Morgunblaðið - 07.10.1964, Blaðsíða 14

14
MORGil NBLAÐIÐ
Miðvikudagur T. okt. 1964
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannesseru
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. *
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 90.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 5.00 eintakið.
RETTURINN
TIL AÐ LÆRA
¥ merkri ræðu, sem Þórarinn
Björnsson, skólameistari,
flutti við setningu Mennta-
skólans á Akureyri, komst
hann m.a. að orði á þá leið,
„að öll menntamál væru nú í
deiglunni hvarvetna í heimin-
um. Lýðræðið eflist og það
er talinn réttur allra að geta
lært, eftir því sem hæfileik-
arnir leyfa. Og það er skylda
þjóðfélagsins að gera þegn-
unum það kleift. En bezta
fjárfestingin hjá hVerri þjóð
er aukin menntun,“ sagði Þór-
arinn Björnsson.
Skólameistari hélt síðan
áfram:
„Þegar ég var stúdent fyrir
30 árum var talað um offjölg-
un stúdenta. En nú er þessu
snúið við. Hér á landi var
tala stúdenta 330 sl. ár eða ná-
kvæmlega 10% af árgangin-
um, en það er svipað og í
Danmörku, en hins vegar eru
stúdentar 17—18% í Noregi.
Efnahagssamvinnustofnun Ev
rópu telur að tala stúdenta
þurfi að vera 20—25%. Hér
ætti stúdentum því að fjölga
um'helming, ef vel ætti að
vera. Og betur þó. Vegna fá-
mennis okkar verður að taka
tæknina í enn ríkara mæli í
þjónustu okkar en áður.“
Þessi ummæli hins merka
skólamanns eru hin athyglis-
verðustu. Hann telur, að fólki
með stúdentsmenntun þurfi
að fjölga m.a. til þess að við
getum tekið tæknina í enn
ríkara mæli í þágu bjarg-
ræðisvega okkar. Þrátt fyrir
það gerir hann sér ljóst, að
stórfelld fjölgun stúdenta og
háskólamenntaðra manna
gæti dregið um of fólk frá
framleiðslunni. „Hvernig færi
til dæmis fyrir íslenzkri
bændastétt," spyr skólameist-
ami, ef allir yrðu teknir sem
hæfileika hafa til að verða
stúdentar. Það yrði náttúr-
lega allt í lagi ef þeir skiluðu
sér. En hversu margir færu
ekki á skrifstofur? Ef að því
kæmi að öll æðri gáfa væri
komin undir þak, er þá ekki
hætt á úrkynjun? Þarf ekki
vissa snertingu við náttúruna
til að viðhalda hinum heil-
brigða, sífrjóa kjarna, sem
alltaf skapast?“
Þetta voru orð Þórarins
Björnssonar.
En í sambandi við fjölgun
stúdenta verður að gera sér
ljóst, að fjölgun menntaskóla
í landinu verður ekki umflú-
in. Kemur þá til athugunar,
hvar hinir nýju menntaskól-
ar skuli staðsettir. Háværar
kröfur hafa verið uppi um
það undanfarin ár, að mennta
skólar skuli byggðir á Vest-
fjörðum og Austurlandi. Vit-
anlega yrðu skólar í þessum
landshlutum ekki einungis
byggðir fyrir það fólk sem
þar býr, heldur fyrir þjóðina
í heild.
Öll þessi mál verður að
taka til yfirvegunar og af-
greiðslu. Rétturinn til að læra
er eins og skólameistarinn á
Akureyri sagði, ein af höfuð-
stoðum lýðræðisþjóðfélags.
Tækni og vísindi verða í stöð-
ugt ríkara mæli hagnýtt í
þágu bjargræðisvega íslenzku
þjóðarinnar. Þess vegna verða
menntastofnanir hennar að
vera færar um að rækja hið
mikilvæga hlutverk sitt á
hverjum tíma.
RAFLJÖS
í 60 ÁR
k þessu ári eru 60 ár liðin
frá því að fyrstu rafljós-
in voru kveikt hér á landi. En
sá merkisatburður gerðist í
Hafnarfirði 1. desember árið
1904.
Þróunin hefur orðið hröð í
raforkumálum íslendinga. Nú
er svo komið, að raforkan
nær til rúmlega 94% þjóð-
arinnar. Allir kaupstaðir,
kauptún og rúmlega 4000
sveitabýli af 6000 hafa fengið
raforku. Nær öll raforka hér
á landi eða rúm 98%, er fram-
leidd í vatnsaflsstöðvum.
