Morgunblaðið - 28.04.1966, Blaðsíða 19

Fimmtudagur 28. apríl 1966
MORGUNBLAÐIÐ
19
Eiga þúfukerlingarsjónarmið að
rá&a í framfaramálum þjó&arinnar?
Eftir Ernar Ö. Björnsson, lUýnesi
MÉR eru í minni skrif bæjar-
stjóranna á Austurlandi gegn
tækniþróun í síldveiðum og síld-
armóttöku, sem jaðraði við fá-
vísi og svartasta afturhald.
Síðasta síldarvertíð var sú
mesta, sem um getur og útkom-
an varð sú, að framámenn komm
únista og framsóknar ,hvor í
sínu byggðarlagi, urðu undir
allri síldarkösinni og hafa síðan
lítið bært á sér.
Sama má raunar segja um
flokka þeirra í afstöðunni til
virkjunarmálanna og samning-
anna við Svisslendinga. Þing-
menn Framsóknarflokksins og
kommúnista hafa fengið að fylgj
ast með þeim og verið borgað
undir þá út til Noregs og Sviss
til að sjá með eigin augum og
kynna sér þennan verksmiðju-
rekstur í báðum löndunum. En
lítið hefur heyrzt frá þeim í
Iblöðum þeirra um þá kynnisför.
En heyrzt hefur, að Lúðvík Jós-
epsson hafi sagt, að hér væri
ekki um ihlutun Bandaríkjanna
að ræða og þess vegna stafaði
ekki hætta frá þeim vígstöðvum.
En þegar heirii er komið settu
Iþingmenn nefndra flokka á sig
flokksgleraugun, og síðan er
málið túlkað frá þeim sjónarhól.
Verkamannaflokkurinn norski
fór inn á þá braut, að fá erlent
fjármagn til alúmíniðnaðar í
Noregi, og virtist það hafast af
Ihávaðalaust í því landi, en hér
setja kommúnistar og þeirra nán
ustu í Framsóknarflokknum
þetta á svið, sem hávaða- og
uppsláttarmál, sem hryllingur er
á að hlýða. Ég fylgdist með
ræðu Ingólfs Jónssonar, raforku-
málaráðherra, og Helga Bergs,
er landsvirkjunarfrumvarpið var
til umræðu í efri deild Alþingis
í fyrra.
Ræða Ingólfs var skýr og á-
kveðin, en Helgi var anzi flækt-
ur í framsóknarhaftinu, sem
hann virðist ennþá í, samanber
skrif hans í flaði framsóknar á
Suðurlandi, þar sem hann telur
sig geta útdeilt sunnlenzku
mannviti þeirri afstöðu sinni, að
vera með virkjuninni í 70 þús.
kw, en á móti byggingu alúmín-
verksmiðju um sinn, sem þýðir
að vera á móti málinu í heild,
eins og það ber að. Það er erfitt
fyrir Helga Bergs að láta flokks-
sjónarmið teyma sig út í slíka
ófæru.
Samkvæmt skýrslu ríkisstjórn
arinnar til Alþingis í fyrra er
frá því skýrt, að Svisslendingar
telji sig reiðubúna að athuga
um að byggja aðra alúmínverk-
smiðju við Eyjafjörð, þar sem
íslendingar ættu helming henn-
ar á móti þeim og sú framkvæmd
faugsuð með mið af virkjun
Dettifoss, sem ekki verður virkj-
aður nema fyrir mikla orku-
notkun. Vitanlega mætti eins
byggja hana á Austurlandi. Það
er ekkert einkamál Sunnlend-
inga og Norðlendinga að skipta
þeim iðnaði á milli sín.
Hafnaraðstaða á Austurlandi
er með því bezta, sem þekkist
faér á landi og sjáanlegt, að þar
verður að koma aukinn iðnaður
til að treysta búsetuna í fram-
tíðinni,
Þeir, sem látið hafa til sín
faeyra um þessi mál í blöðum
kommúnis'ta og framsóknar á
Norðurlandi leggja þeim fjórð-
ungi ekki lið með skrifum sín-
um. En slíkt má ekki bitna á
öðru fólki, sém byggir þann
landsfjórðung, nema að því
leyti, sem það skapar það sjálf-
meS því að stiðja slíka menn
til valda. Hjá því verður því
ekki komizt að aðvara Hjört á
Tjörn og aðra framsóknarmenn,
sem tileinka sér þúfukerlingar-
sjónarmið framsóknar- og komm-
únistaforkólfanna.
