Morgunblaðið - 23.10.1966, Blaðsíða 17

Sunnudagur 23. ókt. 1986
MORGU NBLAÐID
17
Þættir úr ræðu Bjarna Bene-
diktssonar á fundi Flokksráðs
_________Sjálfstæðisflokksins
Á FUNDI Flokksráðs Sjálfstæðisflokksins 14. þ. m.
flutti Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðis-
flokksins. ræðu. Var hún hljóðrituð og hefur Morg-
unblaðið fengið leyfi til að birta þætti úr ræðunni.
Fara þeir hér á eftir.
Flokksráð á að marka stjórn-
málastefnu 'flokksins ef ekki
liggja fyrir ákvarðanir landsfund
ar. Það er þess vegna eðlilegt,
að við nú í upphafi þessa fund-
ar reynum að gera okkur grein
fyrir meginstefnu okkar, hvern-
ig tekizt hefur að fylgja henni og
hver vandamál séu einkum fram
undan.
Þegar núverandi ríkisstjórn
var mynduð í nóvember 1959,
lýsti Ólafur Thors, þáverandi for
sætisráðherra og formaður flokks
okkar, meginstefnu þeirrar stjórn
ar á þá leið, að hún ætti að
tryggja heilbrigðan grundvöll
efnahagslífsins, svo að fram-
leiðsla aukist sem örast, atvinna
haldist almenn og örugg og lífs-
kjör geti enn farið batnandi.
Þessi meginstefna er ekki ein-
ungis meginstefna núverandi rík-
isstjórnar, heldur hefir hún einn-
ig verið meginstefna flokks okk-
ar á því árabili, sem síðan er lið-
ið. Það má raunar segja, að þetta
sé stefna, sem ætla mætti, að
allir stjórnmálaflokkar gætu ver-
ið sammála um, og ágreiningur-
inn væri einungis um það, hver
úrræði væru vænlegust til þess
að ná þessari stefnu, að komast
áleiðis í þá átt, sem hún segir
til um. En fyrir okkur Sjálfstæð
ismenn er sérstaklega vert að
hafa í huga, að það, sem deilt
er á núverandi ríkisstjórn fyrir
og fundið að hennar gerðum, er
einmitt það, að of mikið frjáls-
ræði hafi ríkt, að einstaklings-
framtakinu hafi verið gefinn of
laus taumur, að úrræði frelsis
og íramtaks hafi mótað stjórnar-
stefnuna.
En getum þá við sagt, að þess-
®ri meginstefnu hafi verið náð
eftir þeim úrræðum, sem við höf
um til vísað?
Kjarabót almenn-
ings nær 40 %
Ég hygg, að ekki verði um það
deilt, að á þessu tímabili hafi
framleiðsla aukizt mjög ört. Fram
leiðsla og þjóðartekjur hafa á
þessu tímabili, þegar litið er á
það í heild, aukizt örar fyrir at-
beina íslenzks atvinnurekstrar
heldur en á nokkru öðru jafn
löngu tímabili í íslandssögu og
örar heldur en með flestum öðr
um þjóðum, sem við höfum
gpurnir af. Þar er hvorttveggja
til að dreifa, bæði framleiðslu-
aukningunni og hagstæðri verð-
lagsþróun mikinn hluta tímabils-
ins. Raunar hafa orðið sveiflur
á, en í heild má segja, að verð-
lagsþróunin hafi verið okkur
hagstæð. Nú er því að visu hald-
ið fram, að þessi framleiðsluaukn
ing, sem orðið hefur og enginn
vefengir, sé ekki að þakka okk-
ar úrræðum. Þar sé afli, þar sé
ný tækni, þar sé hagnýting vís-
inda, sem úrslitum hafi ráðið.
En án frjálsræðisins, án einstakl
ingsframtaksins hefði allt þetta
orðið að litlu gagni. Og einnig án
atbeina ríkisvaldsins, sem við
höfum fyllilega átt okkar hlut
að til þess að aðstoða einstakling-
ana í öflun atvinnutækjanna,
hefði þessi mikli auður ekki bor-
izt hingað á land.
