Morgunblaðið - 02.12.1964, Side 27

MORCU N BLAOIÐ
Miðvikudagur 2. des. 1964
27
Kvikmynd af Ásahreppi í
Rangárvallasýslu
ÞAÐ ER ekki ýkja langt síð-
an að mönnum fór að skilj
ast, hve þýðingarmikið það
gæti orðið fyrir sögu Islands
og þjóðmenningu á þessari
öld, ef teknar væru kvikmynd
ir af húsakosti, atvinnuveg-
um, ýmsum þjóðháttum og
venjum og einnig af fólkinu,
sem landið byggir. Hafa sum
héruð þegar hafizt handa í
þessu skyni, og ennfremur
hafa nokkur átthagafélög unn
ið mikið og þarft vérk með
því að ná kvikmyndum af
þjóðlífinu eins og það er nú
í heimabyggðum þeirra. Ber
að virða allt þet'ta starf mik-
ils, en þó mun það þykja enn
merkilegra er stundir líða, og
verða frumkvöðlum þess þá
goldnar maklegar þakkir.
En það mun vera algert eins
'dæmi, að einn maður hafi látið
gera slíka kvikmynd af sinni
sveit. Þessi maður er Guðjón
Jónsson bóndi og fræðimaður
í Ási í Holtum. Hann er fædd
ur og uppalinn á þessum slóð
um og hefir búið lengi í Ási
með rausn og prýði. Ótal
störfum hefir hann gegnt fyr
ir sveit sína og rækt þau öll
með prýði. Er hann því vin-
sæll mjög. f júlí 1958 varð
hann áttræður og notuðu vin-
ir hans þá tækifærið til að
heiðra hann á ýmsan hátt.
Meðal annars bárust honum
þá stórgjafir.
„Ég þurfti ekki á fjárgjöf-
um að halda“, sagði hann á
eftir, „og mér fannst ég ekki
eiga þetta skilið. Fór ég því
að hugsa um hvort ég gæti
ekki varið þessu fé til þess að
vinna eitthvað að gagni fyrir
sveit mína, eitthvað sem væri
varanlegt og henni til sæmd-
ar. Og svo varð það úr að ég
ákvað að láta gera kvikmynd
af sveitinni, eins og hún væri
í dag, afkomendum okkar til
fróðleiks".
Myndatakan hófst í júlí
1960 og nú er henni lokið.
Hefir verið tekin mynd af
hverjum bæ og öllu heimilis-
fólki á hverjum bæ, en auk
þess sýndur heyskapur, eins
og honum er nú háttað, og enn
fremur hestar til að sýna, að
enn var þó „þarfasti þjónn-
inn“ til á bæjunum á þessum
tíma. Öll er myndin með lit-
um.
Myndin hefir verið sýnd á
ýmsum stöðum í Rangárvalla
sýslu, og um seinustu helgi
var hún sýnd fjölda boðs-
gesta í hinum stóra sal Hága-
skólans í Reykjavík. Er það
allra manna dómur að myndin
sé hin fegursta og fróðleg
mjög, og megi Guðjón vera
ánægður með hvernig tekizt
hefir.
Og að hugkvæmni sinni og
framkvæmd hefir hann reist
sjálfum sér þann bautastein,
sem endast mun betur en járn
og steinn, og halda orðstír
hans á lofti meðal komandi
kynslóða. Orðstír deyr aldrei.
Hér hefir einn maður unn-
ið það þjóðmenningarstarf,
sem áreiðanlega verður betur
og réttlegar metið eftir heila
öld, heldur en í dag.
Á.
Útflutningur fræðslu
með sjónvarpi
Stærsfa bókasafn
Frh. af bls. 28
verið skipt í mjög marga
flokka og telur Böðvar
að ljóðabókaflokkurinn sé
stærstur fyrir utan almenna
flokkinn, það sé geysistór
bókaflokkur og merkilegur.
Safnið er að mestu geymt á
Njálsgötu 49 og þar hefur
verið vel búið um það í stál-
hillum, en nokkur hluti þess
er þó heima hjá Kára við
Hverfisgötu. Segir Böðvar að
safnið hafi aukizt mikið síðan
Kári keypti safn Þorsteins
sýslumanns og er búið að
vinna mikið við það, koma
því í lag og skrásetja.
15 flokkar fágætra bóka
í viðtali við Mbl. í febrúar
mánuði sl. sagði Kári B.
