Morgunblaðið - 23.02.1966, Blaðsíða 15

Miðvílcurtagur 23. febrúar 196*
MORGUNBLAÐIÐ
15
Stuölar - strik - strengir
//
SKOPLEIKARARNIR
Ný skáldsaga eftir Graham Greene
Sögusviðið Haiti, einræðisriki Duvaliers
44
FYRIR nokkru er komin út
ný skáldsaga eftir Graham
Greene, „The Comedians“,
og hefur vakið töluverða at-
hygli bæði vestanhafs og
austan þótt dómar manna
um hana séu misjafnir.
Fimm ár eru liðin síðan
Greene skrifaði síðustu skáld-
sögu sína, „A Burnt-Out Case“,
bæði sjálfum sér og gagnrýn-
endum á óvart með þessari
nýju skáldsögu sinni, sem eins
og áður sagði, hlýtur misjafna
dóma. Telja sumir hana með
beztu bókum Greene’s hin síð-
ari ár en aðrir segja að víst sé
hún vel skrifuð en Greene eigi
æ ósýnna með að komast að
kjarna hlutanna, persónulýs-
ingar hans skorti dýpt og fyll-
©g hélt hann þá sjálfur að hún
yrði sú síðasta, hann hefði ekki
| í sér þrek til skáldsagnagerðar
| lengur. Frá því segir hann í
| lítilli bók, „In Search of a
| Character“, þar sem hann seg-
ir m.a. að þungi hinnar
kaþólsku samvizku sinnar liggi
eins og farg á sköpunarmætti
sínum eða eitthvað í þá átt.
En nú hefur Greene komið
Graham Greene
í bókasafni sínu.
ingu, sagan sé of yfirborðsleg.
„Þú hlustar ekki á það sem
við segjum ef það er ekki í
samræmi við hugmynd þá sem
þú hefur gert þér um okkur“
segir ástkona Browns, einnar
aðalpersónu sögunnar, við hann
með beizkju. „Góði bezti,
reyndu að gera þér það ljóst að
við hættum ekki að vera til
þótt þú sért fjarri". Gagnrýn-
„Sultur"
eftir Knut Hamsum
kvikmyndaður
Fyrir skömmu er lokið kvik-
myndun á sögunni „Sultur“
eftir norska skáldið Knut Ham
sun, sem komið hefur út í
íslenzkri þýðingu eftir Jón
Sigurðsson frá Kaldaðarnesi.
Knut Hamsun fæddist árið
1859 og lézt árið 1952.
Söguþráðurinn í „Sulti“ er
í stórum dráttum sem hér seg-
ir: Skáldið kemur heim frá
Jiandaríkjunum og hyggst gera
tilraun til að lifa af skáldskap
sínum í Kristjaníu, sem nú
heitir Osló. Áform skáldsins
í þessum efnum verða að engu
og þjáist það mjög af einmana
leik en síðan verður skáldið
svo heltekið af hungri að það
fer að sjá ofsjónir. Flestar
sultarofsjónirnar snúast um
stúlkuna Ylajali, sem skáldið
ber mikinn ástarhug til.
Þrjú kvikmyndafélög í Sví-
þjóð, Noregi og Danmörku
hafa unnið að kvikmynd þess-
ari og fara margir af þekktustu
leikurum Norðurlanda með
hlutverk í henni. Tveir sænsk-
ir leikarar fara með aðalhlut-
verkan; Per Oscarsson fer með
hlutverk skáldsins Pontusar,
og draumadís hans, Ylajali,
leikur Gunnel Lindblom, sem
hér hefur sézt í myndinni
„Meyjarlindin". Systir Ylajali
er leikin af dönsku leikkon-
unni Birgitte Federspiel og veð
lánarinn er leikinn af Osvald
Helmuth. Sigrid Horne-Ras-
musen og Knud Rex leika gest-
gjafana í gistihúsinu „Vater-
land“.
Kvikmyndahandritið var
skrifað af Peter Seeberg, en
myndinni stjórnar danski leik-
stjórinn Henning Carlsen.
„Sultur“ verður frumsýndur
samtímis í höfuðborgum norð-
urlandanna í vor.
