Morgunblaðið - 15.02.1966, Qupperneq 15

ÞriðjuðagWt* W. febrúar 1966
MOR.CU N B LAÐIÐ
15
Guðlaugur Gíslason alþm.:
Vorðveízla þjóðernis
og sjónvarp
SEX hundruð háskólastúdentar
hafa sent Alþingi áskorun þess
efnis, að það sjái svo um ,að sjón
varp frá varnarliðsstöðinni á
Keflavíkurflugvelli verði tak-
markað við hana eina nú þegar
eða í síðasta lagi um leið og ís-
lenzkt sjónvarp tekur til starfa.
Rökstuðningur fyrir áskorun-
lnni er enginn. En í greinargerð,
sem henni fylgir segir svo meðal
annars:
„Fullveldishátíð háskólastúd-
enta 1. desember s.l. var helguð
varðveizlu þjóðernis. Hátíðaræðu
dagsins flutti Sigurður Líndal
hæstaréttarritari, og lagði hann
m.a. áherzlu á þá hættu, sem ís-
lenzku þjóðerni stafaði af erlendu
•hermannasjónvarpi í landinu.
Ræðu Sigurðar var frábærlega
vel tekið af stúdentum, og komu
jþegar samdægurs upp meðal
þeirra háværar raddir um, að
fylgja bæri þessu máli eftir með
einhvers konar fjöldaaðgerðum.
Nokkrum dögum síðar kom sam-
*m allstór hópur áhugasamra
6túdenta til að ræða þetta, og var
þá ákveðið að hefja meðal há-
ekólastúdenta söfnun undir-
ekrifta undir fyrrgreinda áskor-
lin.“
Verður því að ætla, að áskorun
háskólastúdenta byggist einvörð-
ungu á rökum, sem fram komu
í fyrrgreindri ræðu Sigurðar Lín-
dals hæstaréttarritara.
Ég hlustaði ekki á ræðu hans
f útvarpinu, en hún var prentuð
án niðurfellinga í Morgunblað-
inu föstudaginn 3. des. s.l. og hefi
ég kynnt mér hana þar.
Margt er þar óneitanlega vel
sagt og rétt og eðlilegt að fram
komi í hátíðaræðu 1. desember.
En því miður eru sumar niður-
stöður sem hann kemst að væg-
ast sagt mjög vafasamar. Á ég
þar við fullyrðingar hans um sér
staka lífsþægindagræðgi íslend-
inga, takmarkalausa tregðu
manna til að leggja fram fé til
almenningsþarfa, og bollalegging
ar hans um hvort halda eigi uppi
menningarsamfélagi á íslandi.
Ég ætla að leiða hjá mér að
ræða þessi atriði nema að sér-
6takt tilefni gefist til, en snúa
mér að sjónvarpsmálinu svokall-
aða, sem eins og segir í greinar-
gerð með áskorún stúdenta var
eitt aðalinntakið í umræddri
ræðu.
Keflavíkursjónvarpiff.
Um þetta segir í ræðu S. L.
orðrétt:
„Ekki veit ég hver tilgangur
Bandaríkjanna er, enda er mér
ekki kunnugt um starfsaðferðir
6álfræðinga þeirra, sem stjórna
áróðri og útbreiðslustarfsemi
þeirra. Af hálfu Bandaríkjanna
hefur því að vísu verið lýst yfir,
að þeir ætli sér ekki með sjón-
varpsrekstri sínum að seilast til
áhrifa í íslenzku menningarlífi.
Við þessa yfirlýsingu verður að
gera þá athugasemd, að helzt til
gruggugur er aðdragandi sjón-
varpsmáls þessa til að yfirlýsing
in verði tekin trúanleg.
Hér er í rauninni um að ræða
mjög freklega íhlutun Banda-
ríkjamanna um innanlandsmál
íslendinga og vægast sagt ótrú-
lega ögrandi framkomu. Sá tví-
skinnungur Bandaríkjamanna er
hér birtist, að telja sig vera
verndara smáþjóðar, en reyna
um leið að grafa undan tilveru
hennar innan frá er vægast sagt
ógeðfelldur svo ekki sé meira
eagt.“
Hér er óneitanlega kveðinn
upp mjög þungur dómur um
bandarísk stjórnvöld, ekki sízt
vegna þess að al'lir vita að fs-
haft vinsamleg samskipti við
Bandaríkin bæði fjárhagsleg og
menningarleg. Og enginn ætti að
vita betur en ritari hæstaréttar,
að þegar dómur er upp kveðinn
verða að vera fyrir hendi ákveð-
in rök og forsendur. Það er því
ekki nema eðlilegt að spurt sé:
Hvað er það í dagskrá Kefla-
víkursjónvarpsins, sem miðar að
því að grafa undan tilveru ís-
lenzku þjóðarinnar, eins og S. L.
staðhæfði í ræðu sinni? Á þetta
ætti að vera mjög auðvelt að
benda, ef um slíkt væri að ræða.
