Morgunblaðið - 26.06.1966, Blaðsíða 11

Sunnuðagur 26. Júnl 1966
MORGlí NBLAÐIÐ
11
Máltíð á jökll.
Kraki hlýtur áföll.
„Erum að leggja af stað úr
Grímsvötnum í glampandi
sólskini áleiðis í Kverkfjöll",
Slík skilaboð fóru um tal-
stöðina okkax kl. 19 en það
var annar viðstalstíminn
okkar á daginn við Pétur í
Jökullheimum . Tekin var
stefnan með áttavita. 1 hópn-
um hofðum við verkfræðing
sem aldrei skeikaði nema um
fáa metra í sigíingafræði-
legum útreikningum á löng-
um vegalengdum. Þáð er
Carl Eiríksson, sem reiknað
hefur áfram marga jöklaleið
angra í >oku og dimmu á
imdanförnum árurn. Ekki
höfðum við farið langt norð-
ur á jökulinn, er hvít þoka
lagðist að. Við miðuðum vest
arlega á Kverkfjöllin,
>ar sem fyrri leiðang-
ur hafði rekizt á
sprungu austarlega á leið
inni, en héldum full lengi
áfram áður en við stönzuðum
til að bíða birtu og þræða
ofan að Hveradölunum.
Skyndilega kom kynlegur
hnykkur á snjóibílinn, sem
sat fastur á skottinu og upp-
, risinn að framan, og bifaðist
j ekki meira. Menn litu hver
á annan.
I — Erum við í sprungu? —
I Já, við erum víst í sprungu!
Og svo hætti Ómar Hafliða-
son að hláeja og segja sög-
j ur, opnaði hurðina og leit
um stórt gat langt niður í jök
ulinn. Ekki hafði vottað fyr-
ir sprungunni á yfirborðinu,
en hún var ekki nema 1-2 m.
breið og þegar snjóbíll kem-
ari. Þær sem ná meiri breidd
gapa væntanlega og sjást.
Svo að í bílnum er maður
nokkuð öruggur, jafnvel þó
komið sé langs á sprungurn-
ar. Annað þóttumst við hafa
lært af þessari reynzlu okk-
ar. Yfirleitt er hægt að fylla
og þjapþa helda brú yfir
slíkar sprungur fyrir bílinn.
Sprungurnar liggja flestar
skáhallt niður og um leið og
fyrsta snjó festir á ójöfnu í
hallandi vegg, má moka ofan
á. Þjappast snjóbrúin þá ó-
trúlega vel. Laus maður ætti
þó að fara varlega á þvílík-
um stað. Karlmennirnir þjöpp
uðu slíka brú beggja megin
undir beltin og náðu bíln-
um upp. En þar tjölduðum
við og biðum bjartara veð-
urs um morgunin.
Nú máttum við fara að
snúa okkur að slóð Guðmund
ar Jónassonar fyrir austan
okkur, því hún átti að vera
komin yfir þann stað í Brúðar
tungu sem honum reyndist
skeinuhættur. Fundum við
slóðina morgunin eftir
með siglingafræðilegum
útreikningi Carls. Við
rákum upp sigurhróp.
Upp frá þessu þyrftum
við ekki að bíða birtu eða
hika, því héðan í frá mund-
um við hafa kannaða slóð
niður í Kverkfjöllin og aftur
til baka að skálanum í Gríms
fjalli. Og síðan niður í Jök-
ulheima þaðan, ef veður og
birta leyfðu ekki ferðina um
norðurjökulinn á Bárðar-
tungu.
stofan gaf litlar vonir um að
þokunni mundi létta í bráð af
þessum háa jökultindi. sem
við vorum strönduð á. ÖUum
til miikillar undrunarvöknuð-
um við þó í glampandi sól-
skini og björtu veðri morgun
inn eftir. Og um miðjan dag
var Vorið búið að finna okk-
ur undir leiðsögn Guðmund-
ar Jónassonar, sem varpaði
tveimur pökkum niður.
