Morgunblaðið - 13.12.1964, Blaðsíða 21

Sunnudagur 13. des. 1964
MQRGU N BLAÐIÐ
Jón Péfursson, Geirshlíð
Hveitið
sem hver reynd
húsmöðir þekkir
og notar í
allan bakstur
Speglar — Speglar
Fjölbreytt úrval af SPEGLUM
í alla íbúðina.
Spegill er kærkomin jólagjöf.
Spegla og snyrtivörudeild
Gleriðjunnar
Skólavörðustíg 22. — Sími 11386.
SVO er sagt í Landnámu og Eg-
ilssögu að Ketill blundur og Geir
sonur hans hafi numið land,“ frá
Flókadalsárós og til Reykjadals-
áróss og tungu þá alla, er þar
var á milli, upp til Rauðsgils og
Flókadal allan fyrir ofan brekk-
ur. Ketill bjó í Þrándarholti en
Geir í Geirshlíð. Hann átti annað
bú í Reykjadal að Reykjum hin-
um efri (nú Kópareykjum. Hann
var kallaður Geir hinn auðgi.“
Þetta er sagan um hina fyrstu
byggð í Flókadal og er engin á-
stæða til að efast um sannleiks-
gildi hennar. En mörg vötn og
mikil hafa til sjávar runnið, síð-
en Geir Ketilsson og Þórunn
Skallagrímsdóttir hófu búskap í
Geirshlíð, fyrir rúmum 1000 ár-
um. í landnámi þeirra hafa á
seinni öldum verið 18 jarðir og
stundurn fleiri. Þrándarholt hef-
ir líklega farið í eyði snemma á
óldum, þó jarðarnafnið sé enn
til í Geirshlíðarlandi. Einhvern
tíma á miðöldum var þriðjungur
jarðarinnar Geirshlíð frá skilinn
og myndað sérstakt býli, Geirs-
hlíðarkot, sem nú heitir Gilja-
hlíð.
En hvað sem á hefir gengið
síðan snemma á 10. öld, má telja
víst að alla tíð hafi verið búið
í Geirshlíð og að bærinn þar hafi
alltaf verið á svipuðum stað og
hann er, enn í dag. Jörðin hefir
alltaf verið talin góð jörð og
gagnvænleg og bændur þar hafa
verið taldir með betri bændum í
héraði. Um miðja 17. öld bjó þar
héraðshöfðinginn Salomon Björg-
úlfsson frá Stóra-Ási, og á fyrri
hluta 18. aldar bjó þar annar
héraðshöfðingi, Þórður Hákonar-
son, sýslumannssonur úr Rang-
árþingi, ættaður frá Norðtungu
í Þverárhlíð.
Fyrir rúmum 200 árum, eða
nánar til tekið 1758, fóru að búa
í Geirshlíð, Ólafur Guðmunds-
son (f. 1722, d. 1786) og Ingveld-
ur Einarsdóttir. Þar var ekki
tjaldað til einnar nætur fyrir
þau eða afkomendur þeirra, því
sex ættliðir frá þeim hafa þar
síðan búið. Ekki er það þó sam-
fellt sem ættin hefir búið þar,
því þegar Friðrik Ólfsson Guð-
mundssonar drukknaði 1804 frá
konu og ungum börnum, bjó þar
annað fólk um nokkurt skeið á
fyrri hluta síðustu aldar. Flest
var það þó venzlafólk eða skyld-
fólk, svo sem Árni Jónsson er var
cvili Þiðriks og Nikulás Árnason
er var systursonur hans, en þess-
ir tveir menn bjuggu þar milli
30-40 ár á þessu tímabili. Upp úr
1840 fór að búa þar Sigmundur
Þiðriksson, er bjó þar til dauða-
dags og 1858 fór að búa þar Þor-
steinn Þorsteinsson Þiðrikssonar,
og síðan hafa þeir ættmenn verið
þar hver fram af öðrum.