Dagskrá sjónvarpsins er birt
lendingur hafa um langan aldur nokkuð unnið.“
Guðlaugur Gislason.
daglega í a.m.k. einu dagblaði
hér í Reykjavík og auk þess er
prentuð dagskrá fyrir hverja
viku seld í fjölda verzlana hér í
bænum og er þar ítarlega sund-
urliðað efni sjónvarpssendinga
hvers vikudags fyrir sig.
Ég hygg að þeir sem á sjón-
varpið horfa hljóti að teljast dóm
bærastir um þetta atriði og kæmi
mér ekki á óvart þó að þeir al-
mennt teldu að hér væri um
hreinan sleggjudóm að ræða.
Deilan um það hvort það sé
sæmandi fyrir íslendinga að
horfa á Keflavíkursjónvarpið og
hvort það sé hættulegt íslenzkri
menningu og þjóðerni er algert
innanríkismál okkar og kemur
Bandaríkjamönnum ekkert við
og er enginn rökstuðningur fyr-
ir framangreindum fullyrðingum
S. L., því síður þar sem mér vit-
anlega liggur ekkert fyrir um að
ráðamenn varnarliðsins eða
bandaríska sendiráðið hafi hvatt
Islendinga til að kaupa sjón-
varpstæki og horfa á Keflavíkur-
sjónvarpið. Það er ákvörðun sem
hver og einn sjónvarpsnotandi
hefur tekið fyrir sig og metur
sjálfur hvort hann vill horfa á
þetta umrædda sjónvarp eða
ekki.
Ég ætlast því til að Sigurður
Líndal geri þjóðinni grein fyr-
ir dómsniðurstöðu sinni á öðr-
um forsendum ,en að hér sé um
herstöðvarsjónvarp að ræða.
Afstaffa alþingismanna.
Það er rétt sem S. L. sagði í
ræðu sinni, að sjónvarpsmálið
hefur verið lítið rætt á Alþingi
og þingmenn yfirleitt ekki látið
í ljós afstöðu sína til þess.
Um þetta sagði hann orðrétt í
umræddri ræðu sinni:
„Þessara manna bíður nú fá-
gætt tækifæri og það er þetta.
Að beita sér fyrir samtökum
allra þingmanna um þá lausn,
að hið erlenda sjónvarp verði
takmarkað við það svæði, sem
upphaflega var ákveðið. Yera
má að einhverjir skærust úr leik,
en þá kæmi í ljós, hversu marg-
ir hirðsveinar Bandaríkjamanna
eru á fslandi og við það væri
Þingmenn eru orðnir vanir því
að allskonar menn koma fram í
útvarpinu bæði í þættinum um
daginn og veginn og fleiri þátt-
um með margskonar ábendingar,
sem beinlínis er ætlað að hafa
áhrif á afstöðu þeirra til ein-
stakra mála og er ekkert við því
að segja. Við búum við fullkom-
ið mál og ritfrelsi og er það einn
af hyrningarsteinum lýðræðis
okkar.
Hitt tel ég hæpið að það sé
sæmandi fyrir þá, sem fyrir há-
tíðahöldunum 1. des. standa, þeg
ar íslenzka þjóðin sameinast um
að fagna unnum sigri í frelsis-
baráttu sinni, að vera með ódul-
búnar hótanir og reyna að
þvinga þingmenn til ákveðinnar
afstöðu í umdeildu máli eða að
stimpla þá hirðsveina erlends
ríkis ella. Ég tel það hæpið að
slíkt sé sæmandi við þetta tæki-
færi, jafnvel þó að hér ríki fullt
májfrelsi eins og ég sagði áðan.
Á mig hefur þetta engin áhrif.
Ég hefi markað afstöðu mína til
sjónvarpsmálsins og hvergi farið
dult með hana.
Ég tel að í þessum efnum eigi
að ríkja fullt og óskert valfrelsi.
Ég tel að íslendingar eigi að hafa
óhindrað leyfi til þess að horfa
ekki einasta á íslenzka sjónvarp-
ið þegar það kemur heldur einn-
ig á Keflavíkursjónvarpið jafnt
og aðrar erlendar stöðvar þegar
tæknin hefur gert það mögulegt.
íslendingar hafa í dag fullt
frelsi til að lesa allt efni bæði
innlent og erlent, sem lög leyfa
að gefið sé hér út eða flutt inn.
