Morgunblaðið - 30.07.1966, Blaðsíða 8

8
MORGU NBLAÐIÐ
LaugardagUT 30. júlí 1966
Rólegt stjdrnmálaveður í
Noregsbréf frá Skúla Skúlasyní
í ungdæmi mínu austur á
Rangárvöllum var sagt um góð
an bónda þar, að meira en ann-
aðhvert orð, sem hann léti út
úr sér, væri um veðrið. Þetta
Ihefur alltaf verið að rifjast
upp fyrir mér síðan í haust,
því að ég man ekki til að Norð-
mönnum hafi verið jafn tíðrætt
um veðrið, nokkurntíma þau ár
in sem ég hef verið samvistum
við þá, og þeim hefur verið
síðan í fyrrahaust. Fyrst var
það kuldinn' og snjórinn —
„meiri en í manna minnum“.
Og svo kom júní með brenn-
andi hita og eftir hálfan rnán-
uð var allt komið í voða, gróð-
urinn var að skrælna. En þá
kom rigning, og þessa dagana
gengur allt vel, og bændurnir
minnast ekki á uppskerubrest-
inn sem þeir voru búnir að
lofa sjálfum sér. Jarðargróð-
urinn er í blóma og búfræðing-
arnir byrjaðir að reikna út
hvort uppskeran verði „undir
eða yfir meðallagi“.
En þó mikið sé talað um
veðrið er samt minna skrifað
um það en stjórnmálin. Þau
eru vitanlega í öndvegi hér,
eins og heima, og eru talsvert
rúmfrek í blaðadálkunum.
Ekki sízt þessa dagana, þegar
blöðin eru að gera upp bú-
skaparreikning fyrsta Stór-
þingsins sem háð hefur verið
án meirihluta verkamanna-
flokksins í 30 ár. í haust sem
leið tók stjórn fjögurra borg-
arflokka, undir forsæti Per
Bortens úr bændaflokknum,
við af Einari Gerhardsen, eftir
að „hægri, vinstri, kristilegir
og bændur“ höfðu náð 80 þing
sætum gegn 68 frá verkamanna
flokknum og 2 frá „Sosialitisk
Folkeparti", sem svarar til
alþýðubandalagsins heima:
Borgaraflokkarnir fengu þann-
ig talsvert rýmri meirihluta
á þingi en verkamannaflokk-
urinn hafði haft áður.
Um eitt málefni (hafði frá-
farandi stjórnarflokkur og
þeir viðtakandi verið sam-
mála: að lögleiða almenn eft-
irlaun í Noregi. Þegar borgara
flokkastjórn Johns Lyngs tók
við skammvinnu embætti haust
ið 1963 var fyrirheitið um al-
menn eftirlaun eitt það fremsta
sem hún setti á stefnuskrá
sína. En í umræðunum þá dag-
ana tók Einar Gerhardsen það
fram, að stjórn hans hefði haft
í undirbúningi frumvarp um
samskonar efni og í mjög líka
átt.
Þess vegna varð engin rirnma
um þetta mál í Stórþinginu
sem 21. júní var slitið. Hinu
110 í röðinni. Litlar breyting-
ar urðu á frumvarpinu um
ellilaunin, nema þær að nafn-
inu á lögunum var breytt úr
„folkepension" í „,folketrygd“,
en nafbreytingin sjálf skiptir
engu máli um mikilsverðasta
atriði málsins: upphæð elli-
launanna. Ellitryggingin er
núna í Noregi rúmar 300 n-kr.
fyrir einhleypa og 500 fyrir
hjón. Samkvæmt lögunum sem
ganga í gildi 1. jan. næsta árs
hækkar hún mjög óverulega
fyrstu árin. Því að þetta hag-
bótakerfi gamalmenna bygg-
ist að miklu leyti á því, að
„gamalmennið verði ekki orð-
ið nógu gamalt' (eins og Kjarv
al sagði um sjálfan sig þegar
hann var ungur) til þess að
njóta verulegrar hagsbóta af
nýmælinu fyrr en þeir eru
komnir — helst yfir áttrætt!
En svo mikið er víst, að þessi
löggjöf er spor í rétta átt, þó
að breytinganna sem verða um
næstu áraskipti, verði líklega
lítið vart fyrr en fram líða
stundir.
