Morgunblaðið - 28.01.1966, Blaðsíða 15

/ FSstuflagur 28. janúar 1966
MORCUNBLAÐIÐ
15
Erlend tíðl ndi $5 Erlend tíði ndi
Ben Barka
málið
\ í fyrri viku vaknaði reiði De
Gaulle, Frakklandsforseta, yfir
Ben Barka málinu svonefnda,
sem helzt minnir á flókna leyni
lögreglu- eða njósnasögu:
Þeir, sem mest hafa komið
■við sögu í því máli, eru:
Mehdi Ben Barka, vinstri-
maður, og leiðtogi stjórnarand-
stöðunnar í Marokkó. Hann
Ihefur dvalizt í útlegð undan-
farin ár.
Mohammed Oufkir, innanrík
isráðherra Marokkó.
Paul Jacquier, hershöfðingi,
yfirmaður frönsku gagnnjósna
deidarinnar.
Marcel Le Roy, öðru nafni
Finville eða Donald, starfsmað-
ur sömu deildar.
^ Antoine Lopez, starfsmaður
„Air France“ í Farís, undirmað
ur Le Roy.
George Figon, maður, sem
Parísarlögreglan hefur þekkt
um árabil.
Ben Barka málið, sem mikið
hefur verið um rætt í Frakk-
, landi, komst í hámæli snemma
í fyrri viku, er Parísarlögregl-
an umkringdi dvalarstað Figon.
Um leið og hún réðst til inn-
göngu, kvað við skot. Að sögn
lögreglumanna, framdi Figon
sjálfsmorð.
„Canard Enchainé“, franskt
vikublað, sagði um atburð
þennan: „Figon framdi sjálfs-
morð. Skotið var á hann af
skammbyssu, á stuttu færi“.
Ýmis frönsk blöð héldu því
fram, að Figon hefði verið eini
maðurinn, sem varpað hefði
getað ljósi á Ben Barka málið.
Því hefðu margir lögreglu- og
leyniþjónustumenn haft áhuga
á því að tryggja þögn hans.
Helztu atriði málsins eru á
þennan veg:
Ben Barka lét snemma mik-
ið á sér bera í frelsisbaráttu
Marokkó. Er landið hlaut sjálf-
Stæði, 1956, sagði hann skilið
við flokksbræður sína, íhalds-
sama þjóðernissinna, og stofn-
aði vinstrisinnaðan andstöðu-
flokk. Hassan konungur IL
hefur aldrei vísað honum opin
berlega úr landi, en Barka
dvaldist erlendis, er flett var
ofan af samsæri vinstrimanna,
gegn krúnunni, 1963. Barka var
dæmdur til dauða „in absent-
ia“, og hann sneri ekki aftur
heim.
1 fyrrahaust var uppi orð-
rómur um, að átt hefðu sér
stað viðræður milli Hassan kon
ungs og Barka, og kynni stjórn
arandstöðuleiðtoginn brátt að
halda heim. Sagt er, að Oufk-
ir , innanríkisráðherra, hafi
lagzt mjög gegn viðræðum
konungs og Barka, og hafi ráð-
herrann talið, að -hér væri um
hættulega undanlátssemi við
vinstrimenn að ræða. Mun Out-
kir hafa talið aðstöðu sína í
hættu, fengi Barka gefnar upp
sakir.
29. oktober sl. gengu tveir
lögreglumenn að Barka, þar
sem hann sat að kaffidrykkju
á einu kunnasta útiveitinga-
húsi í París. Mennirnir tóku
upp skilríki sín, og fluttu hann
til íbúðarhúss í úthverfum
borgarinnar. Figon skýrði síðar
frá því, að þar hefði Oufkir,
innanríkisráðherra Marokkó,
stungið hann til bana. Barka
hefur ekki sézt síðan, og er
talinn látinn.
