsamlegt væri að
beina ræktunaráhuganum meira
að þurrlendisjarðveginum á með-
an aflað er einhverrar vísinda-
legrar vitneskju um það, á hvern
hátt réttast er að þurrka land-
ið. —
Og það er slæm staðreynd að
viðurkenna, en í kjölfar þessar-
ar stórfelldu framræslu á und-
anförnum árum hafa fylgt stór-
felldar landskemmdir. Þegar við
förum um sveitirnar blasa ótrú-
lega oft við skurðir, þar sem
grafizt hefur undan bökkunum,
og sem eru að smáhrynja og
ljúka þar með alltof skammri
ævi. Það eru margir, sem kenna
skógarhöggi, hrísrifi og sauðfénu
um uppblásturinn og land-
skemmdirnar á liðnum öldum. í
augum jarðvegsfræðings er þetta
allt saman óþörf og hörmuleg
misnotkun á gæðum vandmeðfar-
ins lands.
NÝBÝLIN OF SMÁ
Ég minntist áðan á nýbýlin,
sem reist hafa verið á mýrlend-
unum fyrir tilstuðlan ríkisvalds-
ins. Það er enginn vafi, að til-
gangurinn var góður, en stórhug-
urinn í sambandi við þessa ný-
býlastofnun sýnist samt ekki hafa
verið meiri en svo, að með áfram-
haldandi þjóðfélagsþróun munu
sumar þessara jarða verða of
smáar til að skapa ábúendunum
það lífsviðurværi, sem kröfur eru
gerðar til í dag. Þessi takmark-
aði stórhugur er helzt skiljanleg-
ur í ljósi þess, að fyrir mörgum
árum, lét kunnur framámaður á
landbúnaðinum þess getið, að
stórbúskapur væri beinlínis
hættulegur íslenzkum landbún-
aði. Þetta var auðvitað sagt,
vegna þess að viðkomandi sá
hvorki fyrir vísindalegar fram-
farir, tækniþróunina né þróun
Dr. Bjarni Helgason.
þjóðfélagsins í heild. Og enn
virðist eitthvað eftir af þessum
hugsunarhætti, eins og umræð-
ur um framtið landbúnaðarins
hafa undanfarið bent til.
í dag setur ríkisvaldið hið
styrkhæfa hámark í ræktuninni
við 25 hektara tún í stað 10 áður.
Út af fyrir sig er þetta mjög lofs-
vert, en ég spyr; hve mörg ár er
hér horft fram í tímann? Ég sé
enga skynsamlega ástæðu til að
setja fram eitthvert hámark í
ræktuninni. Með því er á vissan
hátt verið að setja hömlur á þró-
unina, en þróunina má ekki hefta.
Þess vegna er óeðlilegt að lög-
festa eitthvert hámark, en hitt
er svo annað mál, hvort hugsan-
legt sé frekar að lögfesta eitt-
hvert lágmark í styrkhæfri rækt-
un.
En það eru ekki bara þessi ný-
býli, sem kannski eiga eftir að
sjá fram á landþrengsli. Það eru
miklu fleiri jarðir. Á sumum
þeirra er þegar um landþrengsli
að ræða, þannig að ekki er unnt
með góðu móti að stækka rækt-
að land þeirra umfram það, sem
þegar er. Afkastageta slíkra
jarða verður því ekki aukin með
meira landi, heldur með betra
landi.
FRAMFARIR BYGGJAST Á
VÍSINDALEGUM TILRAUNUM
OG RANNSÓKNUM
Allar meiri háttar framfarir í
landbúnaðinum byggjast á vís-
indalegum tilraunum og rann-
sóknum. Dæmi af handahófi eru
framleiðsla og notkun tilbúins
áburðar, kynbætur grasanna,
efni gegn illgresi og sjúkdómum
í gróðri, betri bústofn. Allt eru
þetta ávextir af starfi vísinda-
manna á sviði landbúnaðarins
um allan heim. Hér á landi erum
við aðeins byrjendur í þessum
efnum. Að sjálfsögðu reynum við
að hagnýta okkur allt, sem við
getum, en allt tekur sinn tíma.
Það er ákaflega algengt, að
við, sem fáumst við rannsóknir á
sviði landbúnaðarins, erum spurð
ir um, hvað það taki t.d. langan
tíma að finna korn, sem þoli ís-
lenzkt Veðurfar. Hvað tekur það
langan tíma, þangað til hægt er
að segja bændum, hvað mikið
þeir eigi að bera á túnin, hve-
nær verður hægt að segja bænd-
um, nákvæmlega hvað vanti. —
Hvað tekur það langan tima að
gera éina tilraun? — Svona
spyrja menn og þetta er sjálfsagt
eðlilegt, en það eru ekki bara
leikmenn, sem spyrja, heldur
líka menn, sem eru að reyna að
hafa áhrif á framvindu vísinda-
legrar þróunar hér á landi. Þó
skyldi maður halda, að slíkum
mönnum ætti að vera ljóst, að
hvorki er hægt að vita niður-
stöður vísindalegra rannsókna
fyrirfram né að segja til um,
hve langan tíma taki að afla
þeirra. — Sannleikurinn er sá,
að óþolinmæðin og afskipti ó-
kunnugra eru verstu óvinir vís-
indanna. Frjálsræðið er það, sem
mestu máli skiptir og við skulum
vona, að vísindaleg þróun á ís-
landi, hvorki í landbúnaði né á
öðrum sviðum, verði ekki skipu-
lagsæði nútímans að bráð.