Helgason, að unnið væri að
því að skipa safninu í 15
flokka, langstærstur yrði al-
menni flokkurinn, þá guðs-
orðabækur, Ijóðabækur, ætt-
fræði, æviminningar og ævi-
sögur, rímur, leikrit, ferða-
bækur um ísland, minningar-
rit ýmissa stofnana og sam-
taka, búnaðarflokkur, þjóð-
sögur. tímarit, fornaldarrit og
nokkrir smærri flokkar. —
Kvaðst hann stanzlaust unnið
við safnið, gerð spjaldskrá
yfir bækurnar, þær flokkaðar
og bundnar inn og reynt að
fylla upp í það sem vantar
og hefði honum tekizt að
auka safnið mikið frá því
hann keypti það — að ná í
fágætar bækur, m. a. fyrir
velvilja Gunnars Hall og úr
safni hans. Ári áður hafði
Kári tjáð okkur að hann vissi
ekki hve mörg bindi væru í
safni hans, en fullar bókahill-
urnar væru um 200 m langar.
Af dýrmætum bókum, sem í
safninu eru, nefndi Kári iþá
Summaríu Guðbrandar bisk-
ups frá 1589, sem sagt er að
væri 100 þús. kr. virði ef hún
væri föl, Guðbrandarbiblíu,
siálft originalið frá 1584 með
rithönd Guðbrandar Þorláks-
sonar á titilblaði, þá er að
nefna Lögþingsbækur 1713—
1800, prentaðar að Hólum, í
Hrappsey og í Leirárgörðum,
Islandske Maaneds Tidender
frá Hrappsey og Kaupmanna-
höfn 1773—1776, rit Magnús-
ar Stephensen „Skemmtileg
vinargleði“ frá 1797. í safni
sínu kvað Kári vera mikið af
bókum frá Hólum og Skál-
holti, t. d. Grallarinn og
Passiusálmarnir frá upphafi,
1666 og síðan að 4 útgáfum
undanteknum.
— Akureyrarbær
Framh. af bls. 28
húsið og festa þar með kaup á
öllum eignum. Nú lægi samn-
ingsuppkastið fyrir til endan-
legrar ákvörðunar bæjarstjórn-
ar og gerði það ráð fyrir að bók-
um og munum Davíðs yrði kom-
ið fyrir í sérstakri deild í húsi
Amtsbókasafnsins, og í vörzlu
amtbókavarðar.
Þá gat bæjarstjórí um áskorun
arlistana, sem borizt hefðu, en
taldi að ekki mætti gera málið
að tilfinningamáli. Það væri
fyrst og fremst fjárhagslegs eðl-
is. Taldi hann ekki loku fyrir
það skotið með samningnum, að
vilji áskorenda næði fram að
ganga síðar. Húsið stæði á sín-
um stað eftir sem áður, ef áhugi
og tök yrðu á því síðar að kaupa
það. Vist væri að bæjarfulltrúar
hefðu reynt að leysa þetta mál
eftir mætti og lagt sig fram til
þess.
V.anrækslusyndir og skammsýni
Þá kvaddi sér hljóðs Bragi
Sigurjónsson. Hann kvaðst ekki
vilja ganga á móti vilja meiri-
hluta bæjarstjórnar í málinu, en
lýsti þó sérstöðu sinni. Taldi
hann að vísu að meiri not yrðu
að bókum Davíðs í Amtsbóka-
safninu, en þó væru þær meir
til minningar um Davíð, ef þær
fengju að vera óhreyfðar. Tæki-
færi sem þetta myndi ekki bjóð-
ast Akureyrarbæ um langa fram-
tíð. Áskorendalistarnir sýndu og
að Akureyringar vildu taka á
sig fjárhagslega kvöð til þess að
svo mætti verða. Síðan vitnaði
hann í ræðu, sem Davið flutti
við opnun Matthíasarsafnsins á
Sigurhæðum, en þar mæltist
skáldinu m. a. svo:
„Framsýnir menn og þjóð-
hollir hafa unnið að því að festa
kaup á húsi þjóðskáldsins og
þannig bætt fyrir vanrækslu-
syndir og skammsýni þeirra
manna, spm stjórnað hafa bæ og
ríki síðustu 4 áratugi“. Bragi
kvað sig gruna að framtíðin
mundi e.t.v. eiga eftir að dæma
bæjarstjórn Akureyrar eins,
e.t.v. risi upp einhver annar
Davíð, sem gæti tekið sér þessi
orð í munn. Kvaðst hann vera
hlynntur því að húsið yrði
keypt, en vildi þó ekki gera á-
greining, taldi sjálfsagt að bæjar
stjóm reyndi að standa saman
um þetta mál.
Ógnar að læsa bókasafnið inni
Gísli Jónsson lýsti því yfir, að
hann væri hlynntur þeirri til-
lögu að koma upp minjasafni inn
an veggja Amtsbókasafnsins. Til
þess lægju 3 meginástæður.
