Morgunblaðið - 02.11.1965, Síða 17

Þriðjudagur 2. nívember 1965
MORGU NBLAÐIÐ
17
LEIKKLÚBBURINN Gríma
frumflutti í Tjarnarbæ á sunnu
dagskvöld „Leikritið um frjálst
framtak Steinars Ólafssonar í
veröldinni“ eftir Magnús Jóns-
son. Flutningurinn fór fram með
þeim hætti, að verkið var lesið
upp af leiksviðinu, en jafnframt
kom til bæði látbragð og leik-
tjöld, þannig að hér var um hálf
gildings leiksýningu að ræða, og
má segja að hún tækist eftir at-
vikum mjög vel.
Ég hef - lengi verið þeirrar
skoðunar, að satíran sé væn-
legasta leiðin til að semja gild-
an skáldskap í óbundnu máli á
Íslandi nú um sinn. í rauninni
Gríma:
Leikritiö um f r jálst
Steinars dlafssonar í
Höfundur: Magnús Jónsson
Leikstjóri: Eyvindur Erlendsson
er tæplega hægt að fjalla um
íslenzkt þjóðfélagsástand
eins og sakir standa öðruvísi en
í skopi og hálfkæringi. Frum-
smíð Magnúsar Jónssonar og
raunar ýmis fleiri verk yngri og
eldri höfunda renna stoðum
undir þessa kenningu.
„Leikritið um frjálst framtak
Steinars Ólafssonar í veröldinni“
er ádeiluverk þar sem skop og
kaldhæðni eru beittustu vopnin,
þó uppistaðan sé örlagasaga
ungs manns sem glatar sjálfum
sér og verður ofan á í þjóðfélag-
inu. Verkið er ekki „raunsæ“
mannlífsmynd, þó það fjalli um
alkunna þætti“ íslenzks nútíma-
lífs og skírskoti til kunnugleika
áhorfenda á þessum þáttum.
í>að er fyrst og fremst leikrit,
eins og nafnið ítrekar, verk sem
gerist í leikhúsi og læzt ekki
vera neitt annað en leikur.
Þetta efu leikhúsgestir þráfald-
lega minntir á af leikstjóra og
talkór, sem grípa inn í atburða-
rásina og kasta fram meira og
minna tímabærum athugasemd-
um. Hlutverk leikstjórans og tal
kórsins virtust mér ekki alltaf
nægilega unnin inn í heildar-
mynd sýningarinnar, þó óneitan-
lega væru athugasemdir þeirra
oft .hnyttnar og hæfðu ósjaldan
beint í mark.
Sjálf „saga“ leiksins er stíl-
færð skopmynd af íslenzku nú-
tímaþjóðfélagi (á einum stað
heyrðist mér það nefnt „þjöf-
félag"), þar sem kjörorðið er
bissness og skjótfenginn gróði,
en flest mennsk verðmæti ýmist
gleymd eða hlægileg. I>ar segir
frá ungum sjómanni, Steinari
Ólafssyni, sem flækist í net vin-
ar síns, útsmogins framtaks-
manns af nýja skólanum, sum-
part fyrir skammsýni og innra
þróttleysi, en líka vegna þess að
hann smitast smám saman af
ríkjandi hugsjónum þjóðfélags-
ins, þó þær séu í algerri mót-
sögn við upprunalegan heiðar-
leik hans og ,,sakleysi“.
Sagan er kunnáttusamlega
sögð, stiklað á stærstu steinum
og víða djarflega teflt, einkan-
lega í samskiptum þeirra Stein-
ars og Sigurðar, sem eru nokk-
urs konar fjandvinir meðan á
baráttunni um sál Steinars
stendur. Þessi stílfærða mynd á
sér innra samhengi og rökræna
framvi'ndu sem lýkur í óborgan-
legu atriði, þar sem Meistarinn
gefur þau saman, Steinar og
Sunnu, um leið og hann tónar
^Yfir kaldan eyðisand’’. Ég fékk
ekki betur séð en lokaatriðið
væri skopstæling á lokaatriðinu
í „Strompleik" Halldórs Laxness
en það var jafnframt velheppn-
aður ,,Verfremdungseffekt“, eins
og þýzkir nefna það: leikurinn
er skyndilega rofinn af nýju
afli sem birtir atburðarásina og
persónurnar í öðru ljósi, þannig
að áhorfendur eru knúðir til að
taka leikinn og hugmyndir sín-
ar um hann til endurskoðunar.
Höfundur beitir þeirri aðferð
með skemmtilegum hætti og dá-
góðum árangri að nota gamal-
kunn orðtök, vísur og söngva til
að rjúfa rás leiksins og fá fram
skoplegan undirtón. Yfirleitt er
meginstyrkur hans hinn íbyggni,
óhátíðlegi tónn sem forðar verk
inu frá væmni, en útilokar eng-
an veginn mennska hlýju og
viðkvæmni.