Eftirlaunamálið var aðalmál
stórhringsins, sem nú er slitið
Þessa dagana, eftir stórþings
slitin, hafa blaðaskrif stórauk-
izt um þetta: 1). Hvað hefur
þetta stórþing eiginlega gert?
Og frá andstæðingunum kem-
ur spurningin fram í mjög
stórum stöfum og spurningar-
merkjum. 2). Hvað hefar stjórn
in látið ógert? Og blöð henn-
ar svara spurningunni þannig:
Ríkisstjórnin hefur að svo
stöddu ekki framkvæmt nein-
ar rótttækar breytingar, hvorki
viðvíkjandi aðalvandamálinu,
dýrtíðinni, né annars staðar.
Og þar er aðalhöggstaður nú-
verandi stjórnarandstæðingá á
stjórn Bortens, æðsta manns
bændaflokksins, sem nú er for
sætisráðherra.
— Það vakti talsverða imdr-
un í Noregi í fyrra haust, að
Per Borten var kjörinn í for-
sæti þeirra fjögurra flokka,
sem mynduðu nýju ríkisstjórn
ina. Margir höfðu búizt við að
John Lyng, sem myndað hafði
stjórnina 1963, yrði forseti nýju
stjórnarinnar. En það varð
höfðingi bændaflokksins, Per
Borten. — Hér skal ekki orð-
lengt um hvað ráðið hafi val-
inu.
En víst er það, að Borten,
sem komið er, hefur reynst
prýðilegur talsmaður þeirra
fjögurra flokka, sem eiga að-
ild að stjórn hans. Hann er
53 ára og lengst af æfi sinni
hefur hann starfað sem búnáð-
arráðunautur. Formaður bænda
flokksins (sem síðan 1955 hef-
ur kallað sig „Senterpartiet"
varð hann 1955, og þingfor-
ingi flokksins hefur hann ver-
ið síðan 1958. Það sem ein-
kennir þennan foringja bænda-
flokksins er einkum þetta: —
Hann krefst jafnréttis bænda
við allar aðrar stéttir — af-
dráttarlaust —, en um leið að
bændur skili að sínum hlut
tiltölulega meiru í þjóðarbúið
en aðrar stéttir. Með öðrum
orðum heldur hann fram þeirri
kenningu, að „bú sé lands-
stólpi“ í Noregi ennþá. Þrátt
fyrir iðnþróunina, sem orðið
hefur í Noregi á þessari öld —
og heldur áfram enn — vax-
andi.
„Hvað verður af okkur bænd-
unum?“ spurði hóndi í nágrenni
mínu' í Hallingdal þegar ég var
að spyrja hann um landsins
gagn og nauðsynjar er ég mætti
honum á leiðinni í pósthúsið í
fyrradag. — „Þú segir að við
deyjum úr hor! En ég skal
segja þér, Skulason, — ég hefi
aldrei á æfi minni átt eins
mikla peninga og núna. Ég
seldi nefnilega sumarbústaða-
teiga uppi í selinu mínu fyrir
40 þúsund krónur. Það er meira
en mig gat dreymt um á æf-
inni.“
— Ég fór ekki nánar út i
það, hvort seðlarnir hans væru
meira eða minna virði en land
ið sem hann hefði selt. En hitt
vissi bæði hann og ég, að
bankaseðill er enginn verðmæl
ir á eignina. Því að Norðmenn
hafa sinn djöful að draga —
dýrtíðina — ekki síður en ís-
lendingar.
Vandamál Noregs ef í dag
hið sama og vandamál okkar
íslendinga. Við köllum það
ýmist verðbólgu eða dýrtíð —
hagfræðingarnir nota fyrra
heitið, fólkið sem verzlar í búð
unum notar það síðara. En hér
í Noregi nota þeir aðallega eitt
orð, „prisforhöjelse“, og það
sameinar hin tvö orðin, því
„skylt er skeggið hökunni".