Slík viðbrögð koma lands-
byggðinni ekki til bjargar.
íslendingar eiga að stefna að
því jafnhliða því að efla höfuð-
atvinnuveginn og nýta betur
sjávarafla og landbúnaðarfram-
leiðslu að beizla vatnsaflið til
stóriðju í þeim greinum, sem
okkur hentar, í þessu tilfelli
með stofnun alúmínbræðslu og
síðan stig af stigi iðnað úr því
efni, sem okkur vanhagar um og
ekki sízt í samfoandi við skipa-
smíðar og útbúnað í frystihús-
um. Það er því furðulegt, að and-
staðan skuli koma úr þessari
átt..
Lögin um landsvirkjun marka
sporin fram á við í virkjunar-
málum þjóðarinnar og gera
mögulega þá hugmynd, að tengja
allt landið í eitt raforkukerfi og
staðsetja stór iðnfyrirtæki víðs
vegar um landið og ná fullu jafn
aðarverði. Þannig verður að ná
jafnvægi byggðanna og láta
vatnsorkuna verða sterkan þátt
í að auka þjóðarframleiðsluna og
treysta búsetuna með eðlilegum
hætti.
Það undrar engann, þó að
kommúnistar hamli gegn slíku,
því að það er þeim þjónustu-
hlutverk fyrir alþjóðakommún-
ismann að torvelda að fjármagn
verði fengið í vestrænum lönd-
um og skammta fólki tilveruna
og hafa hönd í bagga með mann-
lífi.nu eftir forskrift þess ríkis-
kapítalisma, sem þeir koma á,
þar sem þeir fá ráðin.
En furðulegri er afstaða fram-
sóknarforustunnar til samning-
anna við Svisslendinga, sem
þröngvuð er fram með ofríki
Eysteins og hans manna og átti
upptök sín á miðstjórnarfundi
Framsóknarflokksins í fyrravet-
ur, þar sem burðarásarnir voru
Kristján Ingólfsson og Hrafn á
Hallormsstað af hálfu þess flokks
á Austurlandi og annarra slíkra
„vinstrisérfræðinga“ og þröng-
sýnismanna úr öðrum kjördæm-
um.
Sú undanrás Eysteins og fylgj-
enda hans sem „startað“ var
meira af kappi en forsjá áður en
mólið lá nógu ljóst fyrir, dugði
til að ræsa í lokasprettinn, sem
byrjaði í desemfoer í vetur og er
nú að verða á enda í þingsölun-
um. sem skilur Framsóknar-
flokkinn eftir við veginn undir
forustu Eysteins, sem reynir að
varna ýmsum forustumönnum
og fylgjendum flokksins að hafa
rétta innsýn inn í framtíðina, ef
ekkert annað kæmi til.
Nú hafa Jón Skaftason og
Björn Páisson alþingismenn
rofið skarð í múrinn og út
streyma þeir, sem ekki vilja una
við hin þröngu flokkssjónarmið.
Forsvarsmenn framsóknar og
kommúnista mega bara vara sig
að verða ekki undir alúmínverk-
smiðjunni með tali sínu og skrif-
um, því að hin mikla mannfélags
sýa skilur hismið frá kjarnanum
í þessum málum sem öðrum. Við
það verða allir að sætta sig.
Þjóðviljinn skýrir frá því, að
stjórn SH ætli að hafa viðræður
við ríkisstjórnina um samning-
ana við Svisslendinga, og er ekk-
ert nema gott um það að segja.
Mér skilst á blaðinu, að þar sé
um verulega handfestu að ræða
fyrir kommúnista, og þeir verði
taldir heldur góðir „braskarar“
á meðan. Enda hafa ýrrtsir framá
menn kommúnista ekkert ógeð á
braski, ein sog sjá má á fyrir-
tækjum þeirra í Reykjavík, Nes-
kaupstað og ýmsa höndlun ann-
ars staðar, sem þeir stunda.