Það er ekki nema eðlilegt að
trygigð og tengsli myndist. við
þann stað er nánustu forfeður
hafa unnið lífsstarf sitt.
„Það er sem mold sú sé manni
þó skyld sem mæðrum og feðr-
um er vigð.“
Og grunurinn og vissan um það
að í grasrót hverri kunna að leyn
ast gömul spor feðra og mæðra
i marga ættliði eykur hlýhug til
þess gróðurs, er þar vex úr jörðu.
Eitt er víst að ætt Ólafs Guð-
mundssonar hefir undanfarnar
tvær aldir verið óvenjulega stað-
föst í Geirshlíð í Flókadal.
Þessar hugleiðingar um Geirs-
hlíðarmenn hafa verið áleitnar
við mig síðan óg kvaddi í síðasta
sinni, gamlan vin minn og granna
frá æskuárunum. Jón Pétursson
í Geirshlíð.
Jón var fæddur í Geirshlíð
13. júní 1887. Foreldrar hans voru
Pétur Þorsteinsson Þorsteinsson-
ar, Þiðrikssonar, Ólafssonar, Guð
mundssonar og Anna Katrín Jóns
dóttir. Pétur faðir hans bjó allan
sinn búskap í Geirshlíð. Hann
faðir hans og afi, höfðu allir
þann sama sið að sækja konur
sínar til Akraness. Amma hans
var Steinunn Ásmundsdóttir, frá
Miðvogi. Móðir hans var Ingi-
björg Jónsdóttir frá Miðteigi og
Anna Katrín kona hans var í
móðurætt frá Lanmbhúsum á
Akranesi. AUar voru þær af-
komendur hins þýzk-danska bar-
óns Klingenbergs, sem ssignir
herma að bjargað hafi fjárhag
Danakonungs á 17. öld. Einn af-
komandi barónsins, Hans Kling-
en'berg, var sendur til Islands
snemma á 18. öld til að kenna Is-
lendimgum búskap. Hann bjó á
Krossi á Akranesi og varð ó-
venju kynsæll. Anna Katrín mun
hafa verið þar ættarnafn og allt
fram á okkar daga hafa danskar
og þýzkar barónessur borið það
nafn. En faðir Önnu Katrínar í
Geirshlíð var Jón Guðlaugsson,
bróðursonur Þórðar Sveinbjörns-
sonar, háyfirdómara í Nesi við
Seltjörn, og dóttursonur sr. Jóns
Bachmanns er var dóttursonur
Skúla fógeta.
Pétur Þorsteinsson varð ekki
gamall maður. Hann dó í Geirs-
hlíð 1905 rúmlega 44 ára gamall,
frá konu og átta börnum. Jón,
sem þá var 18 ára' gamall og
r.æstelztur systkina sinna, varð
þá að taka að sér forstöðu heim-
ilisins með móður sinni, en 5
barnanna voru þá innan við ferm
ingaraldur. Þó heimilið ætti að
heita bjargálna, var þó hér all
þung byrði á unglingsherðar
lögð. En Jón sýndi fljótt að hann
var ábyrgðinni og vandanum
vaxinn. Dugnaður, útsjónarsemi
og verkhyggni var ættarfylgja
sem Jón erfði í ríkum mæli frá
báðum foreldrum. Búskapurinn
blessaðist hjá ekkjunni í Geirs-
hlíð og börnin komust öll upp
og urðu nýtar manneskjur og far
sæl í störfum.
í æsku minni voru all náin
kynni milli Geirshlíðar og Skóga,
heimilis foreldra minna, enda
stutt á milli. Móðir mín og Anna
Katrín voru alda vinkonur og
einhver skemmtilegasti gesturinn
sem að Skógum kom var Anna
í Geirshlíð. Hún var alltaf kát
og gamansöm, og kom öllum í
gott skap er við hana áttu orða-
skifti.