Þungt drifið grófst í snjó-
af hveragufum með litfögr-
um útfellingum. Öðru hverju
rofar tíl í gufuþottinum og
sólin hellir geislum yfir lita-
dýrðina. Svo dregur fyrir aft-
ur eins og slíkt megi ekki
líta of lengi í einu. Kétt aust-
an við dalinn er Kverkin,
sem sést svo vel norðan frá,
tveir háir hnjúkar, sem jökul
tunga skríður niður á milli.
Eftir dvölina í Kverkfjöll-
um hafði norðurjökullinn
enn dregið á sig hvíta þoku-
slæðu, svo heppilegra þótti
að fara ekki ótroðnar slóðir
um Bárðarbungu, en halda
sig við örugg snjóbílaför um
Grímsvötn, enda svipuð vega
lengd. Gekk sú ferð vel, utan
hvað nú hélt ekki brúin á
sprungunni í brekkunni upp
á Grímsfjallið, sem við höfð-
um kannað í hinni leiðinni og
vissum að ekki var of breið,
ef þvert væri á hana
komið. Þegar mesti þung-
inn á bílnum færðist
aftast á beltið, lét
hún undan og Kraki sat aft-
ur fastur í sprungu, með
skottið fast á bakkanum, og
brotnaði undan því úr ís-
veggnum. Þó var allt opið,
ekki fullir tveir metrar á
breidd og hægt að fylla í og
þjappa festu undir snjóbílinn
svo hann næði sér upp .
Á Grímsfjalli var nú kom-
ið ofsarok, en fagurt og bjart
veður. Taldist karlmönnum
svo til að í vindhviðunum
væru 11—12 vindstig og
mörkuðu það, að okkur skild
ist helzt, af því að kven-
fólki var varla stætt milli bíls
og skála, og hurðin á Kraka
atlögu, Aladdín' svífur á tepp-
inu sínu o.s.frv.
Við vorum einmitt að
skemmta okkur við að horfa
á slíkar myndir um nóttina,
þegar hnykkur kom á Kraka
og hann hallaðist á hliðina,
svo sást næstum beint út á
snjoflötinn um þann glugg-
ann, sem við höfðum oltið út
að. Þarna lágum við 3 úr
aftursætinu í einni bendu, lit
um hvert á annað með undr-
unarsvip: — Erum við i
sprungu? — Já, við erum víst
í sprungu! Ekki ber á öðru!
Um 4 km. frá jökulröndinni,
í troðinni slóð eftir marga
snjóbdla frá því fyrir hálf-
um mánuði og á rennisléttu
svæði, sem oftast er brunað
yfir viðstöðulaust, höfðum
við lent langsum í sprungu.
Hún lá þarna á löngum
kafla undir öðru beltisfari
allra þessara snjóbíla, með
hörðum ísveggjum svo langt
sem sást niður og vottaði
ekki fyrir missmíði I snjón-
um.
Kraki sat blýfastur, með
beltið uppi á brúninni öðru-
megin og nam hliðin við
hinn vegginn. Sá sem í hon-
um var, var öruggur. Við
sendum út mann í taug, til
að kanna með staf hvemig
sprungan lægi og afmarka
hvar mætti stíga niður Og síð
an komu hinir á eftir. Við
konurnar tvær gerðum lítið
annað en að horfa með að-
dáun á hvað hægt er að gera
með verklagni og góðum
tækjum. Það kom í ljós, að
með í ferðinni var krafttalía,
sem margfaldar átak
manns upp í IVz tonn,
trissur sem sexfalda og
tvöfalda átak og fleiri
þessháttar tæki. Svo vel
vildi til, að sprungan sveigði
örlítið til aðeins framan við
bílinn, rétt svo betra væri að
ná lausa beltinu upp á. Að
auki lægði storminn, svo hæg
ara var um vik að vinna.
Brotna drifið kom sér nú vel.
Það var grafið niður það
langt framan við bílinn að
viðspyrna fengist í ísnum á
milli, stálvir tengdur þaðan
í bílinn og Gunnar Guð-
mundsson beitti krafttalíunni
miklu í 1% tonns átak. Carl
Eiriksson var við geysimik-
inn tjakk, sem komið hafði
verið fyrir með furðulegum
hætti í sprunguveggnum
aftan við Kraka og Ómar Haf
liðason togaði í á hlið með
sýndarhjálp hinna kraftminni
í leiðangrinum. Eftir því sem
snjóbíllinn réttist, var tunn-
um komið fyrir milli hans og
isveggsins. Loks tókst að ná
tyllu fyrir lausabeltið á skör
inni og aka upp á fastan ís.