Þeir vilja hafa frelsi til
slíkra athafna hjá „auðvaldinu“
þar til stéttlausa þjóðfélagið
kemur, sem afnemur ríkisvaldið,
en lætur sennilega fyrirtæki
þeirra í Reykjavík og Neskaup-
stað stjórna „traffíkinni“
tilfoeyrandi
Þá hafa þessir miklu alþýðusinn
ar snúist alveg í hring og bitið í
skottið á sjálfum sér.
Þannig virðist þetta einnig
ætla að fara fyrir Eysteini Jóns-
syni með sinn flokk. Hætt er við,
að ýmsir þeir, sem með sam-
vinnumálin fara séu engir englar
í meðferð fjármuna fremur en
aðrir. Og æði gleymnir á bar-
áttu Jakobs Hálfdánarsonar og
Sigurðar Kristinssonar og Sam-
band ísl. samvinnufélaga taki
ekki mildum tökum á því að
skófla fjármagninu utan af lands
byggðinni í gegnum inn- og út-
flutningsverzlun þess, sem öll
binar Bjornsson
fer fram í Reykjavík og hafa
ekki sýnzt menn til að greiða úr
þeirri flækju og óréttlæti, sem
þetta skapar fyrir kaupfélags-
menn og félög þeirra úti á landi.
En framsóknarforustan hefur
þungar áhyggjur af illri meðferð
„íhaldsins“ á Reykvíkingum og
vorkenna þeim kuldann og sjá
allsstaðar dökkar hliðar á
frammistöðu þess í höfuðborg-
inni. Þar sem höfuðstöðvar sam-
vinnumanna eru, og nú eru
keyrðar áfram hinni úreltu upp-
fræðslu framsóknarleiðtoganna
til framdráttar, sem hrökkva nú
við og «já augu alls landsbyggða-
fólks á þeim hvíla, þar sem þeir
sitja á hringborðsfundum og taka
ákvarðanir um viðbrögð sín í
hinni mislukkuðu stjórnarand-
stöðu, sem treður marvaðann fyr
ir kommúnista, sem á að bjarga
þeim ú þurrt land, svo að hin
gamla upptrekta klukka hinnar
úreltu stjórnmálabaráttu fái á-
fram að tifa á baðstofustafni
þeirra.
Leiðrétting á málefnum lands-
byggðarinnar er margþætt. Hún
verður að endurskoðast í hugar-
fari okkar, sem þar búum með
þeim hætti að stilla athafnir okk
ar í atvinnumálum og menning-
armálum inn á þá skífu, sem að
okkur snýr í byggðarlögunum,
með því að senda verkséða
menn inn á þing þjóðarinnar,
sem falið er að vinna að málefn-
um í ljósi þeirra staðreynda, sem
við blasa hverju sinni. svo sem,
að inn- og útflutningsfyrirtæki
komi upp í landsfjórðungunum,
sem færi afrakstur af verzlun
og atvinnurekstrinum inn í
byggðalögin. Vilja samvinnu-
menn ríða á vaðið í þeim efnum
og vísa veg'inn til leiðréttingar?
Samhliða þarf að koma upp ein-
um aðalbanka í hverjum fjórð-
ungi, sem gerir mögulega nefnda
breytingu.
Tillaga framsóknarþingmanna
um 1—lVz% af ríkistekjunum í
jafnvægissjóð leysir ekki þenn-
an vanda, sem yrði úthlutunar-
skrifstofa stjórnað af pólitíkus-
um í Reykjavík í gömlum fram-
um
hvern aur, sem úthlutað yrði og
notað sem pólitísk dúsa handa
fólkinu úti á landsbyggðinni.
Vitanlega þarf ríkisvaldið að
stuðla að jafnvægi byggðanna
með löggjöf, sem gerði það að
veruleika, svo sem með staðsetn-
ingu iðjuvera, aðstöðu til mennt-
unar og koma fyrir ýmsum stofn-
unum, sem leystu þarfir fólks-
ins í Tandsfjórðungunum, svo
sem í tryggingarmálum, menn-
ingar- og félagsmálum og at-
vinnumálum. Þannig yrði breytt
til úr gömlu og úreltu formi, en
málum þokað í nútíma horf.
