Morgunblaðið - 13.12.1964, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 13.12.1964, Blaðsíða 2
2 MORCUNBLAÐIÐ Sunnudagur 13. des. 1964 íslendingar Kafa verið of témlátir um minningu Leifs Eiríkssonar Ræða Thor Thors, sendiherra, á íslendinga- íagnaði í New York 4. des. sL 3ÉG VIL leyfa mér að þakka prófesor I>órhalli Vilmundarsyni iyrir þetta ágæta erindi hans, sem var bæði mjög skilmerkilegt og fróðlegt, enda byggt á langri <og ítarlegri rannsókn, bæði beima á íslandi og einnig á Græn- landi og á Nýfundnalandi. Ég veit að við erum öll fróðari en Thor mors áður um siglingar landa okkar, Leifs Eiríkssonar og landfundi. Þetta merka erindi þarf að prenta. Við ísléndin-gar erum fámenn þjóð, og okkur eru því sérstak- lega dýrmæt og hjartfólgin þau afrek, sem skráð eru á blöð sög- unnar að fornu og nýju, og eitt Hafnarfjarðar- för Samhyöjíðar Seljatungu 7. des. HINN 2. des. sl. efndi Ung- mennafélagið Samhyggð hér í sveit, til hópferðar á fiskasýn- inguna í Hafnarfirði, er hjálp- arsveit skáta gengst fyrir. Fararstjóri var Magnús Guð- mundsson í Dalbæ og tóku milli 40—-50 manns þátt í ferðinni, að- allega ungmenni en nokkrir þó af ráðsettari hreppsbúum voru með. Lagt var af stað frá Félags- lundi um kl. 10 árdegis og komið til baka um kl. 19. í>ótti ferða- fólkinu sem ferðin hefði heppn- azt í alla staði ágætlega og býsna.fróðlegt að sjá fiskana og útbúnað allan í sambandi við þessa sérstæðu sýningu. Foringj- ar skátanna skýrðu sýninguna fyrir ferðalöngunum og sýndu þeim vistarverur sínar á staðn- um. Einnig veittu þeir ferðafólk- inu hinar rausnarlegustu veit- ingar. Hjálparsveit skáta okkur íbúum Gaulverjabæjar- hrepps kunn að lipurð og fórn- fýsi, er hún sýndi ljóslega hér í sveit fyrr á árinu. Kann ferða- fólkið skátunum beztu þakkir fyrir gestrisni þeirra og lipurð. Á heimleið skoðaði hópurinn Þjóðminjasafnið í Reykjavík svo og heimsótti það Listasafn Ein- ars Jónssonar, þess víðfræga Ár- nesings, er eilíflega lifir í verk- um sínum. Varð af öllu þessu hin fróð- legasta og skemmtilegasta ferð. Ungmennafélagið ráðgerir síðar í vetur að fara í leikhús til höf uðborgarinnar, þegar betur verð ur séð leikritaval leikhúsanna. — Gunnar. hið mesta afrek íslendings á öll- um tímum eru landfundir Leifs Eiríkssonar hér I Vesturheimi og iandnám Þorfinns karlsefnis. Það má með sanni og sanngirni segja, að við íslendingar höfum verið nokkuð tómlátir um að halda þessum miklu afrekum á lofti, og leitt er til þess að vita að út af þjóðerni Leifs Eiríkssonar, jafn- vel fæðingarstað hans, skuli hafa þurft að rísa nokkur ágrein- ingur við vini okkar, frændþjóð og forfeður, Norðmenn. Við Is- iendingar erum stoltir af því að rekja ætt okkar til hinnar dug- n,iklu norsku þjóðar, jafnvel til norskra konunga og höfðingja, og það er augljóst mál, að ís- land var numið frá Noregi. Hitt er einnig jafn ákveðin söguleg staðreynd, að íslenzka lýðveldið var stofnsett með setningu Al- þingis hins forna árið 930, og þá gjörðust íslendingar sérstök