Lögreglumennirnir tveir
hafa borið, að þeir hafi tekið
þátt í undirbúningi mannráns-
ins, fyrst og fremst vegna óska
Lopez, leyniþjónustumannsins
é flugvellinum við París. Segj
ast lögreglumennirnir hafa
staðið í þakkarskuld við Lopez,
sem hafi m.a. oft gefið þeim
upplýsingar um eiturlyfja-
smygl.
Lopez hefur síðan borið, að
hér sé íarið með rétt mál, en
yfirboðara sínum, Le Roy, hafi
verið fullkunnugt um, hvað
til hafi staðið. Le Roy segir
aftur, að hann hafi verið að
gera Oufkir, innanríkisráð-
herra, og starfsmönnum leyni-
þjónustu Marokkó, greiða.
Lengi hefur verið náið sam-
band milli Frakklands og Mar-
okkó, og leyniþjónustur land-
anna hafa haft náið samstarf.
Sagt er, að Lopez og Le Roy
hafi talið, að tilgangur Oufkir
hafi einungis verið að fá tæki-
færi til að hitta Barka að máli.
Er Figon lézt, í síðustu viku,
þótti De Gaulle, forseta, rétt
að láta málið til sín taka. Sagt
er, að forsetinn hafi orðið ofsa-
reiður, og rekið Jacquier, hers-
höfðingja, yfirmann gagn-
njósnadeildarinnar, frá störf-
um. Þá hafi De Gaulle falið
landvarnaráðuneytinu að hafa
framvegis yfirumsjón með öll-
um gagnnjósnum, en þau mál
féllu áður undir forsætisráðu-
neytið.
Á fimmtudag í fyrri viku
gaf franska stjórnin út alþjóð-
lega tilskipan um handtöku
Oufkir, ráðherra, og æðstu
ráðamanna leyniþjónustu og
öryggislögreglu Marokkó.
Á þriðjudag gerðist það, að
einn af þingmönnum Gaullista,
sem lengi hefur verið grun-
aður um þátttöku í ráni Barka,
játaði loks að hafa hitt Fig-
on, aðeins þremur dögum eftir-
ir ránið. Þingmaðurinn, Lem-
archand að nafni, lýsti því
jafnframt yfir, að Figon hefði
sagt sér, að Marokkóstjórn
hefði greitt, er svarar 8 millj.
ísl. kr., fyrir „handtökuna“.
Eru margir þeirrar skoðunar,
að Lemarchand hafi ekki þurft
að leita til Figon til að fá skýrt
frá þessari hlið málsins.
Frásögn Lemarchand olli
slíku uppnámi í París, að
franska stjórnin kom saman í
fyrradag, til að ræða Ben
Barka málið. Að fundinum
loknum var gefin út tilkynn-
ing, þar sem sagði, að málið
h-efði varpað ljósi á mistök
frönsku leyniþjónustunnar, og
annmarka hennar í samskipt-
um við aðra réttaraðila.'
Enn veit enginn, hvort öll
kurl eru komin til grafar, en
litlar líbur eru taldar til þess,
að franska stjórnin ræði þetta
mál opinberlega á ný, nema
serstakt tilefni gefist.
*
Astandið
versnar i
Rhódesíu
Að undanförnu hefur þel-
dökkur maður setið í fangelsi
í Salisbury, Rhódesíu. Maður-
inn, sem nefnist Lasarus, bíður
aftöku. Yfir honum hefur ver-
ið kveðinn dauðadómur, fyrir
að hafa reynt að kveikja í
tveimur húsum. Lög, sem hvít-
ir menn hafa sett í Rhódesíu,
kveða svo á um, að dauðarefs-
ing liggi við slíkri skemmdar-
starfsemi.
