Morgunblaðið - 13.12.1964, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 13.12.1964, Blaðsíða 8
MORGUNSLAÐIÐ Sunnudagur 13. des. 1964 Guðfmnur Þorbjörnsson: Hugleiðingar um skipa smíðar á íslandi E3CKI er það vonum fyrr, að íslenzkir útgerðarmenn hafi sætt sig við þá staðreynd, að skip smíðuð úr stáli henta betur hinni ört vaxandi véltækni nú- tímans heldur en skip smíðuð úr timbri. Þetta hefur þó tekið ótrúlega langan tíma, þrátt fyrir ótal skýlausar sannanir í reynslu síðustu áratuga. Sannanir, sem hafa kostað mörg mannslíf og milljóna tugi króna. Nú er þessum málum svo komið, að engum dettur í hug að láta smíða stærri báta (á ég þar við báta 100 tonn oig þar yfir) úr tré, heldur úr stáli, og sem betur fer virðist þróunin benda til þess, að minni bátar verði einnig byggðir á sama hátt úr sama efni, eða í það minnsta úr málmi en ekki tré. Má i því sambandi nefna tankbáta fyrir olíufélögin og hafnarbát fyrir Reykjavíkurhöfn, sem allir munu vera um 30 tonn. Hefði vissu- lega ekki komið til greina fyrir aðeins fáum árum annað en að þessar fleytur væru nagldar sam- an úr timbri. Nú eru þær smíð- aðar úr stáli, rafsoðnar, renni- legar og sterkar og halda vatni, þótt eitthvað gutli við borðstokk- inn, ef til þeirra er vandað, sem vera ber. Þeir hafa þá einnig þann kost, að þeir eru með vatnsþéttum skilrúmum, aldrei niinna en þrem, og eykur það ör- yggi þeirra stórkostlega. Með tilkomu rafsuðu og ann- arrar tækniþróunar á þessum sviðum er það ekki aðeins mögu- legt að smíða alla báta úr stáli eða öðrum málum, heldur miklu auðveldara en úr tré. Hins veg- ar er tæplega hægt að lá út- gerðarmönnum það, hve þessi breyting hefur tekið langan tíma, enda þótt þeir hafi verið fljótari til breytinga á ýmsum öðrum sviðum í sinni atvinnu- grein. Það virðist hafa verið svo rótgróið í hugum íslendinga yfirleitt, að báta væri ekki hægt að nota úr öðru efni en tré, þeir væru léttari, betri sjóskip og ég veit ekki hvað og hvað. Ég minn- ist ekki að hafa heyrt raddir um annað, nema mína eigin rödd, sem enginn hefur liklega tekið alvarlega, en enginn hefur orðið til að andmæla eða rökræða um þessi mál. En nú virðist einhver breyting hér á og þá er vel farið. Samfara fyrrnefndum breyting um á efni og aðferðum við skipasmíðar virðist vera að vakna áhugi fyrir því að halda þess- ari vinnu í landinu sjálfu. A undanförnum árum höfum við látið bygigja ótrúlega mikinn fjölda af skipum, miðað við höfðatölu, þannig að við eigum vafalaust heimsmet í þeim efn- um, og allur þessi fjöldi skipa hefur verið byggður erlendis, vegna þess að okkur hefur verið kennt að við gætum ekki gert það heima, enda ekkert gert af valdhöfum né bönkum til þess að við gætum keppt við erlend- ar skipasmíðastöðvar, nema síð- ur sé. Jafnvel tréskipasmíði, sem var komin á hátt stig hér heima um og eftir 1920 var drepin nið- ur með tollum og lánsfjárskorti a sama tíma og bátar komu full- búnir erlendis frá, tolllausir og banka- og ríkisábyrgð fyrir löng- um lánum á miklum hluta and- virðis. Það er því ekkert skrítið, að skipasmíði hefur hnignað á íslandi. En eins og ég minntist á hér að framan, virðast einhver veðrabrigði vera, og jafnvel, að ríkisstjórnin sé farin að koma auga á hinar svimandi upphæðir, sem þjóðin hefur greitt fyrir skipabyggingai erlendis á undan- förnum árum og á eftir að greiða l hinum nokkuð löngu lánum, sem fengizt hafa erlendis til skipakaupa, og sé nú til með að hlúa eitthvað að þessum iðnaði, hvort sem