þjóð. Brá þeim tímamótum verður því eigi lengur talað um íbúa íslands sem Norðmenn, heldur eru þeir íslendingar og bera það heiti og ekkert annað. Þetta er eins aug- ljóst mál og það, að árið 1776 stofnuðu Bandaríkin sérstakt lýð veldi og landsbúar hættu að vera Englendingar og gjörðust Bandaríkjamenn. Leifur Eiríksson er fæddur á Eiríksstöðum í Dalasýslu um ár- ið 980, eða um það bil er hið forna íslenzka lýðveldi var um hálfrar aldar gamalt. Leifur ólst upp á íslandi, og var móðir hans Þjóðhildur Jörundardóttir, al- íslenck. Faðir hans, Eiríkur rauði, kom frá Noregi, eins og aðrir landnámsmenn, og sem ís- lenzkur þegn gjörðist hann brot- iegur við lög hins forna íslenzka lýðveldis, og landflótti var or- sök landnáms hans á Grænlandi. Vegna þessara staðreynda sög- unnar má það einkennilegt heita, að þeir sem ágengastir eru skuli jafnvel kalla Leif Norðmann. Þeir sem vægar vilja fara í hlut- ina og tvíræðara kalla hann ,.Norseman“. Ég hefi spurt ýmsa vini mína meðal Norðmanna hvaða þjóð þessir „Norsemen" hafi verið, hvert hafi verið land þeirra, stjórnskipan og hvaða þjóðhöfðingi. Þá hefur þeim orð ið svarafátt. Ef litið er í hina miklu Webster orðabók, er sagt um orðið „Norse“ að það þýði: a) Scandinavians, b) Norwegians. Þar sem Leifur getur hvorki tal- izt tilheyra einhverri „Scandi- r.avian nation“ eða norsku þjóð- inni, er augljóst mál, að ekki er rétt að skilgreina hann sem Norseman“. Nýlega hefur Lyndon B. John- son, forseti Bandaríkjanna, stað- íest ályktun þjóðþings Banda- ríkjanna um það, að 9. október ár hvert skuli vera dagur Leifs Eiríkssonar, og þá skuli fáni Bandaríkjanna dreginn að hún á öllum opinberum byggingum. Við íslendingar megum ekki láta l það er skiljanlegt frá þeirra sjón armiði. Hins vegar munu aðeins vera um 10,000 manns af íslenzk um ættum í öllum Bandaríkjun- um, og má því segja, að enginn má við margnum. Þess ber að minnast með þakklæti, að á hinni tignarlegu styttu, sem Bandaríkjaþing gaf íslandi á 1000 ára afmæli Alþingis 1930, stendur skýrum stöfum, sem eru óafmáanlegir: „I.eifur Eiríkssou Son of Iceland Discoverer of Vinland“. Samþykki Bandaríkjanna er nú fengið fyrir því, að stytta Leifs Eiríkssonar megi flytjast þangað sem unnt verður að gæta hennar betur en verið hefur. Staður hefur verið valinn við Heimili aldraðra sjómanna. Þar þarf að velja áberandi og fagran stað, svo að styttan verði ein af helztu djásnum Reykjavíkur- borgar, þar sem erlendir ferða- menn leggja leið sína, líkt og nú- verandi forseti Bandaríkjanna, Lyndon B. Johnson, gjörði haust ið 1963, er hann fór sérstaka för að styttunni, sem enn stóð við Skólavörðuna, og þá var eigi svo vel gætt sem skyldi. Það verður við. nánari athugun, að teljast einkar vel til fallið, að hinir nú öldruðu vikingar hafs- ins, sem áttu hvað. mestan þátt i að skapa hið nýja ísland, geti i ellinni leitað gleði og fróunar í að líta 'daglega einn hinn fyrsta oig frækilegasta íslenzkan sjó- mann, sem sagan hermir. Þegar nú fólk norskrar ætt- ar