Margt fleira þarf að sigla í
kjölfarið, sem samstaða þarf að
nást um á breiðum grundvelli.
Það er því ekkert annað en
reykský, sem stjórnarandstaðan
er að reyna að þeyta upp, að
virkjunarmálin, sem þeir þykj-
ast vera með og samningarnir
við Svisslendinga stöðvi þá mögu
leika, að leiðrétta misræmið í
byggð landsins. Það munu þeir
reka sig á er stundir líða.
En andóf þeirra á að skýla
þeim fyrir eigin undanhaldi í
þeim málum. Landsbyggðastefna
verður aldrei framkvæmd með
þeim hætti, að klæða sig í flíkur
úrtölumanna og afturhalds-
seggja og ætla með þeim hætti
að framkvæma hana. Hún bygg-
ist á að leita að nýjum leiðum,
sem markast af þeim möguleik-
um, sem hin mikla orka, sem
falin er í fallvötnunum og öðr-
um orkugjöfum leysi hana af
framsýni og hleypidómalaust.
Stjórnarskrá lýðveldisins verð-
ur að marka þá breytingu að
völdum og fjármagni verði dreift
um landið til að rétt viðbrögð
séu framkvæmanleg til að nýta
gæði þess og tryggja búsetuna.
Þetta vep-ða allir að hafa í huga,
sem vilja leggja slíkum málum
lið.
Þess vegna er hér um lands-
málastefnu að ræða, sem ætti að
geta sameinað þjóðina til réttra
viðbragða og ryddi úr vegi því
streitukerfi, sem hin þunglama-
lega flokkapólitík miðstjórnar-
valdsins og skriffinnskukerfisins
hefur stuðlað að, en skapaði líf-
rænt sjónarmið, sem endurnærð-
ust í þörfum lands og þjóðar,
sem skapaði meiri þjóðernislega
festu.
Þetta hefur stjórnarandstaðan
ekki viljað skilja, en hakkar
nöldurfarinu, sem skapar enga
möguleika til áhrifa á stjórnar-
farið á jákvæðan hátt. Það eru
því orð í tima töluð að aðvara
hana alvarlega, svo að hún þurfi
ekki síður að taka dálítið til
almenningsálitsins en ráðandi
stjórn.
Stjórnarandstaðan ætti að nota
„hringborðsfundi" og „sellusetu-
fundi“ sína og íhuga málin frá
þeim sjónarhól, en ekki að
stunda ábyrgðarlaust tal um á-
virðingar annarra, en telja sig
hvítþvegna af öllu, sem miður
hefur farið og reyna með þeim
hætti að innrétta heilabú manna
eftir sínum geðþótta.
Það er ekki nema eðlilegt, að
þeir sem berjast á móti tækni og
framförum í atvinnulífi þjóðar-
innar, eins og minnzt er á hér að
framan, geri það einnig á þjóð-
málasviðinu.
Þess vegna hæfir þeim, sem þá
iðju stunda, að koma hinu úr-
elta skipi sínu í naust, svo að það
sé ekki til ama þeim, sem vilja
fara inn á nýjar leiðir og meta
framtak, mannvit og meiri á-
byrgðartilfinningu, meir en um-
hyggju fyrir úreltum flokks-
kerfum, sem nú stynja undan
ofurþunga þess að gefa út blöð
sín, sem er raunar sönnun fyrir
þeim mistökum, sem átt hafa sér
stað í röðum þeirra flokka, sem
telja sig til „vinstri“ í stjórn-
málum. Þeir skríða nú saman á
rústum vinstrimennskunnar til
að skapa sér pólitískt líf með það
að láta sér detta í hug, að ríkis-
styrkja blöð þeirra og þjóðnýta
þar með þá pólitík, sem þeir
hafa ekki getað borið fram til
sigurs, vegna þess, að merki
hennar hefur jafnóðum fallið á
sundrungu þeirra og kunnáttu-
leysis að hafa ekki skilið, að
sá, sem tekur að sér fjöldahreyf-
ingar, eins og verkalýðs-, sam-
vinnuhreéfingu og bændasamtök
in og önnur hliðstæð, sem spennt
hafa verið fyrir vagn þeirrar
uppfærslu, hlýtur að lokum að
stranda á þvi skeri, að sagan
endurtekur sig á áþreifanlegan
hátt, að félagssamtök, sem voru
að berjast gegn valdi og ná rétt-
indum, sem varla voru til hjá
neinum, en falin í gæðum lands-
ins og möguleikum, sem hafa
fært öllum betri lífskjör með
fullu sjálfstæði þjóðarinnar og
tæknibúnaði, sem margfaldað
hefur afköstin.
