Morgunblaðið - 30.07.1966, Page 15

1 Laugnrflagu¥ 30. júlí 1966
MOrtruNBLAÐIÐ
15
Frœðsluþáttur Garðyrkjufélags íslands:
Staldrað við steinbeð
ÞEGAR við nú höfum byggt okk-
ar steinbeð eftir öllum kúnstar-
innar reglum, skulum við snúa
okkur að jurtunum sem völ er á
í þennan hluta garðsinSÍ Margar
þeirra eru með fegurstu og fín-
gerðustu garðjurtum sem við
eigum, og þarna sóma okkar is-
lenzku fjallajurtir sér vel.
Það hefur oft verið fundið
steinbeðunum til foráttu, að þau
séu eiginlega ekkert falleg nema
á vorin, þá blómstri öll stein-
hæðablómin. Þetta er mesti mis-
•kilningur, og er i raun og veru
alls ekki ádeila á steinbeðin sem
slík, heldur hvernig plantað er
í þau. Að vísu blómstra margar
steinhæðajurtir snemma, en það
eru einnig margar sem blómstra
seint. Sannleikurinn er sá, að
með réttri plöntun er hægt að
hafa steinbeðið blómstrandi frá
því snemma vors og fram í frost.
Eitt af því fyrsta sem blómstr-
«r i mínu steinbeði á vorin er lít-
ið tré sem kallað er töfratré
(Daphne mezereum) og hefur
|þá náttúru að blómstra sinum
blárauðu blómum áður en það
laufgast og stendur allt í einu,
eins og lostið töfrasprota, í lit-
skrúði mitt í byrjandi gróandan-
-um.
Á svipuðum tíma fer að bóla á
haustlaukunum, sem eru ríkjandi
í steinbeðinu fyrst á vorin. Fyrst-
ur kemur venjulega vorboðinn
(Eranthis hiemalis) með sínum
gulu „sóleyjablómum" og fingr-
uðu blöðum, þá vetrargosinn
(Galanthus nivalis) með hvíta
blómdropa á grænum stráum,
eða „eins og drjúpi smjör af
hverju strái“. Þá er tími kominn
til að hugsa um „gosakaffið" og
„gosaversin“. Þá koma dvergliljur
eða krókusar í ýmsum litum og
setja mikinn svip á allan garð-
inn. Þeim fylgja svo ýmsir fleiri
laukar, svo sem snæstjarna
(Chinodoxa), stjörnulilja (Scilla)
perlulilja (Muscari), o. fl. Allir
þessir laukar eru fullkomlega
harðgerðir og fjölga sér fljótt.
Samferða þessum erlendu far-
fuglum er lítill landi okkar, sem
við megum ekki gleyma og sem
mér finnst alltaf vera ein feg-
ursta perlan í steimbeðinu. Það
er vetrarblómið eða lambarjóm-
inn. Sá sem ekki hefur séð ný-
útsprungið vetrarblóm milli
steina á hlýjum vordegi, á mikið
óséð af íslandi.
Nú er sól tekin að hækka á
lofti og nú byrja ýmsar tegundir
af lyklum eða prímúlum að láta
til sín taka, en af þeim er mikill
aragrúi í öllum litum og gerðum.
Fyrst ég minnist á prímúlurnar
langar mig til að benda á eina
jurt, náskyida þeim, sem ágæt er
í stærri steinbeð og sem blómstr-
ar fyrrihluta sumars, en það er
goðalykill (Dodecatheon Mead-
ia). Fágætlega fögur og sér-
Ikennileg jurt og fyllilega harð-
gerð. Blómin, sem eru bleikrauð
ó lit, líkjast smágerðum alpa-
fjóluiblómum og eru fjölmörg
saman á meðalháum, stinnum
blómstönglum sem standast alla
etorma.
