Morgunblaðið - 30.07.1966, Qupperneq 12

MORGU N B LADID
Laugavdagur 30. júlí 1966
t2

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 105.00
1 lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík,
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti S. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
ALÞJÓÐLEGT
VANDAMÁL
Cíðastliðinn miðvikudag birti
^ Morgunblaðið grein, sem.
ástæða er til að vekja athygli
á, en höfundur hennar er
Aubrey Jones, formaður
brezka kaupgjalds- og verð-
lagsráðsins. Grein þessi fjall-
ar um ákveðna þætti í efna-
hagsvandamálum Breta, en
við lestur hennar verður
ljóst, að þau eru mjög áþekk
ýmsum þeim vandamálum,
sem við er að etja hér á landi.
Og raunar munu menn gera
sér grein fyrir við lestur þess
arar greinar, að þau efnahags
vandamál sem við er að eiga
hér á landi eru ekki sérstök
fyrir ísland eða Bretland, þau
eru sameiginleg iðnaðarþjóð-
félögum Vesturlanda, og
þeirra gætir einnig annars
staðar í heiminum.
í upphafi greinarinnar fjall
ar formaður hins brezka
kaupgjalds- og verðlagsráðs
um verðbólguna og þá gagn-
rýni, að hún sé sök andvara-
leysis ríkisstjórna. Um þetta
segir hann:
„Fyrir tíu eða fimmtán ár-
um höfðu menn tilhneigingu
til að halda því fram, að verð-
bólgan væri til komin vegna
andvaraleysis ríkisstjórna og
sögðu gjarnan að betri stjórn
myndi koma í veg fyrir hana.
Þetta er að nokkru leyti rétt,
þótt þeir séu færri nú á dög-
um, sem halda fast við þessa
skoðun. Ríkisstjórnir móta
þjóðfélögin, en því má ekki
gleyma, að þau hafa sín áhrif
á ríkisstjórnirnar. Rí'kisstjórn
er hluti þjóðfélagsins og er að
mörgu leyti spegilmynd þess.
Sú staðreynd, að verðbólgu-
vandamálið segir til sín um
heim allan bendir til, að ekki
sé um að ræða aðgerðarleysi
flestra eða allra ríkisstjórna,
heldur frekar að þær séu háð-
ar sömu þjóðfélagsöflunum,
að verið sé að glíma við eitt
meginvandamála nútímaþjóð-
félagsins“.
Síðan vekur greinarhöfund
ur athygli á því „að 1964 var
í Bretlandi gefin út sérstök
stefnuyfirlýsing undirrituð af
ríkisstjórninni, fulltrúum at-
vinnurekenda og fulltrúum
verkalýðsfélaganna. Þar kem-
ur fram, að það sé ekki ein-
göngu á valdi ríkisstjórnar-
innar að kveða niður verð-
bólguna, heldur verði sjálft
þjóðfélagið að legga sitt að
mörkum“.
Þá ræðir formaður hins
brezka kaupgjalds- og verð-
lagsráðs um launahækkamr
og segir:
„Tilhneigingin hefur hins-
vegar verið sú, að fram-
leiðniaukningin í þeim grein-
um, þar sem hún hefur verið
hröðust hefur komið fram í
hærri launum þeirra, sem
starfa í iðngreininni en ekki
lækkuðu vöruverði til neyt-
enda. Hærri laun þessara
þegna valda því samskonar
launahækkunum í þeim grein
um, sem minnst hafa aukið
framleiðslu sína. Þeir bera
laun sín saman við laun þeirra
sem starfa í rafmagns- og véla
iðnaðinum og krefjast svip-
aðra hækkana. Heildarafleið-
ingin verður sú, að launin
hækka örar en svarar til
framleiðniaukningarinnar“.
MEGINVANDA-
MÁL NÚTÍMA
ÞJÓÐFÉLAGS
i f þessum ummælum er
ljóst, að í eðli sínu eru
vandamál Breta áþekk þeim
efnahagsvandamálum, sem
við er að etja hér á landi. En
þegar hafðar eru í huga þær
umræður, sem fram hafa far-
ið hér á landi um verðbólgu-
þróunina, ásakanir á hendur
ríkisstjórninni af þeim sök-
um og fullyrðingar manna um
það, að aðgerðir ríkisstjórn-
arinnar einnar þurfi til að
koma til þess að takmarka
verðbólguna, er vissulega fróð
legt að lesa grein formanns
hins brezka kaupgjalds- og
verðlagsráðs, þar sem hann
svarar einmitt mjög svipaðri
gagnrýni og fram hefur kom-
ið hér á landi. Hann bendir
á, að í Bretlandi hafi í raun
verið viðurkennt, að það er
ekki á valdi ríkisstjórnarinn-
ar einnar að leysa verðbólgu-
vandamálið. Sú viðurkenning
kom fram í sérstakri stefnu-
yfirlýsingu ríkisstjórnarinn-
ar, atvinnurekenda og verka-
lýðsfélaga í Bretlandi 1964. í
því sambandi er ástæða til
þess að minna á, að einmitt
í júní 1964 urðu nokkur
straumhvörf í kjarasamning-
um hér á landi, en þá voru
gerðir kjarasamningar til
eins árs fyrir tilstuðlan ríkis-
stjórnarinnar, þar sem verka-
lýðsfélög og atvinnurekendur
viðurkenndu í raun það mikil
væga hlutverk, sem þessi al-
mannasamtök geta haft með
höndum til þess að vinna
gegn verðbólgunni.
