Morgunblaðið - 12.10.1966, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 12.10.1966, Blaðsíða 17
Miðvikudagur 12. okt. 196# MORCU N BLAÐIÐ V,) UM BÆKUR Haust í sveit etlir sr. Bjarna Sigurðsson MOLD OG LEIR Sigurður Róbertsson: MOLD, leikrit í sjö þáttum. 97 bls. Prentsmiðjan Leiftur, Reykja vík, 1966. LEIKRITIÐ MOLD gerist á ætt aróðalinu Stóra-Dal. Persónur eru sem hér segir: Guðbjörg ekkja og húsfreyja í Stóra-Dal, „kona vel á miðjum aldri. Sómir sér vel, þótt það dyljist ekki að hún hefur unnið mikið og hvergi hlíft sér. And- litsdrættir hennar vitna um skap festu, sem þó fær ekki með öllu dulið leyndan kvfða og öryggis- leysi innra með henni“. í>á er Vigdís, dóttir Guðbjarg- ar húsfreyju „rúmlega tvítug. álitleg stúlka sýnum, en í fram- komu hennar gætir eirðarleysis, sem við minnsta tilefni getur snúizt upp í þrjózku og and- stöðu, sem henni er þó engan veginn eðlileg". Þriðji heimilismaðurinn í Stóra-dal er Illugi vinnumaður. Hann er maður um fimmtugt . . . svipbrigðalaus og daufur. Stutt- aralegur í svörum og horfir ó- gjarna í augu þess sem hann tal ar við“. Illugi leitar eftir eigin- orði við Guðbjörgu húsfreyju, en verður lítt ágengt og hótar þá að hverfa úr vistinni. Vigdrs heimasæta fer á ball og kemur heim að morgni og fræ'ðir móður sína á því, að hún hafi að ballinu loknu farið heim með Magnúsi í Litla-Dal og sof- ið hjá honum; en Magnús sá er mín . . . £>á réttir hann mér skál ina með moldinni og sagði: Þetta er föðurleifð þín Gugga mín. Þú verður að lofa mér því að varðveita hana og láta hana aldrei af hendi fyrren til barn- anna þinna. Ég lofa þér því pabbi minn, sagði ég. Og ég gróf fingurna niðurí moldina og sór þess dýran eið að Stóri-Dalur skyldi aldrei að mér lifandi lenda í annarra höndum en ykk- ar“. Þessi moldareiður hvilir eins og mara yfir leikritinu. Fyrir bragðið stendur húsfreyjan uppi í leikslok sem geggjuð mann- eskja frammi fyrir börnum sín- um, sem að vonum botna lítt í þrákelkni hennar. Erfitt er að geta sér til um, hvernig höfundi hefur farið að hugkvæmast þessi moldarsaga. í Ijósi hennar minnir Guðbjörg á öðru máli gegnir um hjarðþjóð ir, eins og íslendingar voru fram á þessa öld. í íslenzkum bók- menntum er mold líklega algeng ari sem tákn grafar og dauða. Moldarþáttur Sigurðar Ró- bertssonar minnir því helzt á útlendar herragarðssögur, eins og þær tíðkuðust á fyrri hluta þessarar aldar. Hafi eitthvað tákn bundið is- lenzkan sveitamann við átthaga sína, þá var það ekki moldin, heldur sauðkindin. Það vissi Halldór Laxness, þegar hann samdi sögu sína af Bjarti bónda í Sumarhúsum. Annars hafa íslenzkir sveita- menn aldrei verið reyrðir við átthaga sína viðlíka sem sveita- fólk í akuryrkjulöndum. íslenzk ir sveitamenn hafa jafnan verið fljótir að hverfa frá þúfu sinni, þegar færi gafst, hvort heldur vestur á sléttur Ameríku eða suður í Reykjavík í margborg- áða Bretavinnu. Guðbjörg í Stóra-Dal er því illa rætt í íslenzkri mold. Höf- undur hefði heldur átt að planta allt annað en íslenzka sveitahús- j henni ungur búfræðingur og eitthvert ; )jancis verzlunarskólakennara. álitlegasta mannsefni þar um Forsaga félagsstofnunarinnar er slóðir. þessi: Síðastliðið vor kortiu skóla Guðbjörg húsfreyja tekur sijorar 0g kennarar Verzlunar- fréttmm með frjálslegu umburð skóla íslands og Samvinnuskól- arlyndi, þar til dóttir hennar hef ans Bjfros(; Saman á fund, sem ur gefið í skyn, að hún ætli sér haldinn var j húsakynnum Verzl hvorki að trúlofast né giftast Magnúsi í Litla-Dal og elski hann ekki einu sinni. Slíkt og þvílíkt háttalag — að dóttirin skuli kinnroðalaust leggjast í sæng með manni, sem hún elskar ekki og ætlar sér ekki heldur að eiga — er móðurinni bæði ógeðfellt og óskiljanlegt. unarskólans. Þar fluttu skóla- stjórarnir ræður og hvöttu til nánara samstarfs verzlunarskóla kennara í landinu. Var á fundrn um ákveðið að undirbúa stofnun félagssamtaka þeirra. Nefnd var kosin að gera drög að lögurn samtakanna. 