Morgunblaðið - 20.10.1965, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - 20.10.1965, Blaðsíða 13
MiSvfltudagur 20. október 1965 MORCU N BLADID 13 j orlofi húsmæðra aö Sæl- ingsdalslaugum í Dalasýslu | HELMINGUR 1 MANNKYNS SVEI.TUR 1 j ■: 5í)U »;:.»> ) }'((;* / VIÐ vorum 26 húsmæður frá Suðurnesjum sem lögðum af stað í „orlof“ 10,—20. ágúst el. að Saelingsdalslaugum í Dalasýslu. Þetta var ánægður hópur á öllum aldri, og flest- ar okkar höfðu ekki komið á Iþessar slóðir fyrr, svo ekjd leyndi sér eftirvæntingin í evipnum, enda var þetta al- gert frí okkar og engin bönd eem fjötruðu okkur við heim- ilin eða annað. Þetta var í blíðskaparveðri eins og alltaf hefur verið á þessu sumri. Þeg ar komið var yfir Bröttu- brekku og allar brýrnar á þessari leið að baki (einhver taldi 34) var komið í Sokk- ólfsdalinn. Þar sýndist okkur mokkrir bæir vera í eyði, en j þarna var einn sem sjáanlega 6tóð á gömlum merg, þó húsa- | feynni væru gömul, þar var j Breiðabólsstaður. BíUinn hélt éfram niður í Miðdali, fallega og blómlega sveit, þar sem áð- ur fyrr bjuggu stórbændur *neð nm 20 manns í heimili, imeð börnum, því bændur áttu i þá daga mörg böm, „kýr *neð hverju bami“, sögðu þeir, „og svo fjölgaði öllu“. Okkur var Sagt að einn þeirra hefði étt 23 börn með sömu konu, og þá fannst sumium okkax wóg um. Þarna var Fellsendi, eem stóð undir fallegu fjalli ©g áin (Miðdalsá) rann rétt fyrir neðan túngarðinn. Einka eonur bóndans vildi ekki taka við jörðinni og búa, hann gerðist heldur kaupmaður í Reykjavik. En áður en hann <dó, barnlaus og ógiftur, arf- Jeiddi hann hreppinn að jörð- inni fyrir elliheimili, og þarna var að rísa stór bygging. f>arna kcami þrir bæir, sem all- ir hétu Skógur. Svo það virð- ist einhvern tíma hafa verið um mikinn skóg að ræða, þótt iþess sjáist engin merki nú. ÍÞessi dalur hefur kannski í tfyrndinni verið barmafullur af 6kógarilm, en það hefur ver- ið gott að sækja hríslur í skóg- inn að vetrinum til að ylja upp köld húsakynni. Og svo hefur ekógurinn máske í frostavetr- um bjargað búpeningnum frá íelli. Bíllinn rennur áfram niður Laxárdal, við sjáum kirkju, það er Hjarðarholt. Presturinn sem þar bjó fyrir mörgum ár- um og Ólafur hét, hélt ung- mennaskóla í nokkur ár fyrir ungu mennina í sveitinni. Nú er þar enginn prestur lengur. Þarna er Asgarður. Var það ekki þar sem 23 börn fæddust ef sömu móður? Og þarna sjá- um við skáldabæinn Ljár- ekóga, og nú blasir skólinn við, þar sem við eigum að dvelj- ast í 10 daga. Við rennum í hlaðið. Jú, þarna stóðu Kópa- vogskonurnar í tröppunum og heilsuðu okkux með söng „1 feyrrláta lognblíða biænurn". Það er fagurt í kvöldskininu og kyrrðinni á kvöldin að horfa yfir dalinn. Hann er tfrekar krappur og hátt fjallið löðru megin. Á rennur eftir miðjum dalnum og hár og eterklegur stapi trjónar beint upp úr sléttri grundinni. Þ?r bjuggu tröll í gamla daga. 1 þjóðsögum Jóns Árnasonar er löng saga um þennan