Hér í Noregi er því líkt var-
ið og í flestum lýðræðislönd-
um, að kjarabætur allra vinn-
andi stétta eigi að vaxa að til-
tölu við vöxt þjóðarauðs-
ins. Þjóðarauður Noregs hefur
vaxið um 4% síðasta árið, en
raunverulega þó meira. En dýr
tíðin hefur aukizt meir en að
þeirri tiltölu, og þá er sá voði
vís, að keppni verði milli kaup
gjalds og verðlags.
— Þetta er mesta vandamál-
ið sem Noregsstjórn glímir við
í dag — sama málið sem flest-
ar vestrænar þjóðir etja við í
dag. Og Noregsstjóm ekki sízt.
— Eftir þinglokin, fyrir viku
eða svo birtust „álitsgerðir“
stjórnmálaflokkanna um starf
nýafstaðins stórþings. Það er
engin ástæða til að rekja það,
sem blöð hinna fjögurra stjórn
arflokka skrifuðu, en hins veg-
ar meiri fræðsla í því, að segja
frá því, að „núverandi ríkis-
stjórn (Bortens) hefði í öllu
svikið þau loforð sem hún gaf
fyrir síðustu kosningar. En þau
orð viðhafði núverandi formað
ur verkamannaflokksins,
Trygge Bratteli (hann var
kjörinn formaður verkamanna
sambandsins í fyrra, eftir að
Einar Gerhardsen neitaði kosn
ingu) og síðan hefur hann ver-
Á MÁNUDAGINN var fóru
fram segulmælingar á jarðhita-
svæðinu við Hengil á vegum Eðl-
isfræðistofnunar Háskólans. Við
mælingarnar var notuð þyrla
Lndhelgisgæzlunnar.
Mbl. hafði tal af prófessor
Þorbirni Sigurgeirssyni, forstöðu
manni Eðlisfræðistofnunarinnar
og spurðist fyrir um eðli þessara
mælinga.
Prófessor Þorbjörn tjáði blað-
inu að flogið hafði verið yfir
svæðið í 25 km línum með eins
km millibili. Væri ráðgert að
mæla 20 slíkar línur.
Mælingin væri framkvæmd á
Kann hátt að sérstakur urótónu-
Noregi
ið aðal-talsmaður flokks síns
í stórþinginu.
Talsmenn núverandi ríkis-
stjórnarinnar svöruðu fullyrð-
ingum Brattelies með rökum
og tilvitnunum um það, sem
Bortensstjórnin hefði gert. En
í ræðum stjórnarfylgismanna
kom það fram, að stjórnin vildi
fara sér hægt í stefnubreyt-
ingum frá þeirri stjórn sem
ríkt hefði áður. Með öðrum
orðum: að engin bylting yrði
í stjórnarstefnunni, en aðallega
lagfæringar á ýmsu því sem
borgaraflokkarnir teldu hafa
verið „illa á haldið í tíð fyrr-
verjtndi ríkisstjórna".
Tryggvt Brattelie
Verkamannaflokkurinn unir
því illa, að vera í minnihluta
eftir að hafa ráðið lögum og
lofum í 30 ár. Núverandi for-
maður flokksins, Tryggve Bratt
elie, er skorinorður í orðaskipt
um sínum við núverandi stjórn
arflolkka, og segir m.a. að það
stjórnarástand sem nú ríkir
breytist við næstu kosningar“.
Enginn veit hvort hann spáir
rétt.
— En hitt er staðreynd, að
yfirleitt unir almenningur vel
við ríkisstjórnina sem nú sit-
ur. Þetta er mjög hægfara
stjórn í öllum sínum aðgerðum
hún vill ekki gera „snöggar
gagnbreytingar" á þjóðfélags-
högunum — hún vill ekki bylta
því sem áður var, en „betr-
umbæta það sem áður var.“
Ef rekja skyldi þær umbóta-
tillögur sem núverandi stjórn
hefur á prjónunum mundi sú
skýrsla verða álíka mögur og
leiðbeining yfir Sprengisands-
leið af hálfu manns, sem aldrei
hefur farið um sandinn áður.
