Morgunblaðið - 19.05.1966, Blaðsíða 12

MORGU H B LADIÐ
Fimmtudagur 19. maí 1966
^ 12
— Andvaraleysi
k Framhald a( bls. 1
„Teljið þér þennan áróður
hættulegan?"
„Andstæðingarnir virðast telja
hann einna líklegastan til ár-
•ngurs, en ekki ætti hann að
vera hættulegur, því að annað
hvort vilja menn, að Sjálístæðis-
flokkurinn stjórni eða ekki.“
„Baráttasi snýst allmjög um
borgarstjórann? “
„Já, þannig á það að vera og
hefur lengzt af verið.
Af eigin raun þekki ég fyrst
t i 1 borgarstj órnarkosninganna
1934. Þær voru hinar fyrstu, sem
ég var í kjöri til borgarstjórnar.
Ótvirætt var, að þá var ekki
einungis kosið um það, hvaða
flokkur skyldi skipa meirihlut-
ann, heldur og hvaða maður
skyldi verða borgarstjóri. Jón
Þorláksson var tvímælalaust sá
maður, sem allir Sjálfstæðismenn
öðrum fremur báru traust til að
vera borgarstjóri. Síðan hefur
það ætíð verið svo að bæjar-
•tjórnarkoeningar hafa ótvírætt
verið háðar undir forustu borg-
•rstjóra, og hann hafður á odd-
inurn".
„Hefur borgaretjóraefnið ætíð
•kipað fyrsta sæti lista Sjálf-
•tæðisflokksins ? “
„Nei. Bn ég sannfærðist um
það, þegar ég var borgarstjóri,
að það veldur beinum ruglingi,
ef borgarstjórinn er ekki efstur
og hefí. þess vegsna ætíð stað-
fastlega ráðlagt að svo skyldi
vera, vegna iþess að borgaramir
eru fyrst og fremst að velja sér
borgarstjóra."
„Viljið þér einhverju spó um
órslitin? “
„Kosningaúrslit eru ætíð mjög
óviss. Má t. d. á það benda, að
þótt Sjálfstæðisflokkurinn hafi
við þingkosningar í Reykjavík,
þæði 1931 og 1933 hlotið mjög
góð úrslit, mátti litlu muna að
illa færi við bæjarstjórnarkosn-
ingar í ársbyrjun 1934. Þá hlaut
flokkurinn innan við 50% af at-
kvæðamagni. Þegar svo er. þá er
það komið undir skiptingu at-
kvæða and'stæðinganna hvort
meirihluti helzt eða ekki.
Athyglisvert er að svona fór,
þó að Jón Þorláksson, sem þá var
borgarstjóri og borgaretjóraefni,
hafi áreiðanlega notið meiri virð-
ingar af öllum, og verið talinn
hæfari, bæði sökum meðfæddra
yfrburða og margfaldrar reynslu,
ti'l að gegna þessu starfi en nokk-
ur annar. Enda var það almanna-
rómur, að hann hafi aldrei notið
sín betur en í borgarstjórastöð-
unni, sem lá fyrir honum eins
og opin bók.“
„Hafa bæjarstjórnarkosningar
i Reykjavík ekki oftast verið
Sjálfstæðisflokknum hagstæðari
«n þingkosningar?"
„Svo hefur yfirleitt verið talið,
«n úrslit þau sem ég nefndi,
sýna, að til beggja vona getur
brugðið og menn skyldu því
•ldrei vera of öruggir. Alltaf
geta verið eirthverjar sveiflur,
eem roenn gera sér ekki
grein fyrir. Einnig af þeirri
ástæðu skyldu menn var-
lega treysta kenningunni um, að
Sjálfstæðismenn hafi gott af
meira aðhaldi því að ef ein-
hverjir tækju hana alvariega,
gæti af þvi leitt, að þeir fengju
yfir sig það, sem þeir sízt kysu.“
„Eru sveitarstjórnarkosningar
eins afdrifarikar og þingkosning-
ar?“
„í Reykjavík hygg ég að þær
»éu jafnvel afdrifarikari. Auð-
vitað er í hverju sveitarfélagi
um sig, Reykjavík jafnt sem
öðrum, verið að kjósa uim sveit-
arstjórnimar Þar. En að sjálf-
* eögðu blandast hin almennu
stjórnmál inn í þessa baráttu.