Ef athugað er, hvaða gagn inn-
lend vísindi hafa unnið landbún-
aðinum, býst ég við, að árangur-
inn í baráttunni við búfjársjúk-
dómana beri þar hæst. En það er
líka unnið að rannsóknum á því,
hvernig unnt sé að. fá meiri og
betri afurðir eftir bústofninn,
hvernig unnt sé að fá meira og
betra gras, hvernig unnt sé að
gera ræktunina fjölbreyttari,
hvernig unnt sé að breyta og
bæta jarðveginn.
Það, sem áunnizt hefur, er, að
kýrnar mjólka meira, kindurnar
eru afurðameiri en fyrir 30 ár-
um. Hvortveggja er mér sagt, að
sé fyrst og fremst vegna meira
og betra fóðurs. Uppskera af tún-
um er meiri en áður, fyrst og
fremst vegna stóraukinnar notk-
unar á áburði. Án þessarar miklu
áburðarnotkunar hefði landbún-
aðarframleiðslan aldrei getað
orðið jafnmikil og hún er í dag,
svo mikil, að um offramleiðslu
er að ræða á vissum sviðum, ef
ekki er unnt að hagnýta hluta af
framleiðslunni á annan hátt en
nú er gert.
Stærð túnanna var á síðast-
liðnu ári talin nema rúmlega 80
þúáúnd hektörum, og hefur um
það bil tvöfaldazt síðan 1950.
Skepnunum er beitt á túnin meira
en nokkru sinni fyrr. Ekkert af
þessu hefði verið hægt án mik-
illar áburðarnotkunar, svo að á
sumum sviðum notum við meiri
áburð á flatareiningu en nokkur
önnur þjóð í heiminum, að einni
eða tveimur undanteknum. Þetta
hefur haft það í för með sér, að
áburðarkaup bændanna hafa orð-
ið stærri og stærri liður í bú-
rekstrinum, svo að á síðastliðnu
ári keyptu bændur tilbúinn á-
burð fyrir um það bil 25 þúsund
krónur hver -að meðaltali eða
samtals fyrir um 140 milljónir
króna. Sumir bændur kaupa á-
burð fyrir nokkuð á annað
hundrað þúsund, og það er hreint
ekki svo lítið, þegar tekið er tillit
til þess, að þetta er aðeins ein af
rekstrarvörunum.
Ég hefi haft m.a. það starf með
höndum í Atvinnudeild Háskól-
ans að vega og meta í ljósi inn-
lendra tilrauna hugsanlega áburð
arþörf hjá allmörgum bændum,
sem til okkar hafa leitað. Eins og
gengur tekst þetta misjafnlega,
vegna þess hve aðstæður til
ræktunar eru breytilegar frá ein-
um stað til annars og vegna þess,
að tilraunanet okkar er ekki orð-
ið nærri nógu víðtækt.
En allt stendur þetta til
bóta, því að með vaxandi vel-
megun verða vísindin æ þýð-
ingarmeiri þáttur í þjóðfélag-
inu. Skilningur á þessu hefur
án efa aukizt mjög mikið frá
því, sem áður var og fjár-
magn, sem lagt er til rann-
sóknastarfseminnar í landinu
hefur aukizt.
Það er einmitt vegna mikil-
vægis vísindanna í nútíma-
þjóðfélagi, sem 2. grein í nú-
verandi stefnu-yfirlýsingu
Heimdallar um landbúnaðar-
mál hljóðar svo: „Lögð verði
rík áherzla á vísindalegar
rannsóknir í þágu landbúnað-
arins til þess að auka fram-
leiðni hans og fjölbreyttni auk
þess, sem stefnt verði að
meiri hagræðingu í búskapar-
háttum en nú er“.
MISMUNANDI AÐSTAÐA
TIL BÚSKAPAR EFTIR
BYGGÐARLÖGUM
En það er fleira en vísindaleg-
ar rannsóknir, sem skipta máli í
landbúnaðinum í dag. Það eru
þau héruð, sem bezta möguleika
hafa til ódýrrar framleiðslu og
hið svokallaða jafnvægi í byggð
landsins.
Það er augljóst, að ekki hafa
öll héruð sömu aðstöðu til bú-
skapar. Það er óhjákvæmilegt, að
sauðfjárbúskapur verði ríkjandi
sums staðar, kúabúskapur ann-
ars staðar, garðrækt enn annara
staðar. Þetta fer eftir ræktunar-
skilyrðum á hverjum stað og
markaðsaðstöðu, svo að með nú-
verandi þjóðfélagsþróun virðist
óhjákvæmilegt, að sérhæfingin
verði enn meiri.
Að vísu eru til menn, sem held-
ur spyrna gegn þessari þróun
fyrst og fremst að því er virðist
af misskilinni átthagaást, og er
það ekki nema mannlegt. En þeg-
ar á að leita út fyrir landstein-
ana til að fá góð ráð um, hvernig
bezt sé að halda sumum hinna
harðbýlli héraða í byggð, finnst
mér fulllagt gengið. Útlend ráð
er ekki sí og æ lausn á okkar
vanda.
Það hefur verið talað um ein-
hverja byggðastefnu, Reykjavík-
urvald, samdrátt og fóliksflótta
úr sveitunum, og sjálfsagt eitt-
hvað fleira í þessum dúr, sem ég
man eftir í augnablikinu.
Það er rétt, að fólkinu hefur
fækkað í sveitunum, en þrátt
fyrir þatð,- er landbúnðartfram-
leiðslan meiri nú en nokkru
sinni fyrr. Það er rétt, að bæir
og jafnvel sveitir hafa lagzt í
eyði, en hvað er eðlilegra en að
fólkið leiti þangað, sem af ein-
hverjum ástæðum er betra að
búa. Það hafa að vísu verið
Framhald á 19. siðo.