sú aðhlynning verður næg til þess að hæigt sé að byggja þennan jðnað frá byrjun með einhverjum myndarskap. En mér virðist margt benda til, að svo sé ekki. Stálsmiðjan í Reykjavík hefur 'oyggt þrjú stálskip, sem öll eru glæsileg og góð sltip og standast allan samanburð við hin .nörgu misjöfnu skip, sem við höfum verið að salla að okkur frá ótrúlegustu stöðum. Því miður virðist ekki vera mikill áhugi hjá þessu fyrirtæki (Stálsmiðjunni) að halda þessum byggingum áfram, enda hefur hún öðru hlut- verki að gegna, viðhaldi og við- gerðum á flotanum, og næg verk- efni við það eitt. En nýsmíði og viðigerðir fara illa saman. Tvö önnur fyrirtæki hafa verið stofnuð, sem eingöngu miða við nýbygigingar, Stálvík í Arnarvogi og Stálskipasmiðjan hf. í Kópa- vogi. Stálvík hefur þagar byggt þrjú skip, tvo litla tankbáta og eitt 175 tonna fiskiskip og er með það fjórða í smíðum, hafnarbát fyrir Reykjavík. Öll þessi skip hafa reynzt vel og eru áþreifan- legar sannanir fyrir því, að við getum ennþá byiggt skip fyrir okkur eins vel og aðrir og miklu betur. Það þurfti að vísu engar sannanir, þar eð íslenzkir járn- iðnaðarmenn hafa, þrátt fyrir erfiða samkeppnismöguleika, margsinnis framkvæmt stærri og minni aðgerðir á skipum, sem útheima eins mikla vandvirkni og tækniþjálfun og að byggja frá grunni. Margt bendir til þess, að þess- um fyrirtækjum, sem hér hafa verið nefnd, séu fullþröngir stakkar skornir og að hin tvö síðari verði að berjast hart fyrir sinni tilveru, sem reyndar er nokkuð algengt á voru landi, og mikið vatn verði runnið til sjáv- ar, þegar þau hafa komið sér upp þeim tækjum og þeirri aðstöðu, að þau geti tekið upp samkeppni við erlenda aðila, sem íslenzkir útgerðarmenn með aðstoð hins opinbera hafa auðgað, þjálfað og gert að stórveldum undanfarna áratugi. Það hefði vissulega verið stór- mannlegra og vænlegra til skjótr- ai lausnar á þessum málum öll- um, ef íslenzka ríkisstjórnin hefði stuðlað að því að koma upp fullkominni skipasmíðastöð þar sem ekki væri um neinn frumbýlishátt að ræða, og áhu/ga- menn í þessari grein hefðu get- að myndað félag um að reka. Skipasmíðar eru svo snar þátt- ur í okkar þjóðfélagi, að það virðist, að þær ættu að hafa jafn- mikinn rétt og meiri á fyrir- greiðslu tæknilega oig fjárhags- iega, eins og áburðarverksmiðja. sementsverksmiðja, síldar- og fiskiiðnaður o.fl o.fl. Það er engin lausn á þessum máliim, þótt lofað sé endur- greiðslu á tollum og einhverju bráðabirgðaláni út á smíðasamn- inga. Skipasmíðastöðin sjálf, Undirbúningur og bygging sxips er það stórt í sniðum, ao engin leið er að koma því í fram- kvæmd á viðunandi hátt án mik ils byrjunarframlags. Hitt er svo annað mál, að duig- legir menn geta byggt þetta upp i. löngum tíma, það hefur reynsl- an sýnt á mörgum sviðum, en það er ekki nógu skjót lausn á þessu aðkallandi máli. í sambandi við innlendar skipasmíðar, sem vonandi eiga eftir að aukast, ef ekki með stóru átaki, sem væri æskilagast, þá smátt og smátt með dugnaði og ástundun þeirra mánna, sem enn- þá vilja leggja sig alla fram, koma ýmis vandamál til greina, sem vert er að huga lítið eitt að. Er þá fyrst í huiga mínum, eftir hvað reglum eigum við að byggja? Eigum við aðeins að miða við innlendar kröfur, sem eru á mörgum, kannski öllum sviðjum jafn strangar og hjá er- lendum flokkunarfélögum, svo sem British Lloyds, German Lloyds og Norsk Veritas. Án þess að vanmeta Skipa- skoðun ríkisins á nokkurn hátt teldi ég æskilegra, að skipin væru