Ánægj ulegt er fyrir okkur í
Reykjavík, að þótt misjafnlega
hafi blásið í stjómmálunum, þá
hefur okkur ætíð tekizt að halda
hér velli. Okkur hefur hvergi
gefizt færi á að sýna betuir í
verki áhrif stefnu okkar, og er
því þessi árangur okkur til mik-
íllar uppörvunar. Hitt er ljóst,
að fiokksmenn eiga við mjög
mismunandi aðstæður að etja
víðsvegar um landið, en á miklu
ríður, að þeir reyni hvarvetna
að efla áhrif Sjálfstæðisflokksins
sem mest, því að það er líklegast
til þess að verða heimabyggðum
þeirra til mestra heilla".
„Var ekki kosningabaráttan iJl-
skeyttari áður fyrr?“
„Þrátt fyrir það, sem ég sagði
áðan um, að mest hafi ætíð mætt
á borgarstjórum og þeir að sjálf-
sögðu orðið fyrir aðkasti, þá er
það ekki meira en við verður
að búast um þá, sem þátt taka
í stjómmáiladeilum, og ekki minn
ist ég nú neinna köpuryrða, sem
á milli fóru áður fyrri. Þvert á
móti em þeir, sem þá voru harð-
astir andstæðingar og enn eru á
lífi, ýmsir meðal minna bezbu
kunningja — og raunar vina.
I þeim kosningum, sem ég sér-
staklega man eftir, var ætíð deilt
uim málefni. 1934 var okkur
'þyngst í skauti, að á þeim árurn
aðhylltust ýmsir bæjarútgerðar-
tillögur Aliþýðuflokksins. í kosn-
ingunum 1936 vitnuðum við aft-
ur á móti einkum til Sogvirkj-
unarinnar, sem Jón Þorláksson
hafði hrint af stað og hitaveit-
unar, sem Pétur Halldórsson
vann þá ötuMega að. E.t.v. er það
vegna þess að ég er að komast á
raupsaldurinn, að ég hefi gaman
af að minnast þess, að þá datt
mér í hug að láta búa til áróðure-
spjald með hendi, sem væri að
sópa reyknum burt frá Reykja-
vík. Þrátt fyrir óteljandi örðug-
leika tókst að efna þetta fyrir-
heit á næsta kjörtímabili, og
brauzt þó heimsstyrjöldin út,
þegar veret gegndi fyrir hita-
veituframkvæmdirnar.
Kosningarnar 1936 voru okkur
hagkvæmar að því leyti, að
flokkurinn hafði þá meðbyr í
landsmálum, vegna óvinsælda þá
verandi ríkisstjómar Hermanns
Jónassonar, sem við vorum í and-
stöðu við. 1942, þegar ég var
orðinn borgarstjóri, var hins-
vegar kosið rétt eftir að gerðar-
dómslögin voru sett með stuðn-
ingi Sjálfetæðisflokksins, og varð
meira að segja að fresta kosning-
um, af því að blöð, önnur en
Aiþýðu'biaðið, fengust ekki prent
uð í nokkrar vikur. Engu að síð-
ur héldum við okkar átta
fulltrúum, þó að fullur helming-
ur atkvæða fengist ekki.“
„Var baráttan erfiðust á þess-
um áruim?“
„Tvennar þingkosningar síðar
á sama ári gengu þá okkur enn
þunglegar en bæjarstjórnarkosn-
ingarnar, og var okkur almennt
spáð ósigri við bæjarstjórnar-
kosningarnar 1946. Raunin varð
iþó sú, að við fengum svipuð úr-
slit og 1942, og kom það and-
stæðingum okkar mjög að óvör-
um.“
„Sú barátta var geysihörð?"
„Já, þá var hart deilt um ýms-
ar bæjarframkvæmdir, ekki sízt
í húsnæðismálum. Við þær kosn-
ingar gáfum við í fyrsta skipti
út Biáu bókina, og man ég að á
fyrsta bæjarstjórnarfundi eftir
kosningarnar sagði við mig
Pálmi heitinn Hannesson, rektor,
sem kosinn hafði verið að hálfu
Framsóknarflokksins, að hann
væri hissa, að við skyldum gefa
út slíka loforðalista,. sem ómögu-
legt væri að standa við. Ég svar-
aði því til, að loforðin væru öll
byggð á þeim verkefnuim, sem
unnið væri að og fenginni
reynslu, og mundu þau verða
efnd. -----
Sú varð og raunin á þá og síð-
ar, mitolu fremur en áður hafði
tíðkazt um kosningaloforð. Er þó
sjálfeagt að geta þess, að 'það
kona minnst í minn hlut að
tryggja þær efndir, því að ég
lét af börgarstjórastarfi í febrú-
ar 1947, en Gunnar Thoroddsen
tók við“.
„Töldu andstæðingarnir sig
ekki örugga um sigur 1946“?