Nú verða nefnd félagssamtök
harðast úti af eigin valdi, sem
skapazt hefur innan þeirra, sem
reynir að stilla sig inn á sömu
skífuna og fyrir rúmum þrjátíu
árum síðan.
Það er því höfuðnauðsyn, að
nefnd félagssamtök verði sem
frjálsust og óháð þeim öflum,
sem vilja einoka þau, svo að
þáttur þeirra í þjóðfélagsfram-
vindunni verði virkari og já-
kvæðari og skapi meira félags-
legt réttlæti og betri menningar-
leg samskipti, og brjóti af sér
það þyrnigerði, sem hefur um-
lukið þau og kveða niður þá ör-
laganorn, sem ætlar þeim þjón-
ustuhlutverkið að halda við úr-
eltu formi.
íhald er engin fastastjarna,
sem hægt er að ganga að á ein-
um stað. Það hreiðrar um sig og
sýgur næringu sína, þar sem við-
urværi er fyrir hendi. Það er
því ekki viðvarandi í neinum
einum hóp manna eða einum
flokki, heldur þar sem skjól er
fyrir það hverju sinni.
Þetta ætti stjórnarandstaðan
að festa sér vel í minni og líta í
kringum sig í eigin liði.
Annars fer fyrir henpi, eins og
strák einum, sem reyndi að
hrella fólk með þvi, að hann
væri í sífelldri hættu, sem
reyndist ævinlega gabb eitt, þar
til hættu bar að höndum.' Þá
heyrði enginn neyðarópið og
týndi hann lífi sínu fyrir sinn
eigin tilverknað.
Ekki hefur þingmönnum Aust-
firðinga orðið tíðrætt um erfið-
leika austfirzkra bænda, vegna
hinna grimmilegu náttúruham-
fara árin 1962 og 1963 og enn eru
viðvarandi eins og kunnugt er.
Að vísu hefur verið sent hey
hér til Austurlandsins og víðar
til að bjarga stofninum, sem ber
að þakka öllum, sem þar hafa að
unnið, en þó sérstaklega land-
búnaðarráðherra og sunnlenzk-
um bændum, sem nú hafa í ann-
að sinn sýnt hugarþel til Aust-
firðinga með fégjöfum og ann-
arri fyrirhöfn. En þar á ég við
árin 1951 og 1965.
Afleiðingar hinnar óblíðu
veðráttu og grasleysis segir til
sín og hefur lamað fjárhagsaf-
komu bænda og búaliðs hér um
slóðir og þarmeð viðnámsþrótt
og stöðvað framþróun í búnaði,
sem getur haft alvarlegar afleið-
ingar fyrir framvindu alla, ef
réttum viðbrögðum er ekki beitt.
Það væri nær fyrir fimmmenn-
ingana, sem sitja á þingi fyrir
Austfirðinga að snúa sér að
nefndum málum og öðrum, sem
snerta mannlíf hér í framtíðinni,
heldur en reyna að æra fólk út
af virkjunarmálum og samning-
unum við Svisslendinga í þeim
tilgangi að það gleymi því sem
nær því er, og ætla sér að vinna
stórsigur út á slíka frammistöðu
hér í kjördæminu.
Venja er, þegar skriður falla,
að þeir, sem fyrir þeim verða,
séu ekki látnir einir um björg-
unarstarfið. Eins og hér hefur
verið tíðkað, samanber það, sem
áður segir. í næstu Alþingiskosn
ingum biðja þeir, sem nú sitja á
þingi fyrir Austfirðinga, okkur,
sem heima erum, að bjarga þeim
yfir erfiðasta hjallann og inn 1
þingsalinn í nafni flokka sinna.
Er rétt að auðvelda þeim þá för
Framhald á bls. 2*
með
,kontóristaaðstöðu“. sóknarstil, sem togaðist á