Um það er ekki deilt, að fram
leiðsla og þjóðartekjur hafa auk-
izt mjög ört á þessu siðasta tíma
bili. Ef einungis er miðað við
árabilið frá 1960 fram til 1965
ímá segja, að þjóðartekjur á
mann hafi á þessu tímabili raun
verulega aukizt sem næst þriðj-
ungi. Það er vissulega mikið á
ekki lengri tíma. Um það þarf
ekki heldur að deila, að atvinna
hefur haldizt almenn og örugg
víðast á landinu. Þar sem fólks-
fjöldi er mestur hefur beinlínis
verið skortur á vinnuafli. Önnur
héruð hafa raunar reynzt ver
sett, en þar hefur ríkisvaldið
reynt að hlaupa undir bagga og
bæta úr bráðum vandræðum.
Ykjulaust má segja, að atvinnu-
ástand í heild hafi aldrei verið
verkalýð og almenningi hag-
stæðara um jafn langán tíma,
eins og á þessu undanfarna tíma-
bili. Lífskjörin hafa fylgt þjóðar-
tekjunum á þann veg, að allar
skýrslur og sjálfsraun hvers ein-
staklings bera um það vitni, að
lífskjörin hafa rýmkazt eða batn-
að raunar nokkru meira heldur
en nemur aukningu raunveru-
legra þjóðartekna. Öruggar heim-
ildir eru fyrir því, að fjölmenn-
ustu atvinnustéttir hafa frá
árinu 1960 bætt hag sinn
milli 33 og nokkuð yfir 40%
þ. e. a. s. fengið ríflega sinn
hlut af stórauknum þjóðar-
tekjum. Það er því hægt að full-
yrða, að þetta er eitt mesta, —
réttara sagt ekki einungis eitt,
heldur mesta vélgengnitímabil
sem almenningur á íslandi hefur
notið. Verið getur, að einstök góð
ár hafi fært með sér meiri tekju
breytingu heldur en orðið hefur
til jafnaðar á þessu tímabili. En
slíkt góðæri hefur þá aldrei stað
ið svo lengi, enda er þá um al-
gjörar undantekningar að ræða
og hæpið að tala um góðæri, eins
°g þegar varnarliðsvinnan kom
hér í upphafi seinna heimsstríðs-
ins og gerði þúsundir Reykvík-
inga að matvinningum á ný, eft-
ir að þeir höfðu þolað sult og
harðæri atvinnuleysistímabilsins
milli 1930—1940.
Atvinnutækin auk-
izt um nær 50%
En hefur þá þessi mikli lífs-
kjarabati orðið til þess, að veikja
grundvöll efnahagslífsins? Skýrsl
ur segja, að fjármagn í ýmis kon
ar tækjum, húsum, vélum, skip-
um og öðru slíku, sem atvinnu-
vegirnir þurfa á að halda, þau
verðmæti, sem í þessum tækjum
eru fólgin — ekki í minnkandi
krónum, heldur sönnum verð-
mætum — hafi aukizt um nær
50% á tímabilinu frá árslokum
1958 — 1965. Þetta sannar örug^-
lega, að atvinnuvegirnir hafa á
þessu tímabili átt þess kost og
notað sér þann möguleika, að
gera stöðu sína tryggari heldur
en nokkru sinni fyrr. Grundvöll-
ur efnahagslífsins er því nú tví-
mælalaust heilbrigður, hann er
öruggari, hsrnn stendur á fleiri og
fastari stoðum heldur en við höf-
um áður haft spurnir af. Þetta
breytir ekki því, að einstakar at-
vinnugreinar og einstök atvinnu
fyrirtæki kunna að eiga við örð-
ugleika að etja. Þessi staðreynd
styðst einnig af því, að tekizt hef
ur á þessu tímabili að búa at-
vinnufyrirtækjunum mun hag-
stæðari skattalög heldur en þau
áttu áður við að búa. Sanngjarn-
ir atvinnurekendur viðurkenna
og, að hér sé nú vel hægt að reka
iyrirtæki vegna skatta, gagn-
stætt því sem áður var, þar sem
það var á löngu tímabili nánast
ógjörlegt nema með stórkostleg-
um undanbrögðum.