Leikrit Magnúsar Jónssonar
er að mínum dómi sérlega at-
hyglisvert byrjandaverk og býr
yfir mörgum góðum kostum, þó
vitanlega séu á því vankantar.
Orðfærið er lifandi og eðlilegt
(á stöku stað er lögð óþarflega
rík áherzla á slangurmál), sam-
tölin hnyttin og margslungin, en
kannski eru vissir kaflar leiks-
ins of kyrrstæðir, til dæmis í
fyrsta þætti (um það var erfitt
að dæma af upplestrinum). Höf-
framtak
veröldinni
undur notar ýmis gamalkunn
stef í verki sínu, svo sem smygl
og fjáröflun með því að koma
skipum á hafsbotn, og er ekk-
ert við því að segja, slíkir hlut-
ir eru snar þáttur í íslenzku
þjóðlífi. I>að sem máli skiptir er
að hann ljær þessum stefjum
dramatíska merkingu í verki
sínu.
Eyvindur Erlendsson hafði
veg og vanda af flutningi leik-
ritsins og náði undraverðum á-
rangri miðað við allar aðstæður.
Hann hefur að sögn lagfært verk
ið á ýmsan hátt, sniðið af því
verstu agnúana (hann hefði að
skaðlausu mátt vera stórtækari)
og gætt það sterku lífi með hug-
kvæmni og djarflegum tiltekt-
um. Arangurinn af nánu sam-
starfi höfundar og leikstjóra var
auðsær og það er einmitt slíkt
samstarf sem er íslenzkum höf-
undum hvað mikilvægast. Mér
er ekki alveg ljóst hvernig leik-
ritið tæki sig út á fullunninni
sýningu, en eins og það var flutt
hélt það athygli áhorfenda ó-
skiptri frá upphafi til enda, og
má vera að hinn nýstárlegi bún-
ingur hafi átt einhvern þátt í
því. Hitt fer ekki milli mála, að
með Eyvindi Erlendssyni höfum
við eignazt mjög efnilegan leik-
stjóra, sem vonandi hverfur
heim til starfa að loknu námi
sínu í Moskvu.
Persónur leiksins eru fimm-
tán, og fengu þær skemmtilega
fjölbreytilegt svipmót í túlkim
þeirra níu leikenda sem með
hlutverkin fóru. Hér er að sjálf-
sögðu fremur um að ræða mann
gerðir en einstaklinga, enda er
höfundurinn ekki að fást við sál
krufningu, heldur þjóðfélagsá-
deilu.
Sigurður Karlsson fór með
hlutverk Steinars Ólafssonar og
túlkaði á skilmerkilegan hátt
skapofsa hans, veiklyndi og
reikult ráð. Óx honum ásmegin
eftir því sem á flutninginn leið,
þannig að Steinar var orðinn
verulega hugtæk persóna um það
er lauk.
Arnar Jónsson fór með þrjú
hlutverk. Hann lék Sigurð, hinn
slóttuga vin Steinars, sem flæk
ir hann í neti sínu, Júníór,
pempíulegan son Lárusar stór-
athafnamanns í síldarplássi fyr-
ir austan, og loks Fulltrúa hús-
gagnaverzlunar. Arnar skilaði
öllum þessum hlutverk-
um með prýði, en mestan mat
gerði hann sér úr Júníór.
Húgrún Gunnarsdóttir fór
með hlutverk ,Bellu og Sunnu,
og náði einkar skemmtilegum
tökum á þeirri fyrri, enda er
hún betur gerð persóna frá höf-
undarins hendi. Sunna varð dá-
lítið daufleg og litlaus í túlkun
hennar, enda mun veigaminna
hlutverk.
Karl Guðmundsson lék Ólaf,
föður Steinars, á viðfelldinn og
kímilegan hátt, en náði sér
BRIDGE
L'ndirhiinincfur
norræna móts-
ins er hafinn
Undirbúningur undir Norræna
bridgemótið, sem haldið verður
í maí næsta árs er hafinn fyrir
nokkru. Búið er að ráða norska
keppnisstjórann Per Elind til að
vera aðalkeppnisstjóra mótsins,
en mótið verður haldið að Hótel
Sögu og mun standa yfir í fimm
daga.
Á framhaldsaðalfundi Bridge-
sambands íslands var samþykkt,
að meistaraflokksmenn á síðasta
íslandsmóti fengju rétt til að
keppa um setu í íslenzku sveit-
unum. N k. miðvikudag hefst tví
menningskeppni 16 eftirgreindra
para, en þau sex pör, sem efst
verða í þeirri keppni munu spila
fyrir Islands hönd í opna flokkn
um á Norræna bridgemótinu.