Dómur þessi hefur orðið nýr
prófsteinn á vald brezku krún-
unnar í Rhódesíu. Elizabet
drottning, sem telur landið
brezka nýlendu, þrátt fyrir
einhliða sjálfstæðisyfirlýsingu
stjórnar Ian Smith, 11. nóvemb
er sl., hefur hrundið dómin-
um. Drottningin, sem fer hér
að ráðum brezku stjórnarinnar,
hefur ítrekað afstöðu sína með
því að hrinda öðrum dauða-
dómi, sem kveðinn hefur ver-
ið upp, einnig yfir þeldökkum
manni, fyrir svipaðar sakir.
Brezka útvarpið, 3BC, sagði
um dóm þennan, sl. laugardag:
„Ian Smith, og stuðningsmenn
hans .. .. verða sekir taldir
um morð, í samræmi við brezk
lög, verði dauðadómnum full-
nægt“.
Viðbrögð Ian Smith, og
stjórnar hans, við yfirlýsingum
þessum, kunna að leiða í ljós,
hvort samninga má vænta um
Rhódesíumálið, eða ekki. í því
sambandi hefur það mikla þýð
ingu, hvort aðflutningsbönn og
efnehagsþvinganir hafa þau
áhrif, sem brezka stjórnin tel-
ur.
Ljóst er, að aðflutningsbann
á olíu til Rhódesíu hefiur vald-
íð landsmönnum mestum efifiið-
leikum. Þá hefur sú ákvörðun
Breta, og annarra iðnaðar-
þjóða, að taka fyrir innflutning
frá Rhódesíu, haft alvarlegar
afleiðingar.
Haft er eftir góðum heimild-
um, að til mikilla vandræða
horfi á niörgum sviðum í Rhód
esíu, og fari ástandið síversn-
andi. Vörubirgðir gangi til
þurrðar, atvinnuleysi aukist og
farartæki séu daglega tekin
úr umferð, vegna eldsneytis-
skorts. Margir stjórnmálamenn
í London telja, að algert efna-
hagshrun sé framundan.
„Næstu vikur“ muni skera úr.
Sé þessi spá á rökum reist,
þarf aðeins að fá svar við
þeirri spurningu, hve slæmt á-
standið þarf að verða,
svo að stjórn Ian Smith
verði steypt. í síðustu
viku hélt Sir Hugh Bead
le, öllum að óvörum, til Lond-
on, til viðræðna við Harold
Wilson, forsætisráðherra. Eng-
in opinber tilkynning var gef-
in út, að fundi þeirra loknum.
Lítill vafi er þó talinn á því
leika, að þeir hafi rætt hugsan-
leg stjórnarskipti í Rhódesíu.
Takmark Wilson er að koma
nýrri stjórn til valda, stjórn,
sem viðurkennir rétt Breta.
Þá telur forsætisráðherrann,
að grundvöllur sé fenginn fyr-
ir síðari hlutdeild 4 milljóna
þeldökkra Rhódesíumanna í
stjórn lands síns. Jafnframt
verði þá tekið fyrir frekari yf-
irgang hvíta minnihlutans, sem
telur 220 þúsundir.
Smith hefur lýst því yfir, að
hann sé reiðubúinn að ganga
til samninga við brezku stjórn-
ina, en þó því aðeins, að hún
viðurkenni sjálfstæði Rhódes-
íu.
Þó dylst fáum, að ráðamiklir
Rhódesíumenn eru teknir að
ræða hugsanlegar ráðstafanir
til þess að knýja fram mála-
miðlun, áður en algert hrun
verður í landinu.
Ironsi „stal“
byltingunni
I fyrri viku efndi Johnson
T.U. Aguiyi-Ironsi, brezkþjálf-
aður yfirmaður Nígeríuhers,
til fundar með erlendum frétta
mönnum. Ummæli Ironsi þar
einkenndust af þeirri hörku,
sem gætti í fari hans, meðan
hann var yfirmaður gæzluliðs
Sameinuðu þjóðanna í Kongó.