Um það verður þess vegna
ekki efast, að okkur hefur tekizt
að ná mjög langt fram eftir
þeirri leið, sem okkar látni for-
ustumaður Ólafur Thors vísaði
bæði þjóð og flokki, þegar hann
tók við völdum í nóvember 1959.
Hitt skulum við svo játa, að auð-
vitað hefur sumt tekizt ver og
öðruvísi en skyldi. Við skulum
gera okkur ljóst, að nú eigum
við að etja við alvarlega örðug-
leika í sumum höfuðatvinnugrein
um landsmanna, sem að nokkru
leyti er að kenna því, að ekki
hefur tekizt að ráða við verð-
bólguna. Að öðru leyti er þar um
að ræða ástæður, sem eru marg-
þættar og verða seint með öllu
lokaðar út úr íslenzku þjóðlífi.
Hvorki núverandi ríkisstjórn
né þeim, sem á undan henni hafa
verið síðasta aldarfjórðung, hefur
tekizt að ráða við verðbólguna,
eins og hugur þeirra hefur stað-
ið til og þær hafa marg oft lýst
yfir, að þær mundu leggja sig
fram um að gera.
Af hver ju er svo
erfitt að halda
hér föstu verð-
lagi?
Hvernig stendur á því, að okk-
ur á íslandi skuli ganga ver en
ýmsum öðrum, að ráða við þenn
an vanda? Hvernig stendur á
því, að hér skuli verða meiri
verðhækkanir og verðlag vera
óstöðugra, þégar einmitt mætti
ætla, að atvik væru slík, að hér
gæt.i verið meiri stöðugleiki? Því
að óumdeilanlegt er, að yfirleitt
hefur verið fast verðlag og ekki
hækkandi á innflutningsþörfum
okkar nú um alllangt skeið. Og
úr því að við búum í þjóðfélagi,
sem þarf á meiri innflutningi að
halda heldur en önnur þjóðfélög,
sem við þekkjum, af hverju hef-
ur okkur tekizt miður en mörg-
um þessara þjóðfélaga að halda
hér föstu verðlagi og verðhækk-
unum, — verðbólgu, — niðri?
Þetta er vissulega íhugnar-
efni, sem ekki einungis stjórn-
endur, heldur einnig allir kjós-
endur hljóta að reyna að gera
sér grein fyrir. Vandinn verður
ekki leystur, nema menn átti sig
á í hverju hann er fólginn. Verk
okkar og annarra verða ekki
dæmd nema menn geri sér grein
fyrir öllum aðstæðum.
Nú er það óumdeilanlegt, að í
okkar stjórnartíð hefur rösklega
ar og af meiri þekkingu og meiri
samkvæmni en áður verið reynt
að berjast á móti verðbólgunni.
Ég hygg þó, að árangurinn sé
svipaður, — ég nenni ekki að
fara út í samanburð á því, hvort
verðhækkanir hafi orðið meiri
eða minni á þessu tímabili held-
ur en áður. Það er ljóst, að það
hlýtur að skekkja mjög mynd-
ina, að þegar að við tókum við,
þá urðum við strax að fella geng
ið, ekki vegna okkar eigin að-
gerða, heldur vegna þess ástands,
sem áður hafði skapazt. Þannig
má færa ýmsar skýringar fram,
en ég læt mig slíkan samanburð
á milli ára litlu skipta. Óumdeil-
anlegt er, að við höfum reynt
flest þau úrræði, sem annars
staðar eru notuð á móti verð-
bólgu og athyglisvert er, að þeir,
sem mest skamma okkur nú fyr-
ir að hafa ekki ráðið við verð-
I ‘bólguna, eru að segja má undan-
tekningalítið á móti einmitt þess-
um úrræðum, sem hvarvetna
annars staðar eru talin frumskil-
yrði fyrir því, að við verðbólgu
verði ráðið — og það er víst, að
án þeirra verður ekki við hana
ráðið.