1 nefndinni áttu sæti Sigurður Ingimundarson al- En þá fyrst hefjast raunir i þingismaður og Valdimar Her- Gúðbjargar, þegar sonurinn, Garðar, kemur heim frá höfuð staðnum; hefur á síðustu stundu hætt við að taka guðfræ’ðipróf, en í þess stað ákveðið að gerast listmálari og hefur meðferðis geirsson yfirkennari frá Verzlun arskóla íslands, en Snorri Þor- steinsson yfirkennari frá sam- vinnuskólanum. Á stofnfundinum, sem haid- inn var í hátíðasal Verzlunar- mynd, sem hann hefur málað; skólans, gerði Sigurður Ing.i- tii að sýna móður sinni fram á hæfileika sína, að því er virð- ist. En það tekst auðvitað ekki, þar sem Garðar aðhyllist tízku- stefnu í myndlist. Guðbjörg fær sóknarprest sinn, séra Torfa á Hofi til að tala um fyrir börnum sínum. Garðar skal ljúka guðfræðiprófi og verða prestur á Hofi eftir séra Torfa, en Vigdís skal gift- ast Magnúsi í Litla-Dal og verða húsfreyja á ættaróðalinu Stóra- Dal. En sóknarpresturinn rækir for tölurnar ekki betur en svo, að hann sezt að drykkju með unga Þessi ákvæði: mundarson grein fyrir lögum hins nýja sambands og skýrði einstakar greinar. Um tilgang samtakanna seg- ir svo í lögum þess: „Hlutverk sambandsins er að stuðla að bættri verzlunarmennt un í lattdinu. Tilgangi sínum hyggrt sam- bandið ná með því að afla per- sónuleg kynni verzlunarskóla- kennara og stuðla að samstarfi þeirra um framfarir og endur- bætur á námsefni og kennslu- aðferðum“. Um aðild að samtökunum gilda fólkinu og er orðinn blindfullur, þegar Guðbjörg kemur á vett- vang. Höfundur heldur ekki ólaglega á efni þessu, enda er þar fátt eða ekkert, sem frumlegt gæti kallazt. Oðru máli gegnir um það, sem kalla mætti meginefni verksins, moldarsögu þá, sem leikritið heitir eftir. Guðbjörg húsfreyja geymir í fórum sínum skál, fulla af mold, sem faðir hennar hafði á bana- dægri falið henni í hendur. Börn um sínum segir hún svo frá þessu atviki: „Það var skömmu áðuren hann dó að hann sagði við mig: Nú sem annast verzlunarmenntun. Stundakennarar sömu skóla hafa málfrelsi og tillögurétt. Sambandið getur veitt fulla að- ild þeim föstum kennurum ann- arra skóla, sem snnast kennslu í verzlunargreinum og stunda- kennurum á santa hátt aðild með málfrelsi og tillögurétti.“ Aðalfundur samtakanna mun skólanum Bifröst, en stjórn kos- in hverju sinni í samræmi við það. 1 fyrstu stjórninni eiga sæti: Snorri Þorsteinsson yfir- verður þú að standa þig Gugga 1 kennari Bifröst formaður, Þor- einhverri útlendri freyju. Sagan ætti fremur við í I hveitisléttu eða á einhverjum Ukraínu, Kanada eða Kína, því j hrísgrjónaakri. Þar hefðu orð mold er mikið átthaga- og frjó- . hennar fallið í frjórri jarðveg. semistákn með akuryrkjuþjóðum. Erlendur Jónsson. Samband verzlunar- skólakennara stofnað GÆR, sunnudaginn 9. okt steinn Magnússon kennari gengið frá stofnun Sam- J Verzlunarskólanum varaformað ur og Hörður Haraldsson kenn- ari Bifröst ritari, en næsti aðal- fundur verður haldinn í Bifröst á vori komanda. Á stofnfundinum kynntu skólá stjórarnir dr. Jón Gíslason og Guðmundur Sveinsson skóla sína, greindu frá námsefni og markmiði. Þá voru flutt erindi um nám og kennsluaðferðir í einstökum greinum verzlunarfræðslunnar. Úlfar