!1SP
endur bókarinnar segja að
þetta sé einmitt gallinn á
Greene sjálfum — hann leggi
ekki nógu vel við hlustir og
persónur hans séu af þeim sök-
um ekki nógu trúverðugar.
„The Comedians" (Skopleikar
arnir) gerist á Haiti og segir
Greene sjálfur, að allt sem
hann segi um þann stað sé satt.
„Ég hef í engu svert stjórn
Doktors Duvaliers", segir
hann, „við það biksvarta myrk
ur þarf engu að bæta til að ná
dramatískum áhrifum“. Greene
fór til Haiti 1963 og fyrstu
kynni hans af ríki Duvaliers
má ráða af því sem ein sögu-
hetjan segir um Haiti: „Það er
fátækrahverfi og spillingarbæli
á floti nokkrar sjómílur undan
Flórídaströnd“. Svo segja fróð-
ir menn að þetta láti mjög
nærri sanni — og Greene á
ekki afturkvæmt til Haiti.
Söguhetjur Greene’s heita
Smith, Jones og Brown og er
það Brown sem söguna segir.
„En ég vil taka það fram“, seg-
ir Greene, „að þó bókin sé skrif
uð frá sjónarhóli Browns og
hann segi frá í fyrstu persónu,
þá er hanri ekki neinn persónu-
gervingur sjálfs mín“. Brown
er maður genginn af kaþólskri
barnatrú sinni, rótlaus og ríkis-
fangslaus, rekald á lífsins fjör-
um. Hann kemur til Haiti til
að taka aftur við rekstri gisti-
húss sem hann hafði þar og er
á fallanda fæti — enda fátt um
ferðamenn — og taka upp aftur
þráðinn þar sem frá var horfið
í kynnum hans og s-amerískrar
sendiherrafrúar sem þar er.
Smith er maður nokkuð við
aldur, framkvæmdasamur og
hugdjarfur friðarsinni, sem
bauð sig fram til forseta Banda
ríkjanna 1948 fyrir hönd nátt-
úrulækningamanna og græn-
metisæta og elur með sér þann
draum að koma upp náttúru-
lækningamiðstöð á Haiti og
kenna hinum fátæku að nærast
eingöngu á grænmeti — þeir
hafi hvort er eð ekki ráð á að
eta kjöt. Jones er einn þeirra
sem jafnan haga seglum eftir
vindi og erindi hans til Haiti
er í sambandi við vopnasölu til
stjórnarinnar þar sem töluverð
brögð eru í tafli.
Mennirnir þrír eru „skopleik-
arar“ Greenes óafvitað og án
þess að taka nokkra afstöðu
leika þeir hlutverk sín með
réttu eða röngu, rígbundnir af
sjálfshyggju sinni og siðgæðis-
Framhald. á bls. 5
Galina Yishnevskaya og Mstislav Rostropovich
Það gerðist í Prag
ÞAU kynntust í Prag 11. maí
og voru gefin saman í heil-
agt hjónaband fjórum dög-
um síðar. Nokkrum mánuð-
um síðar héldu þau sína
fyrstu sameiginlegu tón-
leika. Hún heitir Galina
Vishnevskaya og er sópran-
söngkona. Hann heitir
Mstislav Rostropovitch og er
frægastur fyrir frábæra með
höndlun á cellói. A tónleik-
um þeirra lagði hann þó
strokhljóðfærið frá sér, sett-
ist við slaghörpuna og ann-
aðist undirleik fyrir konu
sína. Þetta var árið 1955.
Frá því þetta gerðist, hafa
þessi frægu hjón haldið um
10 tónleika árlega og hefur kom
ið í ljós að Rostropovitch er frá
bær píanóleikari. Hjónin hafa
ferðazt víða um heim og hald-
ið tónleika og leikið inn á hljóm
plötur í Bandaríkjunum og víð-
ar. Vishnevskaya þykir frábær
söngkona og ,er hún aðalsöng-
kona Bolshoi óperunnar í
Moskvu. Hún hefur sungið sem
gestur í stærstu óperuhúsum
Puk Schaufuss
Per Oscarssou
Það er ekki á hverju kvöldi,
sem gestir í Konunglega leik-
húsinu í Khöfn verða vitni að
því, er áður óþekkt leikkona
þreytir frumraun á leiksviði og
fjötrar áheyrendur gersamlega.