Og þá er komið að steinbrjót-
unum (Saxifraga) að láta ljós
sitt skína. Þeir hafa byggt upp
sínar flosgrænu þúfur, hjúfrað
sig upp að sólvermdu grjótinu,
og sáldra marglitu blómskrúði
sínu yfir grjót og gróður af ótrú-
legu örlæti. Steinbrjótar þeir
sem mest ber á hér í görðum,
eru rauð afbrigði af mosastein-
brjóti (S. hypnoides), þúfustein-
brjóti (S. cæspitosa) og berg-
steinbrjóti (S. Aizoon), ennfrem-
ur klettafrú (S. cotyledon) eink-
um erlend afbrigði og tegundir,
skuggasteinbrjótur eða „Postu-
línsblóm" eða „Krystalsskálar"
(S.umbrosa) o. fl. En meira ætti
að rækta af íslenzku steinbrjót-
unum í görðum, t. d. vetrarblóm-
ið, sem áður var nefnt, gullbrá
(S.hirculus), gullsteinbrjót (S.
aizoides), stjörnusteinbrjót (S.
stellaris) o. fl.
Með steinbrjótunum er líka
önnur jurt blómstrandi sem held-
ur ekki skammtar skrúðið úr
hnefa, en það er bergnálin (Al-
yssum saxatile) eða „Basket-of-
Síðari hluti
Gold“ eins og Bandaríkjamenn
kalla hana. Nokkrar jurtir efst i
grjóthleðslu, vefja hana gull-
slæðum fíngerðra blóma bæði
vor og haust. Bergnálin er að
vísu ekki langlíf en hún sáir sér
og það er auðvelt að halda henni
við af fræi. Hún ætti skilið að
vera meira ræktuð hér en nú er.
Þá fer nú tími hnoðranna
(Sedum) að koma, og þeir eru
að allt til hausts, margir hverjir.
Ekki er minni fjölbreytnin þar
en hjá steinbrjótunum. Með ótrú-
legu blómskrúði breiðast þeir
eins og marglitar stjörnulþokur
um beð og stalla. Margt mætti
um hnoðrana segja og þeirra að-
skiljanlegu náttúrur, an það verð
ur að bíða betri tima. Algeng-
ustu hnoðrar í görðum hér munu
vera: Burn (S.Ewersii), rauður
spaðahnoðri (S.spathulifol.v.pur-
pureum) Japanshnoðri (S.Ella-
combianum), berghnoðri (S.re-
flexum), tindahnoðri (S.crassip-
es) og klappahnoðri (S.anacamps
eros), svo að nokkrir séu nefndir.
En fleira blómstrar nú að hall-
andi hásumri en hnoðrar einir.
Nú fer í hönd aðalblómgunartími
margra vinsælla erlendra blóm-
jurta. Ég vil hér aðeins nefna
nokkrar þær algengustu, en fyrir
áhugasama ræktendur er um
fjölda annarra að ræða, sem ekki
er tóm að telja hér að sinni.
Sverðliljur (Iris), liljur og
fleiri laukjurtir eru ekki fyrir-
ferðarmiklar í beðinu, þeim er
allsstaðar hægt að pota niður á
milli steina, en þær eru hnar-
reistar, eins og lyfta beðinu ögn
og gefa því meiri reisn.
Nokkrar tegundir af nellikum,
eða drottningarblómum, eins og
þær munu eiga að heita í góðri
íslenzku, t. d. fjaðurnellika (Di-
anthus plumarius), dvergdrottn-
ing (D.deltoides), og fjalladrottn-
ing (D.alpinus) hafa nokkuð ver-
ið ræ'ktaðar hér og þrífast vel,
einkum fjaðurnellikan, sem, auk
þess að fylla garðinn hinum her-
legasta ilmi, er eitt ágætasta
blóm til afskurðar sem hér er
ræktað.
Alpafífillinn, „Edelweiss“ (Le-
ontopodon alpinum) með sín ein-
kennilegu, gráloðnu blöð og
þykjast blóm, stingur skemmti-
lega i stúf við allan græna litinn.