Já, við erum líklega í sprungu!
ur þvert á slíka sprungu, nær
hann yfir. Reyndar gerast
faldar sprungur varla brerð-
Sprunga nndir og stafurinn
dettur viffnámslaust gegnum
, snjóskánina.
En ekki er ein báran stök.
Varla hafði fagnaðaróp okkar
dáið út, er Kraki stundi og
hætti að láta að stjórn.
Könnun leiddi í Ijós að tann-
hjól í drifinu voru brotin.
En drif var næstum einasti
varahluturinn, sem ekki var
með, enda þungt stykki til
að dragnast með. Hvað nú?
Ekki þótti fýsilegt að aka
stjórnlausu farartæki á þess-
um slóðum. Nú kom sér vel
að eiga hauk í horni, þar
sem er Geiri Geirs, sem alltaf
er viðlátinn í talstöðinni, þeg
ar félagar hans eru á ferð og
svo hjálpsamur og snar í
snúningum, að klukkutíma
seinna var búið að taka til
nýtt drif í Reykjavík og
tryggja Vorið hans Björns
Pálssonar til að fljúga með
það og varpa því niður strax
og veður leyfði. En Veður-
inn nokkuð frá okkur. En
auðvelt var að draga það á
skíðum að bílnum, þar sem
því var komið fyrir hið snar
asta. Þar með var hægt að
halda ferðinni áfram þennan
stutta spöl, sem eftir var í
Kverkfjöllin.
Gnótt elds og ofurefli frosts
Kverkfjöllin eru eitt mesta
hverasvæði landsins, þar sem
eldurinn kraumar undir ísn-
um. Er furðulegt að aka nið-
ur hvítan jökulrana í Vestri
Kverkfjöllum með útsýni til
fagurra ísmyndana í jökul-
sigi og sprungumynstur í ná-
lægum hlíðunum og stíga svo
út á litfagran mjúkan leir-
inn í fjallinu. Eða að ganga
af jöklinum niður í hveradal
inn með kraumandi hverum
og eftir sundursoðnum hrygg
fauk upp og brotnaði
í henni rúða. Það eru
vissulega snögg veðra-
brigði á íslenzkum jökli
í 1800—2000 m hæð. Varð
okkur hugsað til þeirra ver-
manna, sem sagt var að fyrr
á öldum hefðu lagt leið síng
yifir jökulinn, illa búnir á
okkar mælikvarða. En þeir
munu þó víst ekki hafa farið
nema þar sem stytzt er leið
á jökli miklu austar eða um
20 km. En svona veður er
fagurt, þegar setið er í snjó-
bil á ^ fleygiferð niður eftir
slóð. ísnálarnar þyrlast upp
og fljúga glitrandi fram með
bílnum. Og þegar kvöldar
tætast skýin uppi yfir í rósa-
roða og mynda furðulegustu
kynjadýr og myndir. Þarna
kemur allt i einu fokvondur
Beethoven með hárið í a)lar
áttir, tveir drekar leggja til
Þetta hafði aðeins tekið 4
klst.
Nú var búið upp á aftur
og ekið niður af jökli, í morg
unkaffi til Péturs bónda í Jök
ulheimum. Var þá aðeins eft-
ir að aka heim með Kraka
á trukknum sem tók 10 tíma,
enda lítil viðstaða við
Tungnaá í þeirri leiðinni.
Þessi ferð hafði verið ein-
staklega viðburðarrík og
skemmtileg. 1 ferðalagi á
Vatnajökli skynjar maður
enn betur en annars mikil-
leik hinnar hrjúfu íslenzku
náttúru. Því enn á við það
sem segir í hinni meira en 7
alda gömlu bók, Konungs-
skuggsjá: „Því at þar er
gnótt elds ofrgangs ok ofr-
efli frosts og jökla, vellandi
vötn og stríðleikr ískaldra
vatna“. — E.Pá.