„Jú ég held að þeir hafi
talið sig vera búna að sigra
fyrirfram. Og vist voru þeir
hættulegir. Mér er nær að
halda, að það hafi verið Einair
Olgeirsson, sem fór í bíl um bæ-
inn fyrri hluta kosningadagsins
og hrópaði: „Nú eru einungis
íhaldsmenn við borgaretjóm í
þremur höfuðborgum í Evrópu,
Madrid, Lissabon og Reykjavík.
Á morgun verða þeir einungis í
tveimur."
Hvað sem líður samariburði á
þeim Franco og Salasar við okk-
ur reykvfeka SjáLfetæðfemenn,
þá héldum við velli þá seim
endranær. Einn talnaspekingur
kommúnista var eftir á spurður
um það, hvemig stæði á því, að
'þeir hefðu svo mjög misxeiknað
sig og svar hans var, að hann
þyrfti betur að „átta sig á ‘þjóð-
féiagslegri samsetningu íbúa
Reykjavíkur!“
„Hver var hættulegasti and-
stæðingurinn? “
„Þótt menn geri gsunan að
þeesu eftiir á, var þarna við
harða andstæðinga að fást. Það
sem e.t. v. réði öllu öðru fremur
úrslifcunum var, að í andstæðinga
hópnum var þó ekki hættulegasti
andstæðingurinn, sem sé okkar
eigið andvaraleysi. Vegna þess
að kjósendur ugðu að sér og
voru á verði, vann flokkurinn
sigur.
Kem ég þá enn að þvi, að and-
varaleysið er áreiðan'lega okkar
höfuðhætta nú. Yfirgnæfandi
meirihluti manna viðurkennir,
að í heild hafi vel tekizt um
stjóm borgarmála síðustu árin.
Ýmsar framkvæmdir hafa verið
svo miklar, að ævintýri er líkast,
eins og t. d. malbikunin, og er
það vfesulega rétt, sem stöðvar-
bílstjóri, er ók mér á sl. hausti
sagði við mig, að það væri efcki
lítil skattalækkun fyrir hann og
hans stéttarbræður, hve mun
ódýrari farartækin væru í
rekstri.
Dugnaður Geirs Haligrímsson-
ar og útsjónarsemi hans er
hvorttveggja alviðurkennt, og er
það vissulega athyglfevert, að
andstæðingarnir telja sjálfum
sér ráðlegast að ympra ekki á
því, að hann eigi að hætta að
vera borgarstjóri, enda er sann-
leikurinn sá, að hann nýtur
óvenjulegs trausts, og þó mests
hjá okkur, sem þekkjum hann
bezt“.
„En hvað um áhrif landsmál-
anna á kosninga úrslitin ? “
„Það fer ekki framhjá neinum,
að reynt er að spi'lla fyrir borg-
arstjórnarmeirihlutanum m e ð
því að hann sé þó í flokki með
meirihluta ríkfestjórnarinnar. All
ir séu þeir Sjálfstæðiswienn, og
beri þess vegna ábyrgð á þeirri
landsmálastefnu, sem nú er fylgt,
enda er þá látið svo sem Sjálf-
stæðfemenn vilji sem minnst um
landsmálin tala, og jafnvel reynt
að læða því út, að einhver ágrein
ingur sé okkar í milli. Slíkt er
engin nýjung, og nenni ég ekki
að elta ólar við þær firrur, en
vil aðeins segja, að ef aðrar von-
ir andstæðinganna eru reistar á
jafn traustum grunni og vonin
um ósamlydi milH forustu-
manna Sjálfetæðisflokksins, þá
er vfet að þeir eiga eftir að
verða fyrir margföldun von-
brigðum.“
„En kommúnistar og Fram-
sóknarmenn segja ríkisstjórnina
óvinsæla".
„Jú, eitthvað hefur maður
heyrt um það, og auðvitað er
ekki al'lt jafn vinsælt, þegar mik-
ið er aðhsifet, og aldrei verður
við öllu séð. En ekki hef ég nú
mikla trú á því, að andstæðing-
unum takfet að skapa þá gern-
ingaiþoku, að almenningur sjái
ekki þær stórkostlegu breyting-
ar, sem orðið hafa í þessu þjóð-
félagi, síðustu sjö ári-n. Góðæri
og heilbrigð stjórnarstefna hafa
í sameiningu skapað örari um-
bætur á kjörum a'lþjóðar, og svo
að segja hvers einasta manns í
landinu, heldur en nokkru sinni
áður hafa orðið hér á jafnlöng-
um tíma, svo örar og miklar, að
leitun mun vera að nokkru því
landi, þar sem jafn mikið hefur
áunnfet á svo skömmum tíma“.