Hann tilkynnti, að í Nígeríu
ríkti ekki lengur ófremdará-
stand það, sem fylgdi í kjölfar
stjórnarbyltingarinnar, sem
gerð var fyrir tæpum hálfum
mánuði. Ironsi kvaðst hafa
tekið æðstu völd í landinu,
leyst ráðamenn frá störfum og
numið úr gildi stjórnarskrána
Myndi svo vera, þar til ný
stjórnarskrá, „sem við“, hefði
tekið gildi.
Yfirlýsing Ironsi, og síðustu
atburðir í Nígeríu, hafa vakið
mikinn ugg stjórnmálamanna
víða um heim, sem talið hafa
landið hornstein lýðræðis í
Afríku. Þar virðist nú stefnt í
átt til einflokkakerfis, sem
misjafna raun hefur gefið þar
í álfu.
í Nígeríu, sem telur 55 millj-
ónir íbúa, hafði mikið áunn-
izt, undir stjórn fyrrverandi
forsætisráðherra, Sir Abubakar.
Tafewa Balewa, þótt ástandið
væri reyndar hvergi nærri
tryggt. Þar, eins og í öðrum
Afríkuríkjum, hafa ættflokka-
deilur sett sitt mark á innan-
ríkismálin, og ýmis spillingar-
öfl leikið lausum hala. Frá
því, að landið hlaut sjálfstæði,
1960, hefur margsinnis legið
við upplausn. Byltingin, sem
steypti Balewa af stóli, sýn-
ir, hve illt ástandið var orðið.
Neistinn, sem kveikti bálið,
var „vandlega undirbúin“ kosn
ing í V-Nígeríu, eins fjögurra
landshluta, sem notið hafa
sjálfstæðis, að hálfu leyti. Til
uppþots kom. Ungir ráðamenn
hersins lýstu því þá yfir, að
vandræði landsmanna stöfuðu
af stjórnleysi og spillingu ráða
manna, og stjórninni var
steypt. Sir Abubakar var
myrtur, og sömu örlög hlutu
fjármálaráðherrann, og forsæt-
isráðherrar V- og N-hérað-
anna.
Fréttir frá Lagos herma, að
Ironsi hafi ekki tekið neinn
þátt í sjálfri byltingunni, í upp
hafi. Hins vegar tókst honum
að ná völdum af sjálfum bylt-
ingarsinnunum, í stuttri en
harðri baráttu. Þá fyrirskipaði
Ironsi leit að Sir Abubakar, en
allt var á huldu um örlög hans
fyrstu dagana eftir byltinguna.
Á laugardag var tilkynnt, að
lík forsætisráðherrans fyrrver-
andi hefði fundizt. Engar nán-
ari skýringar hafa verið gefn-
ar.
Þótt Ironsi virðist hafa tögl-
in og hagldirnar, og virðist
njóta stuðnings æskulýðshreyf
inga og atvinnurekenda, þá
ríkir nú ótti um, að eins kunni
að fara í Nígeríu og Kongó.
Landið leysist upp, og til
nýrra stórátaka komi í Afríku.
Þótt svo illa takist ekki til,
þá er full ástæða til að ætla,
að byltingin í Nígeríu ________
skömmu á eftir byltingum í
Zanzibar, Gabon, Sundan, fyrr-
verandi Belgisku Kongó, Daho
mey og víðar — kunni að
draga dilk á eftir sér, annars
staðar í álfunni, þar sem á-
greiningur ríkir milli ráða-
manna og yfirmanna hers.
Tekur IVIoro
enn við?
ítalski forsætisráðherrann,
Aldo Moro, lét af embætti, fyr-
ir réttri viku. Þótt ástæðan
fyrir falli stjórnar hans hafi
verið sögð ágreiningur um
skólamál, þá býr annað og
meira sundurlyndi að baki
stjórnarslitunum. Um langt
skeið hefur Moro barizt á
Framhald á bls. 16
Ég viðurkenni, aff áætlun mín er götótt.