Þeir hafa fullt frelsi til að hlusta
á hvaða .útvarpsstöð, sem þeir
geta náð til, einnig útvarpsstöðv-
arinnar í Keflavík. Og hvers
vegna skyldu þeir þá ekki mega
horfa á hvaða sjónvarpsstöð, sem
þeir geta náð til, einnig á sjón-
varpsstöðina í Keflavík eins og
þeir hlusta á útvarpsstöðina þar.
Ég hygg að það sé rétt sem fróð-
ir menn um þessi mál segja. Á
útvarpi og sjónvarpi er í raun-
inni enginn eðlismunur. Annars
vegar er um að ræða bylgjur sem
flytja tal og tóna og hins vegar
bylgjur sem flytja tal, tóna og
myndir. Sé það ekki sæmandi
vegna þjóðarmetnaðar íslendinga
að hafa sjónvarp frá varnarliðs-
stöðinni í Keflavík má nákvæm-
lega það sama segja um útvarps-
stöðina þar og er mér ekki kunn
ugt um nein mótmæli hin síðari
ár gegn þessari útvarpsstöð og
nær hún þó yfir mun stærri hluta
landsins en sjónvarpsstöðin
gerir.
Vanmat og ástæffulaus ótti.
í sambandi við fullyrðingar um
að íslenzkt þjóðerni eða íslenzk
menning standi valtari fótum en
áður eða að íslenzkt þjóðerni sé
í hættu vegna sjónvarpsstöðvar-
innar á Keflavíkurflugvelli tel
ég að um hreint vanmat og á-
stæðulausan ótta sé að ræða. Ná-
kvæmlega eins og ég tel bolla-
leggingar S. L. í ræðu hans 1.
des. um að það sé alls ekki neinn
augljós eða sjálfsagður hlutur að
halda uppi menningarþjóðfélagi á
íslandi vera alveg út í hött.
Það er sannfæring mín að ís-
lenzkt þjóðerni og íslenzk menn-
ing hefir aldrei staðið traustari
fótum en einmitt nú í dag eins
og það er einnig sannfæring mín
að Keflavikursjónvarpið fái þar
engu um þokað. Og liggja að mín
um dómi til þess eðlilegar orsak-
ir.
Fram í lok síðari heimsstyrald-
arinnar voru íslendingar fátæk
þjóð og lítið þekktir út áviðnema
þá helzt fyrir hinar fornu bók-
menntir sinar. Á stríðsárunum
efnaðist þjóðin nokkuð og eftir
lýðveldisstofnunina 1944 hefur''
það verið markmið hverrar ein-
ustu ríkisstjórnar að byggja upp
nýtt og betra þjóðfélag á sem
breiðustum grundvelli. Og ef við
lítum yfir farinn veg getum við
glaðst yfir að þetta hefur tekizt
í ríkari mæli en við upphaflega
gátum búizt við, þó misjafnlega
hafi miðað áfram hjá hinum
ýmsu ríkisstjórnum. Tæknin hef-
ur á mjög vítðækan hátt verið
tekin í þjónustu atvinnuveganna
bæði til lands og sjávar. Við eig-
um í dag fullkomnari vélbáta-
flota en margar nágrannaþjóðir
okkar, og er flotinn ekki lengur
staðbundinn við heimamið held-
ur sækir hann afla sinn ef svo
ber undir allt norður til Jan May
en og niður í Norðursjó. Alhliða
endurbygging hefur einnig
átt sér stað í sambandi við fisk-
iðnaðinn. Kaupskipafloti lands-
ins siglir orðið um flest heims-
ins höf og flugfloti landsmanna
flytur bæði innelnda og erlenda
ferðamenn heimsálfa á milli. Og
þó hefur sennilega stærsta átak-
ið verið unnið með hinni alhliða
uppbyggingu húsnæðis og hús-
búnaðar landsmanna. Hefur þar
verið um hreina byltingu að
ræða, þannig að við erum í beim
efnum komnir fram úr mörgum
nágrannalöndum okkar. Og fs-
lendingar i dag eru ekki einastu
þekktir fyrir fornbókmenntir
sínar heldur eru þeir orðnir virk
ir þátttakendur í alþjóðasamtök-
Framh. á bls. 17.
Hðraldur Böðvarsson:
Utgerðarmal
Á FUNDUM sumra stjórnmála-
manna og í dagblöðum þeirra
er mikill áróður fyrir ágæti stór-
iðju (Búrfellsvirkjun og alumin-
verksmiðju) og samhliða þessu
er reynt að koma inn hjá þjóð-
inni að sjávarútvegur og vinnsla
Haraldur Böffvarsson.
fiskafurða sé of einhliða og að
atvinnuvegi þessum verði ekki
treyst til frambúðar o.s.frv. En
samt sem áður ber þó iþessi at-
vinnuvegur ennþá uppi þjóðar-
búið að mestu leyti og svo mun
verða lengi enn.