Stapa og tröllin, en það er ekki rúm að segja hana hér. Nú eru víst öll tröll löngu dauð, þau lifðu í hugum fólksins þá eins og veruleiki. Skólahúsið er virðulegt og tðlaðandi, enda nýlega byggð- *r annax éndinn. Svo er sund- laugin og skólastjórabústaður- inn rétt fyrir ofan. Svo förum við sumar í laugina á hverjum morgni, vatnið er svo sérstak- lega mjúkt og létt. Það rennur í hana frá heitri uppsprettu og okkur fannst við vera eins og geimfárar, svo léttar vorum við í vatninu. Svo skemmtu konurnar sér sjálfar með ýmsu móti, upplestri, söng og svo náttúrlega með handavinnu og rabbi. Ein okkar var svo hug- ulsöm að komá með sbugga- myndavél og sýndi okkur myndir af ýmsu tagi nokkur kvöld ,stundum var farið til berja, en það er talsvert á fót- inn að ganga upp fjallið, þar sem eru bláberin. Dagamir liðu ótrúlega fljótt. Það var líka dásamlegt að ganga að góðu matarbórði, og þurfa hvorki að elda eða vaska upp. Það fannst þeim, sem gert hafa það yfir 40 ár. Sunnudaginn, sem við vorum þarna kom presturinn frá Hvammi, ungur rnaður, sem er kvæntur ískri konu. Hann prédikaði í setustofunni og tal aði alla ræðuna bókalaust, og svo sungum við, því það var enginn söngflokkur til staðar. Þetta var allt svo frjálst, okk- ur fannst bara ófært að hann skyldj ekki vera í hempu. Einn daginn var farið í kynn ingarferð kxingum nesið, en það er Hvammssveit, Fells- strönd, Skarðsströnd og Saur- bær. Bíllinn var fenginn frá Stykkishólmi og það var há- talari í honum, en kynnir var skólastjórafrúin að Laugum. Á hæðinni út með sjónum er dá- lítið fell. Þar stóð krossinn hennar Auðar djúpúðgu land- námskonu og sómdi sér vel. Óskirnar rætast stundum, og ég vildi að litla sonardóttir mín, sem heitir hennar nafni, yrði trúuð og mikil kona eins og hún var. Það eru margir Breiðfirðingar komnir út af- henni, í dag er ég eitthvað svo sjálfsglöð, það er máske vegna þess að nú er ég komin á slóðir forfeðranna. Þama er bærinn Knarrarhöfn, sem fað- ir minn átti í mörg ár, og erfði eftir afa sinn. Bóndinn, sem þar bjó þá, hét Þorgils, vel vitiborinn og mætur mað- ur. Afkomendur hans em margir menntamenn og konur. Þama er Staðarfell, húsmæðra skóli. Margar stúlkur af Suð- urnesjum hafa dvalizt vetrar- langt í þessum skóla. Það var slæmt að geta ekki farið þang- að heim og skoðað staðinn. Ofckur var sagt að stæði yfir viðgerð á skólanum. Og þarna er bóndabær niður við sjóinn, og menn að bera lax út í rút- una, sem var á undan okkur. „Héx býr oddviti sveitarinnar" sagði kynnir og hér mundi ein okkar geta fengið ráðskonu- stöðu, því hér búa 4 bræður ógiftir og ráðskonulausir. Þetta vakti kátínu í bilnum. Svo er haldið áfram að Vogi, fæðingarstað Bjarna alíþingis- manns. Þama er allt í eyði, en stytta af honum er þaxna úppi í hlíðinni. Hún hefði notið sín betur ofar, en einhver sagði, að það hefðu verið gamlir menn, sem voru að stritast við að koma henni upp, og hefðu ekki getað komið henni lengra! Áfram er haldið og þarna blasir við augum allur eyja- klasinn á Breiðafirði, sem voru blómlegar og byggðar áður fyrr, en eru nú allar í eyði. Það er sagt að eyjabændur hafi verið efnaðir og miklir fjárbændur, því féð hafi geng- ið sjálfala í eyjunum á vetr- um. Nú glampar á tórp húsin. Ósjálfrátt spyr maður út í bláinn: „Verða þessar eyjar nokkurn tíma byggðar aftur?