Ekki væri ljóst hvaða starfsemi
ætti að fara fram í húsinu við
Bjarkarstíg og hver ætti að
kosta þan-n rekstur. Hann kvað
sér ógna að láta læsa bókasafnið
inni í skápum, engum að gagni.
í öðru lagi væri heimili Davíðs
Stefánssonar sérstætt að eðli
vegna bókasafnsins, sem væri
kjarni heimilisins. í þriðja lagi
hefði Davíð unnið ævistarf sitt
í Amtsbókasafninu, verið þar
bókavörður í áratugi og síðan
formaður bókasafnsnefndar. —
Safnið hefði verið óskabarn Da-
víðs. „Þetta er ekki aðallega fjár
hagsatriði fyrir mér“, sagði
Gísli, hér er heldur ekkert verið
að gera, sem ekki verður aftur
tekið“. Ef síðari tíma menn
telja okkur hafa gert glappaskot,
geta þeir alltaf kippt því í lag.
Ég get ekki fundið annað en við
séum að gera minningu skálds-
ins fullan sóma. Við erum aðeins
að stofna til minjasafns um
Davíð í þeirri stofnun, sem hon-
um var hjartfólgnust, elztu og
virðulegustu stofnun bæjarins."
Ingólfur' Árnason taldi Davíð
hafa reist sjálfum sér minnis-
varða í verkum sínum og bæjar-
stjórn hafa haldið skynsamlega
á málinu. Safn i húsinu við
Bjarkarstíg yrði dautt safn.
Sigurður Óli Brynjólfsson
sagði að samþykkt samningsins
hindraði ekki að húsið yrði
keypt síðar, ef fram kæmu aðil-
ar, sem. vildu leggja fram nauð-
synlegt fé.
Að loknum umræðum, fór
fram atkvæðagreiðsla, sem féll
á þann veg er fyrr greinir.
— Sv. P.
Á RÁÐSTEFNU, sem nýlega var i
haldin í London með sérfræðing-
um frá 13 löndum, var kynnt ný
aðferð til þess að framleiða fræði
legt sjónvarpsefni fyrir fólk á
þróunarsvæðum.
Um það bil eitt hundrað dag-
skrárefni, hvert um sig um *20
mínútna langt, hafa þegar verið
framleidd af CETO (Centre for
Educational Television Over-
seas), sem er stutt af þremur
fyrirtækjum, Nuffield, Ford og
Thomson, og BBC.
Með hverri sendingu fylgir
handrit og sérstök filma og segul-
bandsspóla með texta myndar-
innar á ensku. Efnið er síðan sent
til sjónvarpsstöðva víða um heim
með leiðbeiningum um notkun.
Þar er síðan hægt að setja þar-
lendan texta með myndinni og
sýna hana í sjónvarpi.
Þau dagskrárefni, sem þannig
er farið með eru allt frá kennslu-
stundum í stærðfræði eða ensku
til uppeldismála. Hafa þau verið
send til 21 lands í Asíu, Afríku
og Vestur-Indínum. Þurfa við-
takendur að greiða smávægilegt
gjald fyrir notkun myndanna.
Á tveimur árum hefur CETO
þjálfað meira en 50 manns víða
að úr heiminum til þess að stjórna
fræðsluþáttum í sjónvarpi. Var
sérfræðingum þeim er sátu ráð-
stefnuna í London sýnt eitt af
níu námskeiðum, sem nú eru i
gangi.
Hestur rekinn
í gegn af bíl
HESTUR var á sunnudagsnótt-
ina stórslasaður á þjóðveginum
hjá Brautarholti i Borgarhreppi
í Borgarfirði. Hafði bíll sýni-
lega rekið skrautspjót, eins og
þau sem eru á stóru 6 manna
bílunum, í brjóstholið á honum
og var þar svöðusár og einnig
hafði hann slasast meira við á-
reksturinn. Var hestur skilinn
þannig eftir á veginum og hefur
niðingurinn í bílnum ekki fund
izt.
Þarna var um reiðhestsefni í
tamningu að ræða, eign manns
í Borgarnesi. Hesturinn var illa
haldinn í gær og bjóst dýralækn
ir við að þyrfti að fella hann.
Forðaðist barn o«;
ók á ljósastaur
AKRANESI, 1. des. — Svo bar
við í gær á Vesturgðtunni, rétt
ofan við Bíóhöllina að fólks-
billinn E-452 var á ferð. Hleyp-
ur þá 5 ára telpa, fyrir bílinn.
Til að bjarga lífi telpunnar ók
bílstjórinn á ljósastaur, sem þar
var til hliðar. Bíllinn stórskemmd
ist, en telpan meiddist lítillega,
marðist eitthvað á hné og skrám
áðist örlítið á andliti.