byggð í klassa einhvers af hinum þrem félögum, sem ég refndi og þá líklega helzt í Norsk Veritas. Þessi skoðun mín er ’eins og fyrr segir ekki neitt vantraust á skipaskoðunina ís- lenzku en byggist á eftirtöldum ástæðum. Góða ferð, gamla hús TÍMARNIR breytast og menn irnir með. — Og húsin, já húsin ekki sízt og allt þeirra umhverfi. Þá sögu hafði þetta hús að segja, sem við mættum á miðri Bólstaðarhlíðinni á sunnudagsmorguninn um það leyti, sem góðir, árrisulir eig- inmenn voru að fara í Austur ver að sækja mjólkina. Húsið var að flýja — og það valdi til þess þennan él- hvíta jólaföstumorgun, kann- ske til þess að vera búið að koma sér fyrir á hinum nýja stað þegar hátíð barnanna gengi í garð, svo að börn þess gætu með fögnuði og friði í hjarta gengið kringum jóla- tréð og sungið: Hvert fátækt hreisi höll nú er o. s. frv. Einu sinni — og það er ekk- ert langt síðan — var þetta hús fyrir innan bæ. Þegar það var byggt var svo fallegt og frjálst allt í kringum það. Það var vítt til allra átta, börn þess gátu leikið sér, hvar sem þau vildu bæði vet- ur, sumar vor og haust, engin hættuleg umferð, ekkert kefj- andi- göturyk engin þrengsli milli stórra,. hárra húsa. Og þetta yar fallegt hús, timbur- hús á steyptum kjallara, hæð með karnap og ris með tveim- ur kvistum bæði að austan og vestan. Og hjón og kærustu- pör, sem fengu sér göngutúr á góðviðrisdögum austurfyrir Vatnsgeymishæð, sneru sér við, virtu fyrir sér húsið og sögðu: Laglegt hús. Fallegt hús. Og kærastan tók dálítið giftkonulega í handlegginn á manni sínum og sagði: Hve- nær heldurðu að við eignumst svona hús, elskan? En svo breyttust tímarnir. Það komu nýir tímar, ólíkir öllum öðrum tímum, því að sagan endurtekur sig ekki svo glatt. Og það komu götur og hús allt í kringum holtið. Það var eiginlega ekkert eins og það var í gamla daga nema vatnsgeymirinn gamli, umgirt ur sínu gamla, grasi gróna vígi. Og nú fór að fara um fallega húsið með kvistunum og karnapinu. Það fann, að eitthvað óhugnanlegt, eitthvað hættulegt var í aðsigi. Og þetta eitthvað var alveg óum- flýjanlegt, það hlaut að koma, undan því yrði ekki komizt. Og svo, áður en nokk urn varði, var komin umferða mikil aðalgata alveg við hlið- ina á húsinu. Það liðu nokkur ár. Umferðin óx og húsunum fjölgaði. Það risu upp verzl- anir og verkstæði, bifreiða- stöðvar og bensínsölur og allt þétta sem tilheyrir stórborg og þéttbýli. Og alltaf kunni gamla húsið verr og verr við sig. Straumur umferðarinnar næddi um það. Því var innan- brjósts eins og fjölskyldu, sem stendur uppi húsnæðislaus á haustnóttum. Og nú fór að taka í hnjótana. Einn góðan veðurdag — nei, það var ann- ars dimman óveðursdag — komu gular, rammefldar jarð ýtur æðandi með ógurlegum undirgangi alveg upp að gamla, pena húsinu og fór að grafa fyrir voða stórri bygg- ingu hinumegin við það, þeim megin, sem frá götunni sneri. Og áður en varði, var kominn þarna húsgrunnur og svo hús á grunninu, stórt hús, margir, margir fermetrar. Neðri hæð- in er nú bara tómar súlur. Það á að verða verzlun. Efri hæðin er tómir gluggar. Þar eiga sjálfsagt að verða kont- órar. Og nú var gamla húsið orðið svo inniklemmt milli umferðagötunnar og bygging- arinnar að því var ekki leng- ur vært. Og þessvegna var það komið af stað suður Ból- staðarhlíð að morgni sunnu- dagsins annars í jólaföstu. Það var dregið af tíu hjóla trukk á tuttugu og fjögra hjóla vagni. Rafmagnsmenn- irnir klifruðu upp í staura og tóku línurnar