hefur átt drýgstan þátt í að fá viðurkenndan dag Leifs Eiriks sonar, þá ber okkur íslendingum að þakka það, en jafnframt halda áfram baráttunni að fá viður- kennda þá staðreynd, að Leifur Eiríksson var íslendingur. Við skulum segja við þetta norska fólk: Nú hafið þið vel gert og við þökkum ykkur, en nú skul- um við taka við. Eins og ég sagði áðan, höfum við íslendingar verið of tómlátir í þessum efnum. Það nær skammt þótt einstaka íslenzkir ræðu- rnenn haldi fram íslenzku þjóð- erni Leifs Eiríkssonar í ræðum víðsvegar um Bandaríkin í út- \arpi og sjónvarpi. íslendingar þurfa nú með íslenzk stjórnar- völd í fararbroddi, að taka upp virka, sanna en þó hæverska aug iýsingu á hinum sögulegu stað- reyndum. Við eigum að gefa út bækling á norsku, ensku og öðr- um heimsmálum með mynd af Leifsstyttunni og textanum frá þingi Bandaríkjanna á kápunni og sögulegum staðreyndum um ætt Leifs Eiríkssonar, landnám og önnur afrek. Þessum bæklingi, sem þarf að vera smekklega úr garði gerður og með myndum, m.a. af fæðingarstað Leifs Eiríks sonar og siglingaleiðum hans, skal dreift víðsvegar, einkum hér í Bandaríkjunum og á Norð- urlöndum. Það var tilhlýðanlegt þegar póststjórnin íslenzka gaf út Leifs Eirlkssonar frímerki ór- íð 1933. Þar sem sú útgáfa er tiú uppseld, þarf að endurtak-a hana. Nýlega hafa verið gjörð jólakort með styttu Leifs Eiríkssonar dg. siglingaleið hans, og er það vei til fallið, að Islendingar sendi þáS vinum sínum, einkum erlendis. Mjög væri æskilegt að stuðla að því að kvikmynd yrði gjörð a£ lífi Leifs Eiríkssonar og afrekum og gætu allir norrænir menn sana einast um að koma því í fram- kvæmd. Við skulum jafnan minn ast þess, að þótt norrænir menn séu einnar ættar, þá eru þjóð- irnar fimm, og verður hver þjóð að eiga sitt og búa að sínu. Hin* vegar ber okkur sameiginlega að halda á lorti sameiginlegum nor- rænum afrekum og lofa hverjura að eiga þann heiður og þá heppni, sem saga hverrar þjóðar má eigna sér. Við íslendingar eig- um og viljum eiga Leif Eiríks- son, eins og við viljum elga Snorra og annað sem íslenzkt er, stórt og smátt, bæði dapurlegt og glæsilegt, en allt það sem Is- landssagan hermir, bæði af raun- um og þjáningum, afrekum og sigrum, allt sem hefur gjört okk ur að fslendingum og einni ís- lenzkri þjóð. Það má okkur íslendinigum vera mikið ánægjuefni og metn- aðarmál, að okkar forfeður skuli hafa átt sinn þátt í að finna hið mikla meginland Ameríku og opna leiðina þangað til framtaks og farsældar. Ef íslenzk byggð hefði haldizt þar og blómgast, hefði margt farið á annan veg í annálum sögúnnar, oig um U£ og framtíð okkar íslenzku þjóð- ar. Byggð Vesturheims hefur blessast og dafnað, og þetta mikla meginland er nú bólfesta friðar og frelsis og farsældar, Við óskum þess af alhug, að geisi ar frelsis og farnaðar megi á öllum tímum blessa þessa byggð og allar byggðir íslendinga að íornu og nýju. Fullveldisfagnaður ís- lendinga í New York ÍSLENDINGAFÉLAGIÐ í New i inu loknu. Einnig sýndi prófess- er okkar eftir