Jón Pétursson í Geirshlíð, var
orðinn fulltíða maður er ég
fyrst minnist hans. Hann var
ferðamaður allmikill, átti oft
góða hesta og hafði yndi af þeim
Hann var sá eini af nágrönnum
mínum, sem stundaði nokkuð
hestakaup og hestatamningu. í
Geirshlíð voku alltaf góðhestar. á
járnum á vetrum og Jón hafði
yndi af því . að láta spretta úr
spori. Jón var hjálpsamur og
greiðvikinn við granna sína ef
fara þurfti sendiferð, í útrétting-
ar og margan greiða gerði hann
heimili mínu þannig á æskuár-
um mínum, því alltaf var Jón
reiðubúinn til slíkrar aðstoðar ef
eitthvað lá við. Ég var ungur að
árum þegar ég'fór'að fará í kaup-
staðaferðir, leitir og réttir, Var
ég þá sendur í umsjá nágíann-
anna. Margar slíkar ferðir fór ég
þá með Jóni í Geirshlíð, og minn
ist ég þeirra með mikilli ánægju,
Jón var skemmtilegur samferða-
maður, tráustur og öruggur, kát-
ur og skemmtinn og lét sér annt
um allt það sem ferðalaginu til-
beyrði. Ferðalög voru yndi hans
og eftirlæti alla ævi.
Árið 1912 tók Jón við jörð og
búi af móður sinni í Geirshlíð.
Það ár kvæntist hann eftirlifandi
konu sinni Vilborgu Jóhannes-
dóttur frá Hæli, sem varð hans
góði og ástríki förunautur síðan.
Þau bjuggu svo í Geirshlíð góðu
búi til 1951, en þá tók Pétur son-
ur þeirra við búi og hefir búið
þar síðan. Jón og Vilborg voru
þar og áfram næstu árin, en
fluttu síðan til Reykjavíkur,
enda voru þá fjórar dætur
þeirra þar búsettar og eru þar
enn. Alls áttu þau Jón og Vilborg
sex börn, tvo syni og fjórar dæt-
ur sem öll eru á lífi og hin mann
vænlegustu.
Jón í Geirshlíð var gildur
bóndi í sveit sinni, hárðger og
hvatlegur öðrum fremur, sjáif-
stæður í skoðunum og hélt stefnu
sinni og meiningu óhikað hvað
sem hver sagði. Hann gat verið
orðhvatur og berorður, ef því
var að skipta og gerði sér engan
mannamun. Hann var greiðvik-
inn og hjálpsamur við granna
sína, skjótur til úrræða og fljót-
ur til hjálpar ef á þurfti að halda.
Síðustu árin var Jón mjög far-
inn að heilsu og kröftum. Undan-
farin sumur dvaldi hann sem
vörður við mæðiveikisigirðingu
hjá Kljáfossbrú. Fékk hann þar
stundum að njóta þeirrar ánægju
að sjá „hýruspor“ góðhesta sem
um veginn fóru. Sl. sumar var
hann veikur. Hann andaðist á
spítala hér í Reykjavík 26. okt.
sl. og var jarðsunginn frá Foss-
vogskapellu 13. s.m. að viðstöddu
miklu fjölmenni. Sóknarprestur
hans úr sveitinni sr. Einar Guðna
son í Reykholti, jarðsöng. Fjöldi
Borgfirðinga kom suður til að
fylgja honum til grafar. Meðal
annarra kom fólk frá flestum
bæjum í sveitinni hans til að
vera viðstatt þá athöfn.
„Með klökkva frá kirkjusalnum
kveður þig fólk úr dalnum.“
orti einn sveitungi hans og
granni eftir hann og mun það
sannmæli.
Jón í Geirshlíð var traust og
harðger grein af miklum og
sterkum stofni, eins traustasta
ættarmeiðs borgfirzkra bænda.
Borg, 5/12 1964.
Guðm. Illugason.
. LIIKfflNG SEM
ÞJÚFA HUGA OG HÖIVO
PLASTICANT er nýjung' á íslenzkum
leikfangamarkaði.
í mismunandi stærðum af kössum.
Verð frá kr. 95.—
Ingólfsstræti 8 — Sími 10240.