Svo er því varið um norsk
stjórnmál í dag. Þau eru óvörð-
uð leið — en allir trúa á betri
tíma. Og þegar ég spyr Hadd-
ingjadælinn hér í nágrenninu,
hvort hann geti hugsað sér
betra árferði en þessi árin,
svarar hann umhugsunarlaust:
mælir væri hengdur í þyrluna
og í vélinni væri síðan tæki, áem
ritaði sjálfvirkt á filmur niður-
stöður mælinganna. Einnig væri
notuð myndavél, sem tæki sífellt
myndir og áéveði þannig stöðu
hverrar mælingar.
Mælingar þessar eru liður í al
mennri jarðfræðirannsókn. Jarð-
lög eru mismunandi segulmögn-
uð og er unnt af mælingunum að
ákveða gerð jarðvegsins.
Þá kvað prófessor Þorbjörn að
komið hafi fram við mælingar,
er gerðar voru af Raforkumála-
skrifstofunni við Mývatn að
jarðhitasvæði eru minna segul-
mögnuð.
Per Borten
„Jú, það er gott — en það cetti
að verða betra.“
— Ég tilfæri þessi orð, vegna
þess að þau voru svo svipuð
því sem gamalkunningi minn
austan af Rangárvöllum sagði,
þegar ég hitti hann í óbyggð-
unum heima 'í fyrra. — „Jú,
kannske er þetta að batna, en
það gengur of seint“.
— En um eitt eru allir Norð
menn sammála hvort þeir
fylgja stjórninni eða andstæð-
ingum hennar: Það er hrein og
bein guðsblessun, að nýafstaðn
ir kjarasamningar hafa tryggt
vinnufrið fyrir þann helm-
ing þjóðarinnar, sem nú hef-
ir samið til tveggja ára. Vöxt-
ur framleiðslunnar er boðorð
nr. 1. Stöðvun verðbólgunnar
boðorð nr. 2. En vanhöld á því
boðorði eru auglýst núna um
mánaðarmótin, því að mjólkin
hækkar um 9 aura litrinn (eða
nær 10%) og ketið allt að 90
aura (ísl. ca 5.60), en þetta
hefur vitanlega óholl áhrif á
vísitöluna. Stjórnarandstæðing-
ar telja það beztu leiðina, að
lögleiða „lönns- og prisstopp",
en því fylgir sá böggull, að
auka þyrfti niðurgreiðslur á
nauðsynjavörum um mörg
hundruð milljónir króna. Nú-
verandi fjármálaráðherra telur
það hins vegar fráleitt öfug-
mæli að ætla sér að stöðva
verðbólguna með niðurgreiðsl-
um, og bendir^ á dæmi af
reynslu fyrrverandi stjórnar,
sem sanni það að niðurgreiðsl-
ur þær, sem þá voru samþykkt
ar, hafi verkað eins og olía á
eld.
Nú verður að líkindum „logn
friður“- í stjórnmálunum næstu
þrjá mánuði, meðan hlé verð-
ur hjá Stórlþinginu. Og ráð-
herramir eru ýmist í sumarfríi
eða í ferðalögum — ekki sízt
hjá EEC-lödunum. Framvind-
an bendir í þá átt, að Norð-
mönnum verði óhjákvæmilegt
að ná aðild a’ð EEC, vegna toll-
anna.
skolar hinum segulmögnuðu jarð
efnum burtu og væri þetta mik-
ill stuðningur við mælingarnar
og athuganir í sambandi við þær.
Prófessor Þorbjörn kvað niður
stöður enn ekki liggja fyrir,
enda mælingum ekki lokið, en
reynt væri eftir föngum að fá
erlenda aðila til þess að aðstoða
við þessar athuganir, sem gefa
aukna vísbendingu um jarðfræði
lega uppbyggingu landsins.
Regino Moris
í Reykjovík
í GÆR var hér þýzka skemmti
ferðaskipið Regína Maris með
350 farþega. Það var á innri höfn
inni og lá við hafnargarðinn.
Það hélt áfram ferðinni í gær-
Stjörnubíó sýnir nú aftur myndina „Grunsamleg húsmóðir“,
sem sýnd var við miklar vinsældir fyrir nokkru. — Aðalhlut-
verkin leika Jack Lemmon og Kim Novak. Myndin er með
íslenzkum texta, bráðfyndin og skemmtileg.
Skúli Skúlason.
Þyrla mælir segulsvið
hitasvæðis við Hengil
þar eð heita vatnið ' kveldi.