Litla austfirzka blá'klukkan
(Campanula rotundifolia) flæðir
eins og himinblár blekstraumur
fram á milli steinanna og steyp-
ist á milli gulra hnoðrafossa alla
leið niður á grasflötina, en
frænka hennar fagurklukkan
(C.persicifolia) lyftir sínum stóru
og hvítu klukkum hátt til him-
ins á grönnum stönglum.
Dvergslæða (Gypsophilia rep-
ens) er afar fíngerð en þó harð-
gerð jurt, sem vefur gráa stein-
ana léttu, hvítu eða rósrauðu
híalíni og litla skildingablómið
(Lysimachia punctata) sendir
gljáandi gullskildinga sína á
löngum, grænkögruðum þráðum
í allar áttir.
Síðast í þessari losaralegu upp-
talningu langar mig til að nefna
tvær jurtir, sem að vísu eru ekki
algengar hér og liklega ófáan-
legar í gróðrarstöðvunum, en því
vil ég geta þeirra að þær eru
báðar með allra beztu garðjurt-
um sem ég þekki. Þetta eru fag-
urvöndur (Gentiana septemfida)
og Kínavöndur (G.sino-ornata),
náfrænkur maríuvandanna okík-
ar. Báðar blómstra frekar seint
sínum sterkibláu blómum, sem
eru hreinustu perlur að fegurð,
og bláust af öllu bláu. Hvers
vegna íslenzkum garðeigendum
hefur ekki gefizt kostur á að
eignast þessa kjörgripi, þar verða
garðyrkjumenn okkar að svara
til saka.- Báðar eru þessar jurtir
auðveldar i ræktun og harðgerð-
ar vel. Kínavöndurinn er meira
að segja svo harður af sér, að
hann heldur ótrauður áfram að
blómstra. jafnvel þó haustnæt-
urnar þjarmi að honum með
nokkrum frostgráðum. Þann 15.
nóvember í fyrra hefi ég skrifað
í garðbókina mína: „Kínavöndur-
inn blómstrar enn hér úti eins
og ekkert hafi í skorizt".
Hér hefur verið sti'klað á stóru,
enda af miklu að taka. En því
hefi ég gert steinbeð og stein-
hæðablóm að umtalsefni nú, að
ég vil benda garðeigendum sér-
staklega á þau sem þakklátt og
auðvelt viðfangsefni nú með vor-
inu.
Að svo mæltu óska ég öllum
yrkjendum jarðar bjartra og
blíðra vordaga.
Ólafur Björn Guðmundsson.
Húseigendafélag Reykjavíkur
Skrifstofa á Bergstaðastr. lla.
Sími 15659. Opin kl. 5—7 alla
virka daga nema laugardaga.
Þorsteinn Júlíusson
héraðsdómslögmaður
Laugav 22 (inng. Klapparstíg)
Sími 14?(>45 - Viðtalstími 2—5.
ÞORVALDUR LÚÐVÍKSSON
hæstaréttarlögmaður
Skólavörðustíg 30.
Sími 14600.
Svcinbjörn Dagfinnsson, hrl.
og Einár Viðar, hrl.
H-afnarstræti 11 — Simi 19406,
— Utan úr heimi
Framhald af bls. 12
er hefur nefnilega tekið A-
Berlín með í reikninginn og
þá 1.1 milljón manna sem þar
búa — hús hans er byggt
til að anna blaðaþörf samein-
aðrar Berlinar, til að vera
miðstöð blaðaútgáfu í endur-
reistri menningar- og stjórn-
málamiðstöð sameinaðs Þýzka
lands.