Um þessar mundir er unn-
ið að nýrri rafvæðingaráætl-
un, en með henni verður
stefnt að því, að allir lands-
menn hafi fengið afnot af raf-
orku fyrir árslok 1970.
Þróun virkjunarmálanna
hefur haft geysilega þýðingu
fyrir íslenzkt atvinnulíf. Raf-
orkan er undirstaða iðnaðar-
ins, sem nú er orðinn mikil-
vægur þáttur í atvinnulífi
landsmanna. Ber brýna nauð-
syn til þess að uppbygging
iðnaðarins haldi áfram, ekki
sízt úti um landið, þar sem
framleiðslan er ennþá of ein-
hæf til þess að tryggja at-
vinnu- og afkomuöryggi.
Sá tími mun vafalaust
renna upp, að ísland verður
allt ein raforkuheild. Raf-
orkuverin verða tengd saman
til stóraukins öryggis og
hægðarauka fyrir atvinnuveg-
ina og allan almenning í
landinu
iiiiimimiimmiiimiiiiuiiiiiimiMiiiimimimimimiiimiiiiiiuiiuiiimimimHiiinmmmiiHiimmimmiimiiimuiiimumiimiHiimtuiiuimiimiiiiiitiiiiuuiimiuimiin
= is
I Maðurinn á
I baráttu Viet
f ÁTÖKUNUM á Tonkin-
flóa í sumar, skipulagði Vo
Nguyen Giap hershöfðingi
aðgerðirnar gegn Bandaríkja-
mönnum, og dapurlegar minn
ingar úr einkalifi hans hafa
líklega valdið nokkru um
hörkuna, sem beitt var í
seinni árásinni á bandarísku
tundurspillana í ágústbyrjun.
Árásin var gerð eftir að
bandarískar flugvélar höfðu
varpað sprengjum á olíu-
geyma í hafnarborginni Vinh.
En það var í Vinh, sem Frakk
ar handtóku eiginkonu hers-
höfðingjans 1939 ,og sökuðu
hana um aðild að samsæri
kommúnista. Hann sá hana
aldrei aftur og hún lézt í
fangelsi 1943 af völdum sjúk-
dóma og næringarskorts.
Vinir hershöfðingjans
segja, að konumissirinn hafi
orðið til þess að biturleikinn,
harkan og miskunnarleysið í
skapgerð hans náði yfirhönd-
inni yfir hjartahlýjunni og
tilfinninganæminu, sem ein-
kenndu hann áður fyrr. Ungi
maðurinn, sem hafði kvænzt
dóttur kennara síns aðeins
einu ári áður en hún var hand
tekin, varð óbilgjarn innan-
ríkisráðherra, sem lét hand-
taka og taka af lífi hundruð
andkommúnískra þjóðernis-
sinna í Norður-Vietnam 1946
og hann hafði yfirstjórn herj
anna, sem unnu Frakka við
Dien Bien Phu 1354. Hann
kvæntist ekki aftur.
Eðli þessa manns, sem nú
er aðstoðarforsætisráðherra
og yfirmaður alls herafla N.-
Víetnam, skipti mjög miklu
máli. Það er hann, sem stend-
ur bak við aðgerðir um 30
þús. Víet Cong skæruliða gegn
S.-Víetnambúum og banda-
rískum aðstoðarmönnum
þeirra. Hann er ekki aðeins
yfirmaður alls herafla lands
síns, heldur skipulagði hann
herinn, sem 1 eru um 350 þús.
menn og heimavarnarliðið,
þar sem 200 þús. menn gegna
herþjónustu.
Giap hershöfðingi hefur
verið kallaður „snævi þakið
eldfjall". Sagt er, að hin
kalda framkoma hans skýli
logandi hatri, sem hann beri
til andstæðinga sinna.
Hershöfðinginn er nú 52
ára. Hann er sonur fátæks
menntamanns frá héraðinu
Quang Binh. Hann var tæpra
15 ára þegar hann gekk í bylt
ingarflokkinn í Indókína og
áður en hann varð 20 ára
hafði hann setið í fangelsi sak
aður um áróður meðal stú-
Vo Nguyen Giap,
hershöfðingi.
denta í gömlu nýlenduhöfuð
borginni Hué.
Árið 1933 gekk Giap í
kommúnistaflokk Indókína og
1936 var hann orðinn einn af
leiðtogum flokksins. Þá starf 3
aði hann að mannkynssögu- 3
kennslu, en las jafnframt lög, =
1939 var hann neyddur til =
þess að fara huldu höfði. =
Hann kom aftur fram á sjónar M
sviðið tveimur árum síðar í 3
Suður-Kína, þar sem hann 3
sat stofnfund Víet Minh a
hreyfingarinnar og hitti Ho 3
Chi Minh.