Þessir spilarar munu keppa, en
þeir eru allir úr Reykjavík, þar
sem Akureyringar treystu sér
ekki að mæta vegna fjarlægðar-
innar og Hafnfirðingar gátu ekki
komið því við að vera með:
Ásmundur Pálsson — Hjalti
Elíasson
Karl Guðmundsson í hlutverki Olafs og ein stúlka í talkórnum.
fyrst verulega á strik í hlutverki
Gvendar og síðan í hlutverki
Meistarans í lokin. Eyvindur
Erlendsson lék hinn Gvendinn
og gaf Karli ekkert eftir. Sömu-
leiðis lék hann Lárus stórbur-
geis og skóp þar ákaflega hnytti
lega manngerð.
Þrjár Stínur voru leiknar af
þeim Nínu Björk Arnadóttur,
Ernu Gísladóttur og Sigurlín
Óskarsdóttur, sem jafnframt
tóku þátt í talkórnum ásamt öðr
um leikendum. Var frammi-
staða þeirra þokkaleg, einkan-
lega Nínu Bjarkar. Atli Heimir
Sveinsson gegndi hlutverki for-
söngvara.
Leiktjöld munu vera " verk
Magnúsar Pálssonar, þó þess sé
hvergi getið, og vöktu þau ó-
blandna ánægju fyrir sakir
frumlegs einfaldleika.
Að öllu samanlögðu var flutni
ingurinn á „Leikritinu um
frjálst framtak Steinars Ólafs-
sonar í veröldinni“ markverður
viðburður í leiklistarlífi höfuð-
staðarins, og ber að þakka
Grímu framtakið og eljuna.
Leikflokkurinn fékk ekki að-
gang að Tjarnarbæ nema með
höppum og glöppum, meðan á
æfingum stóð, og er illa farið að
ekki skuli vera betur búið að
þessu unga áhugafólki, en ó-
merkilegar bíósýningar og ann-
ar hégómi látinn ganga fyrir.
Hitt er ekki síður íhugunar-
efni, að á rúmum þremur árum
hefur Gríma frumflutt verk eft
ir fimm íslenzka höfunda (fjór-
ir þeirra höfðu ekki fengið verk
sín sýnd áður) og þannig gert
hinum leikhúsunum skömm til.
Mér er það hulin ráðgáta hvers
vegna þetta leikrit Magnúsar
Jónssonar hefur ekki verið tek-
ið til sýningar í Iðnó eða Þjóð-
leikhúsinu (Lindarbæ), og er
kominn tími til að forráðamenn
þessara leikhúsa hugi nánar að
skyldum sínum við íslenzka leik
ritun. Er það raunverulega svo,
að við megum t.d. ekki eiga von
á að sjá „Prjónastofuna Sólina“
eftir Laxness eða „Minkana“
eftir Erling Halldórsson á fjöl-
nm Reykjavíkurleikhúsanná?
Að lokum er rétt að geta þess,
að leikrit Magnúsar Jónssonar
var sýnt fyrir þéttsetnu húsi á
sunnudagskvöldið, en hins veg-
ar mun ekki vera ætlunin að
flytja það aftur, sem er mikill
skaði. Leikendum, leikstjóra og
höfundi var ákaft fagnað í leiks-
lok.
Sigurður A. Magnússon.
Benedikt Jóhannsson — Jó-
hann Jónsson
Eggert Benónýsson — Vil-
hjálmur Sigurðsson
Einar Þorfinnsson — Gunnar
Guðmundsson
Guðjón Jóhannsson — Eiður
Gunnarsson
Gunnar Vagnsson — Jón
Magnússon
Hilmar Guðmundsson — Jakob
Bjarnason
Ingólfur Isebarn — Sigurhjört-
ur Pétursson
Jóhann Jóhannsson — Lárus
Karlsson
Jón Arason — Sigurður Helga
son
Júlíus Guðmundsson —
Tryggvi Þorfinnsson
Ólafur Þorsteinsson — Sveinn
Helgason
Ragnar Þorsteinsson — Þórður
Elíasson
Símon Símonarson — Þorgeir
Sigurðsson
Stefán Guðjohnsen — Þórir
Sigurðsson
Steinþór Ásgeirsson — Þor-
steinn Þorsteinsson
Um réttindin til að spila í
kvennaflokknum munu 14 pör
keppa með sama fyrirkomulagi
og karlmennirnir. Sú keppni
mun hefjast viku seinna og mun
fyrir þann tíma koma hér í
blaðinu, hverjar þær konur
verða, sem koma til með að
I spila þá keppni. Spilað verður
a Hótel Sögu, og mun keppni
hefjast kl. 20. Keppnisstjóri
verður Guðmundur Kr. Sigurðs-
I son-