“ Það er haldið áfram gegnum klofninginn, sem eru háir klett ar eða björg, sem klofr.að haia í sundur og vegurinn liggur milli þeirra. Og nú komum'við að Skarði,. hinum umtalaða stað, þar sem sama ættin hef- ur búið í 400 ár Hingað hefur mig alltaf langað til að koma, hér var móðuramma mín elin upp og ég ber hennar nafn. Móðir hennar hafði venð vinnukona hjá sýslumanns- hjónunuin, og hér hafði anima fæðst. Seinna giftist móðir hennar- einum vinnumanninum sem Ólafur hét, og þau bjuggu á einni hjáleigunni. Hún eign- aðist aldrei annað barn, en hversvegna fékk hún aldrei telpuna sína? Hjónin áttu þó fjölda barna. Eina vísu kann ég eftir ömmu mína, hún er svona: „Ef ég væri orðin fær að skapa forlög manna hér í heim hefði ég annan taum á þeim.“ Margar vísur orti hún, en ég heyrði bara þessa. Hér á að stoppa, því hér verður nestið borðað sem meðferðis var frá Laugum. Bóndinn kom á móti okkur fjörlegur og ferð mikill, þó hann væri orðinn 75 ára gamall. Hann heilsaði okkur öllum með handabandi, og bauð okkur velkomnar á staðinn. Þarna er kirkja, sem er eign staðarins og jafn göm- ul ættinni, en hefur verið end- uibyggð með hverjum bónda. Þarna er mjög merkileg alt- aristafla, sem er opnuð með vængjahurðum. Hún er útskor- in úr tré og allslags myndir úr lífi fólksins á dögum Krists. Þarna eru líka fjórir höklar, sá elzti 400 ára. Merkilegt hvað þetta hefur varðveitzt öll þessi ár í sveitakirkju. Þessi staður er ættaróðal hús- freyjunnar, og virðist ætla að ganga í erfðix í kvenlegg, þvi þeirra dætur tvær eru teknar við ásamt mönnum sínum, svo það er útlit fyrir að þessi jörð íari ekki úr ættinni í bráð. Ferðinni er haldið áfram og nú sjáum við glampa á húsin í Flatey, langt úti á JJreiða- firði. Langafi minn var bóndi í Flatey, hann hét Árni Páls- son og hefur Lúðvik Kristjáns son, rithöfundur, minnzt hans í Vestlendingum, og meinar að hann hafi skrifað ekki færri en 70' ritgerðir í Bréflegafélag- inu, svo hann hefur verið skrif andi gamli maðurinn. Eftir að hann missti konuna hafði hann ráðskonu, sem Guðbjörg hét. Einu sinni þegar hún ætlaði að fara að sækja hann í háttinn, (því hann hefur víst verið iheldur ölkær) er haft eftir hon um að hann hafi sagt: „Farðu til skrattans, Gudda, og ég kem á eftir“. Eina visu kann ég eftir hann, hún er svona: „Ég ætlaði mér að eiga hana Guddu, en ekkert varð af því, sérhver skoðar í sína buddu, sem hann á eitthvað 1“ En hann hefur verið talsvert' efnaður, þvi faðir minn erfði eftir hann 3 járðir, enda heyrði ég hann einu sinni segja: „Það er sama hvexnig ég skrattast og læt, ég get aldrei eytt arf- inum írá honum afa mínum.