„En hvað þá um verðbólguna?"
„Um það má deila, hvort sann-
gjarnt sé að krefjast þess, að á
'þessum miklu breytingatímum
takizt jafnframt að skapa meiri
stöðugleika í verðlagi en hér hef-
ur þekkzt í heilan mannsaldur.
Óumdeilanlegt er þó, að þrátt
fyrir allar hættur verðbólgunnar,
hefur tekizt að bæta hag al-
mennings í raunhæfum verð-
mætum verulega. Þannig hafa
rauntekjur helztu atvinnustétt-
anna aukizt á fjórum árum,
1962—1965, um 37%, eða 8,2% á
ári. Raunverulegar þjóðartekj-
ur hafa aukizt uim sama hundr-
aðshluta í heild, en á mann hafa
þær aukizt um 28% eða 6,3% á
ári. Þjóðarauðurinn hefur á
Iþessu tímabili vaxið svipað og
þjóðartekj urnar. “
„Mun þessi hagstæða þróun
halda áfram?“
„Þessi miklu verðmæti eru
fyrir hendi og verða ekki af
okfcur tekin, heldur verður á
þeim byggð ennþá meiri verð-
mætasköþun, ef við höldum
áfram þeirri happadrjúgu stefnu,
sem fylgt hefur verið. Ef góð
aflabrögð haldast og skynsam-
legri stjórnarstefnu verður fylgt,
þá er víst, að hér er einungfe um
upphaf mestu framfarasóknar að
ræða, enda síður en svo að
nokkru lokatakmarki sé náð.
Með þessu er ég etoki að gera
lítið úr verðbólguhættunni, en
þar duga ekki orðin ein, og vfet
hljóta menn að taka með varúð
tali þeirra, sem t. d. í vetur ætl-
uðu af göflunum að ganga vegna
þess, að olíufarmgjöld fengust
ekki 'hækkuð, svo sem þeir töldu
sínum hag henta, þótt það hefði
orðið til þess að hækka allt verð-
lag í landinu. Er þá einungis
nefnt eitt dæmi um samræmið
í aðgerðum þeirra, sem haest
storafa um verðbólguna en ákaf-
astir eru í verki um að auka
hana“.
„En haldið þér að unnt verði
að ráða við verðbólguna á næst-
unni“?
„í þessum efnum ei-ns og öðr-
u*n veltur allt á því, að menn
— Sverrir
Framhald af bls. 14
málum sínum á framfæri, og
veldur þar oft um, hversu
stutt viðdvöl þeirra er í
landi Með því að hafa opna
sameiginlega skrifstofu, sem
veitti þjónustu allan daginn,
leystum við þennan vanda,
sem ég veit að er mikill og
hefur oft haft í för með sér
mikil óþægindi fyrir félags-
menn, þegar svo hefur borið
við, að þeir hafa ekki getað
náð sambandi við starfsmenn
félaganna. Auk þessa vinna
svo starfsmenn félaganna nú
að öllu jöfnu mjög lík störf,
sem auðvelt væri að sam-
ræma.
— Er mikið um það að sjó
menn leiti með mál sín til
skrifstofunnar?
— Það er töluvert mikið
um það og fer vaxandi. Menn
koma hér til að fá útskýringu
á samningum o. fl. Áhugi sjó-
manna á félögum þeirra fer
vaxandi og er nú t.d. verið
að tala um að koma á bygg-
ingafélagi stýrimanna, en það
hefur til þessa ekki verið
nema nafnið eitt.
— Það er eðlilega erfið-
ara fyrir okkur að ná til okk-
ar félagsmanna heldur en hjá
flestum öðrum félagsmönn-
um, og til þess að geta haft
meira samband við meðlim-
ina er nú fyrirhugað að gefa
út smá fréttapistla er fjalla
um málefni félaganna.
— Hvað er að segja um
málefni Reykjavíkurhafnar?
— Það má segja það að
allt fram til þessa tíma hafi
gamla höfnin getað annað
þeirri umferð og athöfnum
er þar þurftu að fara fram.
Á undanförnum árum hefur
aðstaða fiskiflotans í vestur-
höfninni stórum batnað. —
Stærsta bryggjan þar hefur
að vísu verið notuð að
nokkru leyti fyrir kaupskipin
og þrengir það nokkuð at-
hafnasvæði bátanna, en þar
sem hér er um að ræða að-
eins tímabundna notkun,
mun brátt úr því ræt-
ast. Það hefur sem sagt, í
rauninni ekki verið um vönt
un á viðleguplássi að ræða
innan hafnarinnar fram að
þessu, heldur hitt, að at-
hafnasvæðið í kringum sjálfa
höfnina hefur verið mjög af
skornum skammti, o&d>ví af
greiðsla skipa gengio nægar
fáist til að skoða staðreyndir eins
og þær eru, og lækna mein-
semdirnar, þar sem þær raun-
verulega eru fyrir hendi; einskfe-
vert orðafjas er verra en ekki.