Þeim, sem trúa einhliða á stór-
iðjuna, væri holt að hugleiða, að
ekki er heppilegt að skera niður
mjólkurkýrnar, þ.e. útgerðina,
fyrr en annað og betra kemur
í staðinn.
Því miður virðast ráðandi öfl i
iþjóðfélaginu vinna markvisst að
því að lama vinnslu sjávarafurða,
með því að standa í vegi fyrir
nauðsynlegum lánum til uppbygg
ingar og hagræðingar þessum at-
vinnuvegi, í stað þess að auðvelda
og hjálpa fiskvinnslustöðvunum
með hagfelldum lánum til fisk-
vinnslu og til endurbóta á stöðv-
unum sjálfum, svo að þær verði
færari um að skila meiri afköst-
um og betri nýtingu en áður hef-
ur átt sér stað.
í Þjóðviljanum 4. þ.m. er sagt
að Akranes sé hnignandi útgerð
arbær og m.a. að fyrirtæki okk-
ar feðga (H.B.&Co.) hafi selt
eitthvað af bátum sínum — Keili
til Skagastrandar og Reyni til
Akureyrar, og hafi fengið báða
bátana í hausinn aftur. Það er
rétt, að við seldum nokkra af
minni eikarbátunum okkar, ein-
göngu vegna þess, að okkur tókst
ekki þá að fá skipshafnir á þá
nokkuð og þess vegna tókum við
iþessa tvo ágætisbáta heim aftur
og höfum nú mannað þá á ný
með færeyskum sjómönnum að
mestu leyti.
Þeim fækkar árlega þessum
minni eikarbátum, 50—80 tonna
— en vegna vinnslunnar í landi
í bili. En nú hefur þetta lagast
er nauðsynlegt að þeim sem eftir
eru, verði haldið úti til veiða,
af því að stóru síldarbátarnir eru
mestan hluta ársins á síldveiðum
fjarri heimastöðvum. Staðreynd-
ir sýna, að Akranes er ekki hnign
andi útgerðarbær og því til sönn
unar vil ég birta eftirfarandi:
Fyrirtæki okkar feðga (H.B.&
Co.) greiddi árið 19>G5 í vinnu-
laun karla og kvenna og fyrir
hluti til sjómanna samtals rúm-
lega fimmtíu og hálfa milljón kr.
samkv. launamiðum til skattstof
unnar og þar að auki gegnum
önnur fyrirtæki hér, t.d. Nóta-
stöðina, Síldarverksmiðjuna o.fl.
ea. 8—10 milljónir, og er þetta
talsvert hærri upphæð en árið
1964.
Fjórir síldarbátar okkar öfl-
uðu 84.274 tunnur af loðnu og
179.032 tunnur og mál af síld,
að verðmæti upp úr sjó krónur
41.100.000,00 — og sömu bátar,
ásamt eikarbátunum okkar, öfl-
uðu 3751 tonn af bolfiski og
humar, að verðmæti upp úr sjó
kr. 13.800.000,00, eða samanlagt
fyrir fimmtíu og fjórar milljónir
og níu hundruð þúsund krónur,
þar að auki keyptum við af öðr-
um bátum 2262 tonn af bolfiski
og 5914 tunnur af síld fyrir sam-
tals átta milljónir og tvö hundruð
þúsund krónur. Úr ofangreindum
afla hefur verið framleitt til út-
flutnings:
Saltfiskur og söltuð
þunnildi
Harðfiskur (skreið)
Freðfiskur, frosin hrogn
og humar
Frosin sild í öskjum
588 tunnur sykur- og
salthrogn
4552 tunnur söltuð síld
og ediksflök
tonn
460
198
1916
1967
70
456
Nettóinnihald samtals 5066
Á yfirstandandi vertíð íeggja
upp afla sinn hjá okkur 14 bátar,
þar af 8 eigin bátar og 6, sem við
kaupum aflann af, allt stórir og
góðir bátar, og er það meira en
árið áður.
Ég hef þetta ekki lengra að
sinni, en vil að endingu benda
á, að útgerðinni og vinnustöðv-
unum var gerður slæmur grikk-
ur með vaxtahækkuninni um ára
mótin. Og ekki bætir það úr lána
þörfinni, að enn skuli standa
bundið og innilokað meira af
sparifé landsmanna en nokkru
sinni fyrr.
Akranesi, 10. febr. 1966
Haraldur Boffvarssou.1