liggja. Við þurfum að minnast dagsins á viðeigandi og virðulegan hátt, og íslenzki fáninn á að blakta við hún um gjörvalt ísland. Það ber að viðurkenna og þakka, að hin öflugu samtök norsk-ættaðra manna hér um öll Bandaríkin beittu sér eindregið fyrir framgangi þessa máls, og nutu stuðnings og atbeina margra þingmanna, sem leita kjörfylgis manna af norrænum ættum. Það er aðgætandi, að það munu vera rúmlega þrjár milljónir og sex hundruð þúsund ir manna af norskum ættum hér í Bandaríkjunum. Þetta fólk vill eigna Noregi Leif Eiriksson, og York hélt kvöldskemmtun þann 4. des. í tilefni lýðveldisdagsins 1. desemebr, að Hótel Delmonice við Park Avenue í New York borg. Skemmtunin hófst kl. 8 e.h., en vegna illskuveðurs, var aðsókn ekki eins mikil og búizt var við, en milli 140—150 manns lögðu þó út í rigninguna, sem þó var blessuð af flestum viðstöddum, þar sem vart hefur komið dropi úr lofti í New York og nágrenni svo vikum skiptir. Sérlega vel var vandað til þessa skemmtikvölds, sem einn- ig var tileinkað Leifi Eiríkssyni, hinum „heppna“. Félagið fékk prófessor Þórhall Vilmundarsoti til að flytja erindi um þann mikla ferðalang, og ætt hans og uppruna, og er öruggt, að allir viðstaddir, íslenzkir sem banda- rískir, voru ekki í neinum vafa um þjóðerni Leifs sál, að erind- orinn nokkrar skuggamyndir frá fslandi og Nýfundnalandi, þar sem Leifur hefur gist. Var þetta mjög svo fróðlegt og skemmti- legt. Þá fengum við og unga ís- lenzka söngkonu til að skemmta þetta kvöld, frú Svölu Nielsen, sem söng bæði íslenzk og erlend lög við mikla hrifningu allra við- staddra. Að lokum flutti Thor Thors, sendiherra, ræðu í sambandi við Leifs Eiríkssonar-daginn 8. okt., við mjög góðar undirtektir. Hannes Kjartansson, aðalræð- ismaður, þakkaði fráfarandi stjórn félagsins og þá sér í lagi Þorgeir Halldórsson Hubert Georges Flemming Thorberg. Var það samþykkt með lófa- klappi. Þá tók hinn nýi formað- ur, Sigurður Helgason, forstjóri Loftleiða hér, við stjórn fundar- ins, og mælti nokkur orð. Á boðstólum voru nær ein- göngu íslenzkir réttir, svo sera lambasteik með brúnuðum kar- töflum, hangikjöt, pressuð svið, síld, lax og humar og fleira góð- gæti, allt fengið frá kjötbúðinni Borg og framreitt með prýði a£ Flemming Thorberg, sem er yfir- matsveinn eins eldhússins á þessu ágæta hóteli. Þá var dansað af.miklu kappi til kl. 2 við undirleik sex manna hljómsveitar. Skemmtunin tókst með ágætum þrátt fyrir slæmt veður, og fór prúðmannlega frara í alla staði. Viljum við að endingu þakka formanninum Geir Magnússyni heiðursgestunum, frú Agústu og og ritaranum Halldóru Rútsdótt- ur. Hann stakk upp á að eftir- taldir yrðu kjörnir í núverandi stjórn: Sigurður Helgason, formaður Stefán Wathne Halldóra Rútsdóttir Thor Thors, sendiherra, fyrir kvöldið, og gestunum frá íslandi, Svölu og Þórhalli, að ógleymdum Lofteliðum, sem ávallt hafa sýnt okkar litla félagi vinsemd og hjálpsemi í hvívetna. Halldóra Rútsdóttir.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.