Veltur nú á miklu, að verka-
lýðsfélögin fáfet til svipaðs sam-
starfe og nveð júní-sam.komuiag-
inu 1964 eða a.m.k. ekki lakara
en 1965, sem varð þó verkalýðs-
hreyfingunni, þegar öll kurl
komu til grafar, m.un lakara en
samkomulagið árið áður“.
„Hvað vilduð þér segja að
lokum um kosnmgarnar?"
„Við Sjálfstæðismenn í Reykja
vík höfum oft beðið kjósendur
að skoða verk okkar og fara i
dómum sínum eftir mati á þeim.
Við vonum enn, að svo fari að
'þessu sinni. Á sama hátt verða
störf ríkfestjómarinnar og stjórn
arflokkanna lögð undir kjósend-
ur í þingkosningum á næsta ári.
En með eðlilegum hætti hljóta
úrslit sveitarstjórnarkosninganna
nú að mótast af stjómmálaástand
inu í landinu.
Við treystum því, að al'lir dóm-
bærir menn sjái. hvað áunnizt
hefur; enginn láti smámuni viUa
sér sýn, heldur sæki fram til
sigurs eftir þeirri stefnu, sem að
undanförnu, eins og áður, hefur
reynzt þjóðinni affarasælt. Að
'þessu sinni hafa málin verið lögð
óvenju'lega skýrt fyrir kjósendur
með fundum borgaretjóra og
'þeirri málefnalegu baráttu, sem
á eftir hefur fylgt. Þess vegna
ætti ekki að þurfa að kvíða
dómi kjósenda".
en skyldi. Með tilkomu fyrsta
áfanga Sundahafnar minnkar
umferð skipa um Reykjavík
urhöfn nokkuð og með þeim
vel skipulögðu framkvæmd-
um sem fyrirhugaðar eru I
austurhöfninni, mun skapast
grundvöllur fyrir notkun nýj
ustu tækniaðferða við af-
greiðslu skipa á þessum
svæðum, sem hefði það í för
með sér, að rekstrarkostnað-
ur við fermingu og afferm-
ingu mundi minnka allveru-
lega.
Verður því ekki annað séð,
en að með þeim breytingum,
sem nú eru fyrirhugaðar 1
Reykjavíkurhöfn, og meS
komu fyrsta áfanga Sunda-
hafnar, verði hafnarmálum
okkar Reykvíkinga vel borg
ið á næstunni.
— Það hefur töluvert verið
talað um að farmenn væru
ekki ánægðir með þá tolla-
reglugerð er sett var í vor?
— Sú óánægja er nú sennl
lega minni en af er látið, og
öllum er ljós sú nauðsyn að
hafa einhverja reglugerð um
þessi mál. Það þyrfti ekki að
gera á þessari reglugerð mikl
ar breytingar til þess að
menn yrðu almennt ánægð-
ir. f sjálfu sér er ekki ó-
ánægja með þá takmörkun er
sett var á innflutningi tóbaks
og áfengis, en skórinn krepp-
ir frekar að hvað varðar þá
upphæð sem farmenn fá að
koma með vörur fyrir. Hafi
sjómenn verið í förum lengur
en 20 daga mega þeir koma
með vörur fyrir 2500 krónur,
sem er of lág upphæð, og
þeir sem verið hafa 2 til 6
mánuði mega ekki koma með
Imeira. Það er þessu sem
þyrfti að breyta.
— Hvernig er trygginga-
málum stýrimanna háttað?
— í marz 1964 fengum við
inn í samninga að stofnaður
yrði styrktar- og sjúkrasjóð-
ur Stýrimannafélagsins. —
Greiða nú útgerðarmenn 2
krónur á dag fyrir hvern
mann sem skráður er á skip
þeirra. Markmið sjóðsins er
að styrkja félagsmenn Stýri
mannafélagsins, er missa
vinnutekjur vegna sjúkdóms
eða slysa með því að greiða
þeim dagpeninga í slysa- og
sjúkdómstilfellum, svo og að
styrkja ekkjur félagsmanna,
er misst hafa menn sína
vegna slysa eða veikinda.
Auk þess hefur hluta af tekj
Framh. á bls. 25