Það skeði og í gær kl. 18 fyrir
framan Alþýðubrauðgerðina að
fólksbíll tók fram úr vörubil, en
varaðist ekki að 12 ára drengur
kom fast á eftir börubílnum á
mótorhjóli. Kastaðist drengurinn
í götuna en meiddist þó ekki.
— Oddur.
Búðir opnar, skrif-
stofur lokaðar
f GÆR, 1. desember, voru verzl-
anir opnar í Reykjavík. Opinber-
ar skrifstofur voru yfirleitt lok-
aðar eftir hádegi og einnig marg-
ar skrifstofur einkafyrirtækja.
Einnig náði starfsfólk bankanna
samkomulagi við yfirmenn sína
um að lokað yrði eftir hádegi.
Nú hefur Ford-fyrirtækið veitt
CETO £ 140.000 til þess að fá
önnur lönd, svo sem Bandaríkin,
Frakkland og Japan til þess að
taka þátt i. þessu verki.
Aðalátak Bandaríkjanna í þess-
um málum hefur hingað til verið
að dreifa ókeypis sjónvarpsefni
til áhorfenda erlendis og hefur
það éfni oft verið óheppilegt.
Frakkar gera slíkt hið sama í
hinum fyrrverandi frönsku hlut-
um Afríku, en þeir hafa lítinn
áhuga á samvinnu um nokkra á-
ætlun, sem ekki hefur frönsku
að aðaltungumáli. Hið ítalska
„Telescuola“ er ekki hægt að
nota á svæðum, þar sem ítalskan
er ekki töluð. Japanir hafa hing-
að til veitt tæknilega aðstoð á
verzlunargrundvelli. Unesco hef-
ur'hingað til sýnt lítinn áhuga á
sjónvarpi, þó það hafi yfir að
ráða fullkominni kvikmynda-
deild.
Fræðilegar sjónvarpsdagskrár
virðast oft eiga í brösum við að
ná fótfestu í hinum ýmsu lönd-
um, vegna þess að margar ríkis-
stjórnir hafa af efnahagsástæð-
um látið sjónvarpseinkaleyfi sitt
í hendur erlendra verzlunarfyrir-
tækja. Víða, svo sem í Ghana og
Egyptalandi, er fræðilegt sjón-
varp líka notað sem skálkaskjól
pólitísks áróðurs.
Þetta eru þau vandamál, sem
CEO þarf að horfast í augu við.
Eitt þeirra landa, sem mest er
leitað til um hjálp nú, er Japan.
Brezkir sendimenn, sem nýkomn-
ir eru heim frá ráðstefnu í Tókíó
lýstu furðu sinni yfir sjónvarpi
Japana, sem er bæði framar á
tæknilegu sviði og efnislega, en
nokkuð annað i heiminum. — í
Japan eru í notkun um 17 milljón
tæki — á móti 13 milljónum í
Bretlandi — og í Tókíó er um að
velja sjö bylgjulengdir og af
þeim eru tvær helgaðar kennslu.
Þær byrja klukkan sjö á morgn-
ana á landbúnaðarfræðslu og
enda ekki fyrr en eftir miðnætti.
Átta af hverjum tíu japönskum
skólum hafa sjónvarpstæki á
móti tveimur af tíu í Bretlandi.
(Observer)
ISTIITTÖ MÁll
* SYKURUPPSKERA
Havana, Kúbu, 1. des. (AP)
Sykuruppskera hófst á
Kúbu í dag, og hefur ríkis-
stjórnin fengið um 40 þúsund
sjálfboðaliða til að vinna að
henni. Vonazt er til að upp-
skeran nemi fimm milljónum
tonna, en hún var aðeins 3,75
millj. tonn á síðasta ári. Árið
1961 nam uppskeran 6,8 millj.
tonna.
| BÖRN FARAST í ELDl
Baltimore, Bandarikjunum,
1. des. (AP)
Sjö systkini fórust í dag í
eldsvoða í Baltimore, Mary-
land. Móðir barnanna, frú
Marion Smith, komst lífs af úr
brunanum ásamt fjórum börn
um. Segir talsmaður slökkvi-
liðsins að upptök eldsins séu
„mjög grunsamleg“. Hefur
faðir barnanna verið úrskurð-
aður í gæzluvarðhald.
t 100 FELLDIR
Nýju Delhi, 1. des. (AP)
Urn 100 Indverjar og Pak-
istanbúar hafa verið felldir og
65 særðir í árekstrum á landa-
mærunum i Kashmir undan-
farna tvo mánuði. Hafa Ind-
verjar farið fram á viðræður
til að binda enda á landamæra
deUurnar.