Hann fékk það verkefni að M
skipuieggja skæruliðasveitir j|
kommúnista í N.-Víetnam og 3
varð einn þeirra kommúnista Ij
í Asíu, sem undirbjuggu liðs- 3
sveitir sínar undir baráttu 3
gegn nýlenduveldunum með 3
því að látast vera leiðtogar =
andsp.hreyfingar gegn Japön- 3
um á árum síðari heimsstyrj- 3
aldarinnar, en með því móti 3
tókst þeim að fá bandamenn =
til þess að senda til þeirra 3
vopn í fallhlífum.-1945 höfðu 3
skæruliðar Viet Minh náð M
Hanoi á sitt vald og lýstu þá 3
yfir stofnun „lýðveldisins 3
Víetnam“. ~
Giap hershöfðingi hefur 3
skrifað þykka bók fyrir menn 3
sína um kenningar Marx og 3
hernaðartækni, Þar er m.a. 3
lýst tækni, sem beita á við 3
vopnaðar kommúniskar bylt- =
ingar. í bókinni styðst Giap 3
mikið við rit Mao-Tse-tung 3
eins og Mao hefur áður stuðzt 3
við rit annarra kínverskra 3
herstjórnarsérfræðinga.
Giap hershöfðingi er ekki 3
óskeikull og 1951 beið hann 3
mikinn ósigur fyrir franska M
marskálkinum De Lattre de 3
Tassigny. En samt á hann 3
mestan þátt í lokasigri Viet 3
Minh í baráttunni við Frakka 3
1954 og hefur síðan alið upp 3
stóran og velþjálfaðan her =
lands síns.
(OBSERVER
— öll réttindi áskilin).
iTlllllllllllllllHIHIIIIIillUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIHIIIIIIIIUIIHIIHIHIIUUIHtUIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIfllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllHlllllllllfllllllirilllllllflllllllflllllllHIUÍS
MIKIÐ AFALL
Ctórblaðið New York Her-
^ ald Tribune lýsti því yfir
í forystugrein sinni sl. laug-
ardag, að það hygðist styðja
Lyndon B. Johnson við for-
setakosningarnar, sem fram
fara í Bandaríkjunum í næsta
mánuði. Þetta er í fyrsta
skipti frá því að blaðið hóf
göngu sína fyrir 124 árum,
sem það styður frambjóð-
anda demókrata við forseta-
kjör. Herald Tribune hefur
verið öflugasta málgagn
Repúblikanaflokksins í New
York. Það er útbreitt og mik-
ilsvirt blað, sem hefur mikil
áhrifi.
Þessi afstaða Herald Tri-
bune er mikið áfall fyrir
Barry Goldwater, ekki sízt
þegar þess er gætt, að mikill
fjöldi annarra blaða Repú-
blikanaflokksins hefur snúizt
gegn honum. Það hefur að
vísu oft hent í Bandaríkjun-
um, að almennur stuðningur
mikils meirihluta dagblað-
anna í landinu hefur ekki
nægt til þess að tryggja fram-
bjóðanda við forsetakjör
kosningu. Yfir 80% banda-
rískra blaða voru til dæmis
að jafnaði andvíg Franklin D.
Roosevelt. Engu að síður náði
hann jafnan kosningu með
miklum meirihluta. En þegar
jafn rótgróið stuðningsblað
Repúblikanaflokksins og Her-
ald Tribune snýst gegn fram-
bjóðanda hans er það örlaga-
ríkur og einstæður viðburður.
Mótmælt réttindum banda-
rískra borgara.
Manilla, 2. okt. NTB—AP
UM það bil fimm hundruð
stúdentar og verkalýðsforíngj
ar gerðu í dag tilraun til þesa
að ryðjast inn í bandaríska
sendiráðið í Manila — í mót-
mælaskyni gegn því, að banda
rískir borgarar njóti sömu rétt
inda á Filippseyjum og lands-
menn sjálfir.
Menn þessir báru spjöld er
á stóðu áróðursslagorð gegn
Bandaríkjunum. Reyndu þeir
að brjótast gegnum járnhlið
að garði sendiráðherrabústað-
arins, — en árangurslaust. Er
þeir ekki höfðu erindi sem erf
iði héldu þeir til bústaðar
Macapagals, forseta og reyndu
að ryðjast þangað inn. Beittu
lífverðir forsetans byssuskeft
um sínum gegn þei.rn.