Sjálfur ræður Axel Spring
er 37% af allri blaðaútgáfu
í V-Þýzkalandi, 69% Ham-
borgardagblaðanna, 67% Ber
línardagblaðanna, 85% sunnu
dagsblaðanna, 49% útvarps-
og sjónvarpsblaðanna og 30%
vikublaðanna. Daglegt upp-
lag blaða hans er nú um 12
milljónir eintaka, meðal
þeirra hið virta „Die Welt“,
en auk þess m.a. „Bildzei-
tung“, „Hamburger Abend-
blatt“, „Hör zu“, „Bild am
Sonntag" sem öll eru gefin
út i Hamborg og „Die Welt“
auk þess víðar í V-Þýzka-
landi. í Berlín koma út á
hans vegum „BZ“ og Berlin-
er Morgenpost“, í Diisseldorf
„Mittag“ og einnig gefur
hann út vikublað „Kristall“,
svo flest þau stærstu séu til
tínd.
Springer Haus, þetta stór-
hýsi blaðajöfursins við Ber-
línarmúrinn hefur kostað
rúmar 100 milljónir þýzkra
marka og er þá ekki allt upp
talið, því ýmsu er þar ólokið
enn. Byrjað var að flytja inn
í húsið í júní sl. og nú vinna
þar þegar nokkuð á þriðja
þúsund manna á hinum ýmsu
ritstjórnarskrifstofum tækni-
deildum og skipulags- og
dreifingarskrifstofum. Húsið
er talið nýtízkulegast allra
slíkra þótt leitað væri um
heiminn þveran og endilang-
an og aðbúnaður blaðamanna
hinn fullkomasti, hljóðein-
angrun og loftræsting til fyr
irmyndar (en hvergi gluggi
til að opna) og öllu einstak-
lega haganlega fyrir komið
þrátt fyrir miklar fjarlægðir.
í Springer Haus eru hrað-
skreiðustu lyftur í Evröpu,
þar eru fleiri prentvélar en
nokkuð annað evrópskt út-
gáfufyrirtæki getur státað af
og fleiri bifreiðastæði fyrir
starfsmenn — og það þrátt
fyrir að húsið er inni í mið’i
borg.
Sérhver starfsmaður sem
ráðinn er við Springer Haus
fær í hendur leiðarvísi og
handbók um hið viðlenda
ríki blaðajöfursins og um leið
er honum tjáð hvað vakað
hafi fyrir Axel Springer með
því að byggja þetta hús —
„að allir Þjóðverjar öðlist
ISTUTTU M\
• HÁSKÓLANUM LOKAÐ
Salisbury, Rhodesíu, 27. júlí
(NTB).
Háskólanum í Salisbury var
lokað í dag. Voru níu kennar-
ar við háskóiann og tíu stúd-
entar handteknir „til að
tryggja hagsmuni hins opin-
bera og koma í veg fyrir ó-
eirðir“, að sögn' Desmonds
Lardnes-Burkes, dómsmála-
ráðherra.
frelsi og byggi eitt og sama
land með Berlín að höfuð-
borg......“ Og ef einhver
skyldi vera í vafa um rétt-
mæti þessa eða verða það á
að gleyma því þarf hann
ekki annað en líta út um ein-
hvern glugganna. Þessvegna
stendur Springer- Haus við
Berlínarmúrinn.
MORGUNBLAOIO
Snyrtivör-
ur frá
Dorothy
Gray
Satura rakakrem
Secreat of the sea
Skin perfume
Make-up film
Hreinsunar krem
Nærandi krem
Púður
Steinpúður
Varalitur
Dorothy
Gray
New York, Paris,
London, Reykjavík,
Ingólfs
Apótek
IVtjög vönduð
íbúð til leitfu
við Kleppsveg, 5 herbergi,
eldhús, bað, sérþvottahús á
hæðinni, tvennar svalir, harð-
viðarinnrétting í eldhúsi og
svefnherbergjum. íbúðin leig-
ist til nokkurra .ára gegn
fyrirframgreiðslu eftir sam-
komulagi. Góð umgengni, al-
gjört skilyrði. Tilboð sendist
Mbl., merkt: „Góð 4977“ fyrir
3. ágúst nk.
©
VOIKSWAGEH
ABGERÐ 1^0^
UPPSELD
BtmtfltUMII
HEIOAJrf