Hóflegri samu-
ingar
Á þessu tímabili og ekki sízt á
síðustu tveimur árum hefur okk-
ur tekizt að ná betra samkormi-
lagi við verkalýðsfélögin heldur
en oft áður, þannig að samnings-
gerð af þeirra hálfu hefur verið
mótuð meiri hófsemi, heldur en
löngum hafði verið. Sjálfur hafði
ég oft haldið því fram, að ein
höfuðorsök verðbólgunnar hér
væri hóflaus kröfugerð verkalýðs
félaganna og launþega. Nú er
enginn vafi á því, að einkanlega
sú samningsgerð, sem tókst 1964,
dró mjög úr verðbólguvexti.
Samningsgerðin 1965 varð ekki
eins hagkvæm. Þar mátti greina á
milli tvenns, annars vegar Hvíta
sunnusamninganna, sem gerðir
voru við félögin á Norður- og
Austurlandi, þar sem ríkisstjórn
in var beinn aðili. Um hana
mátti segja, að hún leiddi til hóf
legrar hækkunar. Aftur á móti
voru samningarnir síðar um
sumarið hér á Suðurlandi, þar
sem miklu óvarlegar var í sakir
farið og þar sem ríkisstjórnin
átti minni hlut að. Ég er ekki
að afsaka stjórnina, heldur ein-
ungis að segja frá staðreyndum,
því að vitanlega fagnaði hún
þeim samningum, sem komust á
og gerði sitt til að greiða fyrir
þeim með því að samþykkja, að
ráðstafanir í húsnæðismálum
skyldu taka gildi, þó að þær
hefðu upphaflega verið miðaðar
við mun hófsamlegri samninga,
heldur en endanlega voru gerðir.
Sú kauphækkun, sem í sumar
var gerð í samningum milli vinnu
veitenda og verkalýðsfélaganna,
er að flestra dómi hófsamleg,
milli 3 og 4%. En þeir samningar
voru gerðir án forgöngu, án at-
beina, að vísu má segja með vit-
und ríkisstjórnarinnar, en við
vöruðum við því, að við teld-
um varhugavert, að semja um
slíka hækkun til jafn skamms
tíma, eins og samið var, þó að
við hins vegar skildum þær á-
stæður, sem urðu til þess, að at-
vinnurekendur sjálfir töldu sín-
um hagsmunum henta, að gera
þessa samninga. Ég ítreka, að öll
þessi samningsgerð er mun hóf-
samlegri heldur en við höfðum
átt að venjast löngum áður.
Öll úrræði nema
atvinnuleysi
Jafnframt höfum við barizt á
móti verðbólgu með beinum
stjórnaraðgerðum. Við höfum átt
þátt í vaxtahækkun. Við höfum
átt þátt í bindingu sparifjár. Við
höfum átt þátt í skattalagabreyt-
ingum, til þess að taka umframfé
af mönnum ef svo má segja, og
fleira mætti telja, sem hvarvetna
annars staðar er talið sem frum-
stæðustu og sjálfsögðustu ráð til
þess að berjast gegn verðbólg-
unni. Af þeim úrræðum, sem aðr
ir hafa beitt, þá er einkum eitt,
sem núverandi ríkisstjórn hefur
ekki viljað beita og kemur ekki
til hugar að beita, og það er að
stofna til atvinnuleysis. En verka-
lýðsstjórnin brezka hefur ekki
treyst sér til þess að ráða við
vandann í sínu þjóðfélagi, nema
með því að stofna til stórfelds
atvinnuleysis, sem svarar til þess
að ríkisstjórnin hér beinlínis
efndi til atvinnuleysis — við skul
um segja fyrir 1400—2500 manns,
og mundu það þykja verulegur
atvinnuleysingjahópur hér. Svo
mikils virði, sem ég tel gildi pen-
inganna, — að festa þá í verð-
mæti, þá tel ég ennþá meira virði
Framhald a bls. 20