“ En nú ,er ég kominn út í aðra sálma. Ég var að tala um or- lofsferðina. Billinn rennur á- fram. Þarna sjáum við Kaup- félag Saurbæinga, nýbyggt lit- ið hús uppi á lágum mel. „Stoppaðu þar“, kölluðu kon- urnar til bílstjórans. „Hvað á að fara að gera þangað?" hugs aði ég. „Gefðu mér gott“, segja börnin, þegar þau sjá verzlun, en það gat ekki ver- ið. Skýringin kom fljótt, þeg- ar komið var inn úr dyrun- um. „Fást bérjafötur eða köku box“, sögðu þær allar í kór. Það skipti engum togum, það voru keyptar allar plastfötux og kökubox sem til voru. Ég held að bílstjórinn hafi verið feginn, þegar hann komst af stað, þetta var meiri eldraunin það er alltaf svo líflegt í kring run húsmæðurnar. Það var dálítill krókur upp að Ólafsdal, en okkur langaði til að sjá gamla bændaskólann hans Torfa Bjarnasonar. Þar er lítið eftir af gamalli frægð nema grjótveggurinn, en tún- ið er stórt og slétt. Engan sá- um við úti, enda komin rign- ing, en stytta var þarna af hjónunum, hann hélt svo ó- sköp innilega utan um hana. Einhver sagði: „Þetta er efeki konan hans, það er frænka hennar. Það var engin mynd til af henni.“ Gat það verið að hann Rikharður hafi látið gamla manninn taka svona herfilega framhjá. Bíllinn rennur áfram, þarna sjáum við Hvítadalsbæina tvo, sem Stetfán skáld átti heima einu sinni, þar býr frændfólk hans ennþá. » Vhl*l»»r')bÁim» júkjbiu. !*>'. |n in.í J»»áM »f 'Æ i HbíiuU .»ft <>«•■ H »> ><«.*». B « i!<skj»rum >!«».:< uái.) i>ki» rik» hiuh< • .•: 91 Ji»)>tí»» mj»nkv<!i»:i <!g»» '»»■ !««». \yíf> :»*»•» '0>Í'í» • >,'*m**$ H5 »{!»>» ír. VIÐ GETIIM HJÁLPAÐ B i> ;>ÍS MWb! i\ iiuú^ri <»(; v;inöt<-f Uiiitx, <1 >»i.;,i J>j<:'xv,u <;>í; i :<l.< kí»»- Uk* »>:: i'»i fbíi'f í»»V uud- uukifi'umU'tfSÍK Ut ;»»i»s i\rír ú>'ií» ;*«>)). M.«< v a i'.> >:::VÍ3»}>J <>jiSV;> , ik.}-> }»:>f f ,;|S :«> < i>» Ss5< «<íi>::;.»' » lii hí«v»:> i’lkfl: 1‘joiSa. .^ HkkHr ix-í si»>» líiWri: xjjtó® iil .}> (::)}.•;> iiKl»»5 ,> V<k.M t» |, MÚÍÍS ^ ; »■»(<>;<;' !i»is> v: >»«v sbwt Í A»n{)>■>> ..'>«<:» :>k }><:». , ír >M iii’l.fiii gíóN ÍfiiNixiil íviiar vitif {.xMJófcx aiisa » HÍix ÓHNnt'VkHo <:::.!, l.<xX:«<» okkjJÍ' ,jé «>«<'■',»!» *<t Þá er bara eftir að keyra heim að Laugum, og við erum orðnar hálf þreyttar, en bótin er þó sem oftar að þreytan fer fljótt úr þeim sem enn eru ungir og það vorum við allar í dag, en minningarnar eiga eftir að blika eins og skærar stjörnur. Tíminn líður áfram eins og áin í dalnum, og þessir dagar eru brátt á enda og nú flytj- um við hjartans þakkir frá okkur til þeirra kvenna, sem barizt hafa fyrir því að hús-. mæður fengju orlofsfé eins og aðrar stéttir í landinu. En bezt af öllu er þó eins og ætíð, að koma heim. Sigríðux Árnadéítir Ytri Njarðvik. (VÖRUURVAL.) ----- ---- ORVALSVÖRUR Ö. JOHNSON & KAABER HF.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.