Þá hljóta einnig að vekja
athygli okkar ummæli grein-
arhöfundar um það, hvernig
framleiðniaukning í einni
iðngrein veldur ekki aðeins
launahækkunum í þeirri at-
vinnugrein, ' heldur einnig
samsvarandi launahækkun-
um í atvinnugreinum, þar
sem framleiðniaukning hefur
Springer Haus. Myndin er tekin vestan megin hússins. Fremst er Kochstrasse og við hana
hiff 150 metra langa og fjögurra hæffa hús er geymir hluta starfseminnar en í haksýn er 18
hæffa stórhýsið viff Berlínarmúrinn sem varla sést vegna þess hversu nærri han er hús
inu. Aftast glittir í húsið austan megin, handan hins víggirta svæðis sem austanmenn gæta
svo vandlega.
Byggt fyrir sameinaða
Berlínarborg
Stórhýsi blaðajöfursins
Springers við Berlínarmúrinn
hana þar svo mikið hús að
kalla má nær helmingi of
stórt fyrir hana eins og nú er
háttað málum. Axel Spring-
Framhald á bls. 15.
í BLAÐAMANNAHVERFI
Berlínar sem áður var,
þeim hluta þess sem nú er
innan endimarka Vestur-
Berlínar, við Kochstrasse,
svo nærri Berlínarmúrnum
að ekki er nema rúmur
meter í milli, gnæfir nú 18
hæða stórhýsi v-þýzka
blaðajöfursins Axels Sprin
gers. Húsið verður vígt 1.
október nk., en fyrir
skömmu er byrjað að
flytja inn í það og fyrstur
á vettvang var Axel Sprin-
ger sjálfur.
Springer, hinn ókrýndi kon
ungur v-þýzkra blaðaútgef-
enda, hefur til þessa haft
aðalbækistöð sína í Hamborg
engin bein nauðsyn var
honum að flytja starfsemi
sína til Berlínar. En hann er
einn þeirra sem trúa á sam-
einingu Berlínar og alls
Þýzkalands reyndar líka og
einn fárra manna sem hafa
til þess næga þrákelkni og
fé að aðhafast eitthvað þess-
ari hugsjón sinni til fram-
dráttar.
Og það er ekki einasta að
Axel Springer flytur ávörp v
A**1 ,Cfsar Spr\nger' eirf °giff ahöfn þá er fram fór er stór-
blaðaj ofurinn heitir fullu hýsið reist af grunni. j bak
nafni, flytji starfsemi siina
að mestu til V-Berlínar,
heldur lætur hann reisa yfir
ekki orðið jafn mikil. Þetta
vandamál þekkjum við einnig
hér á landi. Hin gífurlega
framleiðniaukning, sem orðið
hefur í sjávarútveginum á
undanförnum árum og skap-
að hefur þeim, sem að þeirri
atvinnugrein starfa miklar
kjarabætur, hefur óhjákvæmi
lega orðið til þess, að aðrar
stéttir hafa krafizt' svipaðra
kjarabóta, enda þótt fram-
leiðniaukning í þeirra at-
vinnugreinum hafi ekki orð-
ið eins mikil og jafnvel eng-
in. Launahækkanir í þeim at-
vinnugreinum hafa hinsvegar
óhjákvæmilega valdið verð-
hækkunum og síðan þekkja
allir þann vítahring verð-
hækkana, sem við höfum svo
lengi átt við að stríða.
Því hefur oft verið haldið
fram hér á landi, að menn
verði að vinna lengur hér til
þess að búa við mannsæm-
andi kjör en í öðrum löndum,
og dagvinnulaun nægi ekki
til þess. í þessu sambandi er
ástæða til að vekja athygli á
eftirfarandi ummælum Aub-
rey Jones:
„Venjuleg laun byggjast á
grunnkaupi, en svo koma til
alls konar aukagreiðslur, sem
venjulega nema a.m.k. grunn-
launum og oft meira. Hér er
yfirvinnugreiðsla þyngst á
metunum, og verður launþeg-
inn að treysta á hana, eigi
hann að tryggja sér þau laun,
sem hann telur sér nauðsyn-
leg“.
Hér kemur fram, að það er
ekki einungis á íslandi, sem
launþegar verða að vinna
mikla yfirvinnu til þess að
tryggja sér þau laun, sem þeir
telja sér nauðsynleg. Bretar
eiga við sama vandamál að
etja, og sjálfsagt er svo um
fleiri þjóðir Vesturlanda.
Það er mikilvægt, að við
gerum okkur ljósa þá stað-
reynd, sem skýrt kemur fram
í grein Aubrey Jones, að þau
efnahagsvandamál, sem við
eigum við að etja eru ekki
einstök fyrir ísland. Hér er
um að ræða alþjóðlegt vanda-
mál, eða eins og greinarhöf-
undur segir „eitt meginvanda
mála nútímaþjóðfélags“. Sjálf
sagt verður alltaf við að etja
einhver efnahagsleg vanda-
mál, en sú staðreynd, að okk-
ar vandamál eru mjög keim-
lík þeim vandamálum, sem
við er að etja í nágranna- og
viðskiptalöndum okkar, ætti
að stuðla að því, að umræður
um þessi mál í framtíðinni
verði málefnalegri og skyn-
samlegri en hingað til og
jafnframt að áhrifamikil al-
mannasamtök geri sér hér á
landi sem annars staðar grein
fyrir því þýðingarmikla hlut-
verki, sem þau hafa að gegna
til lausnar þessum vandamál-
um.