niður, lögreglu- þjónarnir beindu umferðinni frá og forvitnir vegfarendur spurðu: — Hvert á að fara með þetta gamla hús? — Inn í Blesugróf, var svarið. Góða ferð! fallega gamla hús. Líði þér vel í Blesugróf. Við óskum þess að einnig þar verðir þú börnum þínum ör- uggt skjól og góður griða- staður. G. 1. Fyrrnefnd flokkunarfélög eru viðurkennd, að ég held, um allan heim. Þau eru gömul oig reynd og hafa langþjálfað starfs- lið. Þau hafa alla aðstöðu til að fylgjast með hinni ört vaxandi þróun oig stökkbreytingum i þessum málum öllum. Þau gefa sínum umboðsmönnum mjög takmarkað 1-eyfi til ákvarðana ea taka þær sjálf hvert í sínum aðalstöðvum, og eru ótrúlega fundvís á hvers konar veilur, aðeins við skoðun á teikningum. Skipaskoðunin íslenzka hefur að sjálfsögðu enga möguleika að jafnast á við þessi félög. Til þess vantar hana langþjálfaða menn, því að það tekur miklu lerngri tíma að þjálfa menn í þess um efnum en til hins verklega við bygginguna sjálfa. Auk þesa hefur þessi stofnun ærinn starfa við eftirlit um öryggi skipa o.fl., svo að það virðist ekki ástæða til að bæta flokkunarábyrgð nýrra skipa við það, sem fyrir er. 2. Hin megin ástæðan er sú, að skip, sem byggð væru eftir inn- lfcndum reglum, væri óseljanleg út úr landinu, og gæti það haft óþægilegar afleiðingar. Ef hin harða samikeppni, sem nú er um afla og sjósókn heldur áfram, sem allar líkur benda til, er ekki ósennilegt, að þessi skip, sem nú er ver.ið að smíða, 100-200 tonn, verði orðin of lítil, eða of stór eftir 1-2 ár, kannski 10-15 ár. Úrelt fyrir íslendinga en senni- lega hæfilega stór einhvers staðar annars staðar, en því aðeins væru þau s-eljanleg, að þau væru byggð í viðurkenndum klassa. 3. Auk þessara tvegigja meein raka má bæta við: Hinir tíðu sjó- skaðar hin síðari ár, þar sem ný og sterkbyggð skip hafa kantrað og sokkið, ættu líka að draga úr áhuga fyrir því að færa þessa þjónustu ihn í landið og setja alla ábyrgðina á hendur fárra manna, sem þegar hafa of mi-kið a sinni könnu. Flokkun á skipi er svo auðfengin þjónusta og lítið brot . af heildarverki Og heildarkostnaði þess að fáir mundu telja það eftir, þótt hún væri enn um sinn sótt til ná- grannalandanna, sem hafa alla aðstöðu til þess að veita hana betri og öruggari en við sjálfir. 4. Þegar grundvöllur er feng- inn til stálskipasmíði hér heima, verður hann engan veginn háður innlendri þörf, heldur verður hann strax útflutningsvara. Til þess höfum við öll skilyrði oig að því ber að stefna, ekki með trumbýlisbasli, heldur myndar- legu átaki, sem vissulega á bet- ur við nútíma íslendinga. Það eru því ek-ki aðeins úrelt skip, sem við þurfum ef til vill að losna við, heldur annast ný- byggingar fyrir aðrar þjóðir. Þess vegna ei-gum við í upp- hafi að ákveða eitthvert af hinum viðurkenndu flokkunarfélögum (helzt ekki nema eitt), jafnvel meðan ekki eru byggð nema eitt og eitt skip. Eðlilegast væri, að Skipaskoð- un ríkisins stuðlaði að þessum niálalokum og nefndi það félaig. sem hún teldi heppilegast tií samvinnu. 19. október 1964 Guðfinnur Þorbjörnsson. LJÓSMYNDASTOFAN LOFTUR hf. Ingólfsstræti 6 Pantið tíma í síma 1-47-72 EGILL SIGURGEIRSSON Hæstaréttarlögmaður Málflutningsskrifstofa Ingólfsstræti 10 - Simi 15958 Önnumst allar myndatökur, r-i hvar og hvenær r|l |, 1 LJÓSMYNDASTOFA ÞÓRIS sem óskaÖ er. LAUGAVEG 20 B 5IM« 15-6-0-2 Schannongs minnisvarðar Biðjið um ókeypis vcroskrá Kpbenhavn 0. 0 Farimagsgade 42

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.