Kristmundsson ræddi um stærðfræði, Þorsteinn Magnús- son um bókfærslu og Valdimar Hergeirsson um hagfræði. Að lokum gerði dr. Jón Gísla- son skólastjóri grein fyrir nor- rænu verzlunarskólamóti á ís- landi sumarið 1969. Á stofnfundinum voru mættir 18 félagsmenn. Var mikill áhugi ríkjandi og eining um stofnun samtakanna. Félagsmenn þágu rausnarlegar veitingar í boði Verzlunarskóla Islands. Blóðgjafir barna Stokkhólmi, 10. okt. NTB. • Herman Kling, dómsmálaráð- herra Svíþjóðar, lét svo um mælt í dag ,að svo kynni að fara að breyta þyrfti lögum þeim, sem kveða svo á, að foreldrar ráði „Fullgildir félagsmenn eru fastir kennarar þeirra sérskóla, j því, hvort börnum þeirra er gefið blóð í sjúkrahúsum. Samkvæmt lögum þessum verða læknar að fá leyfi foreldranna til blóðgjafa, enda þótt líf liggi við og hver mínúta sé dýrmæt. 1 Ráðherrann sagði þetta vegna málsins, er nýlega vakti mikla athygli í Svíþjóð. Barn varð fyrir ! slysi og til þess að bjarga því varð að gefa því blóð — en móðir verða haldinn til skiptis í Verzl in neitaði því af trúarástæðum. unarskóla íslands og Samvinnu- Sagði Kling, að gerðist þetta aft- ur, yrðu stjórnarvöld landsins að grípa í taumana og breyta lögun um þannig, að læknar gætu gef- ið blóð í neyðartilfellum, án af- skipta foreldra. Undarlegir eru þessir dagar Gaman, hvernig þeir hafa hver sitt svipmót, öllu heldur persónuleika, og vekur hver sinn hugblæ eins og nærvera manns eða hlutar. Þessir sein ustu haustdagar hafa borið í sér sams konar ilm og heim sókn til hennar ömmu minnar og til hans afa míns endur fyrir löngu, þangað sem þau bjuggu inn milli fjallanna. En hringiða dagsins í dag heldur sig út af fyrir sig og henni skilar ekki fram með hægfara straumi dag- anna. Ég sé ekki betur en þeSsi dagur ætli að hafa sams konar fas og dagurinn, þegar þakið tók af hlöðunni hérna um árið. Undarlegir eru þessir dagar Sumir eru upp á stáss margir fullir notagildis, á nokkrum verður ekki betur séð en hægt hefði verið að komast af án þeirra. Fyrir allar aldir förum við á fætur. Fyrst pabbi hann gáir til lofts, athugar hita- mælinn, hleypir út hundinum kemur Ííka rét á hæla honum og býður góðan dag, spyr hann um veðrið og hvernig hann hafi sofið og hvað hann hafi dreymt. Jú, gigtin í mjöm inni lét ekki að sér hæða, og víst fór hann að með veðra- breytingu; það yrði sjálfsagt einhver ekki sen hornriðaslett ingurinn, en kannski hengi hann þó í dag. í nótt hefir gránað í fjöll og illilegur var hann hrúturinn og síður á lagðinn, sem mér þótti sækja að honum Spora mínum Vísast haustar að með veðra ham og bezt að koma þessum lambakreistum óðara frá sér. Annnars heldur Gvendur á Gili, að dilkarnir leggi sig ekki verr en stundum áður. Æi, já, það var einhver galsi í krakkagreyjunum í gær kvöldi og sein voru þau í rúmið. Bezt að lofa þeim að sofa út eins og hægt er þvi að dggurinn verður þeim strangur og seint verður farið í háttinn í kvöld ef að vanda lætur. Enn sá herjans ekki sen fyrirgangur í hundkvik- indinu, hvernig hann getur látið hrafnskömmina espa sig þar sem hann dossar og blim skakar á hann augunum cvien úr staur. Skyldi hann annars hafa orpið hérna uppi í klettabrík unum í sumar? Þá skal mig ekki kynja, þó að þetta hrafna ger setjist hér að í haust, raun ar engin nýlunda, að þau séu hér á haustinn hrafnaþingin. Þeir finna líka á sér, hvar pestarskrokkanna er von, þó að Gvendur á Gili missi aldrei kvikindi úr pestinni. En ilmurinn af kaffinu og krásunum hjá mömmu hrek ur allar hrakspár út í buskann og það er farið að tala um krakkana; það er líka til drýg