Þetta gerðist á liðnu hausti,
er ung dönsk leikkona Puk
Schaufuss að nafni fór með að-
alhlutverkið í leikritinu
„Blomsterduft". Dagana eftir
frumsýninguna voru öll dag-
blöð borgarinnar uppfull af lofi
um frammistöðu leikkonunnar
í hlutverkinu, sem sagt er vera
mj/ög vandasamt. Puk Schauf-
uss hefur numið leiklist við
Konunglega leikhúsið og var
þetta frumraun hennar fyrir
framan áhorfendur. í leikskól-
anum flytja nemendumir að
sjálfsögð'u ýmsa leikþætti, ea
heims og nú nýlega í Metro-
politan í New York.
Rostropovitch heldur um 130
cellótónleika á ári, bæði í heima
landi sínu og erlendis. Hann
starfar einnig við konservatorí-
ið í Moskvu .Enska tónskáldið,
Benjamin Britten, hefur verið
einskonar einkatónskáld hjón-
anna á síðustu árum; hann hef-
ur samið fjölmargar cellótón-
smíðar fyrir Rostropovitch og
einnig allmikið af sönglögum
fyrir frúna. Fyrir mánuði frum-
flutti Vishnevskaya í New York
lagaflokk eftir Britten, sem
hann hafði samið við rúss-
neskan texta eftir Pushkin. •—
Sópranhlutverkið í „Stríðs-
messu“ Brittens var einnig sam
ið fyrir hana, en af óviðráðan-
legum ástæðum gat hún ekki
sungið í verkinu þegar það var
frumflutt í Coventry Cathedral
í London.
Rostropovitch hóf píanóleik
þegar hann var 4 ára en 8 ára
var hann er hann kynntist celló
inu og hefur hann haldið sér
að því síðan. Hann hefur feng-
izt nokkuð við tónsmíðar og
hljómsveitarstjórn og hyggst
leggja nokkra rækt við það síð-
arnefnda í framtíðinni. Tón-
smíðar hefur hann hinsvegar
alveg lagt á hilluna.
d<
Athygiisverð leikkona
aðeins fyrir nemendur skólans.
Schaufuss hefur reyndar áður
komið fram í útvarps og sjón-
varpsleikritum og á þessu ári
er í ráði, að hún fari með að-
alhlutverkið í „Glermyndasafn-
inu“ eftir Tennessee Williams
hjá Konunglega leikhúsinu.
Puk Schaufuss er komin af
leikhúsfólki, foreldrar hennar
eru hinir þekktu balletdansar-
ar Mona Vangsaae og Frank
Schaufuss. Hin unga leikkona
nam í fyrstu listdans hjá for-
eldrum sínurn, en lagði hann
síðan á hilluna og hugðist ger-
ast leikkona. Það var ekki fyrr
en árið 1962 að t|ín hafði ald-
ur til að setjast í leikskóla
Konunglega leikhússins, og
þar hefur hún verið við nám
siðan.
Vel mælt
Abstraktlistin opnar okk-
ur ótal leiðir inn á yfirráða-
svæði undirvitundarinnar
og rennur þar saman við
hinar leyndardómsfullu ræt
ur sköpunarinnar. Hætti
menn sér eftir þessum leið-
um — sem þótt framand-
legar séu útiloka ekki á-
kveðna reglubundni inn-
an afmarkaðs ramma — er
þar að finna annarlega
heima og óháða lögmálum
veraldar vorrar sem eru þó
engu að síður frá henni
runnir, til orðnir úr raun-
verulegum, áþreifanlegum
þáttum.
Að mínum dómi er óhlut-
læg málaralist ekki aðeins
æfing í myndsköpun og
hreyfingu innan myndflatar
íns — slíkt hefði harla litla
þýðingu — heldur myndi ég
líkja henni við hugarflug
stkáldsins, segja að hún væri
tjáningarform við hæfi ó-
beizlaðrar ljóðrænu.
André Poujet.