inda fyrir sykurinn. Og þau koma á stjá hvert af öðru. Óðar en varir er uppi fótur og fit á bænum, því að réttar dagurinn er í dag, og þá er betra að hafa hrygginn í því Þeir, sem eru vaxnir úr grasi fara ríðandi hinir geta skuss ast í másandi jeppanum. í réttunum ægir mörgu sam an — frýsandi hrossum geyj- £mdi görmum eða krökkum í áílogum, slangrandi strákum eða litlum börnum, sem leiðast í undrun vegna þessara mikilfenglegu atburða. létt- klæddum stúlkum og köllum, sem láta glitta í stút upp úr vasanum. Og þeir þurfa iðu- lega að biðja hver annan að heyra sig út undir vegg. Og þegar þeir á eftir bjóða hver öðrum í nefið, vita þeir að í dag slær lifæð tilverunnar einmitt í þeim og kringum þá. Þarna eru fleiri, miklu fleiri, sem er ekki tími til að minn ast á. Einn þeirra er sonur dagsins, því að hann varð til vegna þessa dags og dagurinn vegna hans. Og hann er að kalla óaðgreinanlegur hluti alls, sem hérna er eða hérna gjörist. Nú kem- ur sér, hve hann er markaglöggur. Hvarvettna í almenningnum rekst hann á fé, sem hann þekkir markið á, og þá kallar hann upp bæjarnafn eigandans hátt og snjallt, og jafnskjótt eru hend ur á lofti til að draga kindina, ekki alltjent eigandinn, en ein hver í hans stað, barn hans eða gestur eða vinur eða granni hans eða frændi. Allir draga eða vasast innan um féð, sem vettlingi geta valdið ella miðaði verkinu ekkert áfram. En sonur dagsins er þó þarna vitaskuld til að draga okkar kindur. — Sýlt hægra og sneitt aftan, ekki ber á öðru. Látum okkur lita á undirbenjarnar, hrútsi sæll. Jú reyndar biti og lögg hvort á sínum stað, og þá eigum við þig eða hann pabbi minn! Og hann tekur hiklaust í horn ið á þessum knálega dorra og degur hann rösklega í dilkinn okkar. Þar er þegar fyrir margt fé lömb og fullorðið; allt er það prútt á lagðinn og frísklegt undir brún — ekki annað að sjá en það hafi dafnað vel í sumar. Og minnstu systkinin sitja á dilk veggnum og skrafa saman um alla þessa miklu viðburði, og ef þau koma auga á kind, sem þau kannast við í dilk- inum hans pabba, þá er gleði þeirra fullkomin. Og þarna er hún Einhyrna, sem hann Kalli braut hornið af við böð unina í fyrra. Það er hún Einhyrna hennar Stínu. Mikið skelfing blæddi henni þá í kuldanum. En hvergi sést enn þá tvílembingurinn með lokkinn í eyranu, sem við áttum að fá að eigna okkur og setja á, af því að við fundum hann í andarslitr unum einu sinni í vor, þegar móðirin var komin í skjól með hitt lambið sitt, en þetta lá eftir út í krapanum. Og lömbin, sem um sauðburðinn snemma voru auðsveip og al- tilleg og leyfðu okkur góðfús lega að taka sig í fangið og grúfa okkur niður í hrokkinn feldinn, þau eru nú orðin hvumpin og stygg og vaxin upp úr öllu kjassi. Úrsvalur súgur smýgur gegnum þel ullarinnar þar, sem féð hímir í réttunum og inni í gerðinu í nótt, og margar gnísta þær tönnum kindurnar og hnubba hver aðra, ef þær gangast hjá í dilknum. Og þarna eru stóru dorrarnir hans pabba, sem í gróandi vorsins voru eins og óað- skiljanlegir fóstbræður og fylgzt hafa um firnindi af- réttarins sumarlangt. Allt i einu geta þeir ekki litið hvor annan réttu auga og renna saman með löngu tilhlaupi. Og óþarft er að væna þá um að þeir liggi á liði sínu. heift- in sér um, að þeir fylgi eftir af öllum lífs- og sálarkröftum. Nei, sko, hvernig blæðir úr honum gamla hrútsa okkar og það rennur niður í augun og blindar hann. Og eftir þvi sem líður á daginn fjölgar í dilkinum allt í kringum almenninginn, en féð er jafnharðan rekið í Framhald a bls. 21

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.