Morgunblaðið - 25.10.1966, Blaðsíða 14

14
MORGU N BLAÐID
Þriðjudagur 25. okt. 1966
Havmes Hafstein SVFÍ:
Skyldur rjúpnaskyttunnar
VErÐITÍMI rjúpunnar er hafinn.
Þúsundir manna, ungir og gaml-
Ér, halda nú til heiða og fjalla
*neð hættuleg vopn í höndum.
Hin umhleypingasama íslenzka
Teðrátta er á þessum árstíma
_ |efnan á næsta leiti og bíður
0t sér margar hættur. Erfiðar
leiðir eru farnar, gengið er á
l>rött fjöll og firnindi hálka,
▼æta og kuldi kallar að. Það er
allra veðra von. Skammdegis-
myrkrið nálgast. Það birtir seint
og rökvar skjótt. Skottíminn
•tyttist dag frá degi. Rjúpna-
■kyttunni er beinlínis skylt að
gera sér ljósar þessar aðstæður
©g vera við því búin að geta
mætt þeim og þá ekki síður hitt
að vera svo skynsöm, að þoka
íyrir hættum náttúrunnar, þegar
*vo ber undir. Hún verður að
vita hvað hún má bjóða sjálfri
■ér um líkamlegt þol og getu.
En það eru líka fleiri hættur
eem að steðja. Hættur þær, sem
rjúpnaskyttan skapar sér sjálfri,
«f hún gleymir því eitt andár-
tak að hún ber ábyrgð á og hef-
tir í höndunum hættulegt tæki,
■em auðveldlega getur valdið ó-
bætanlegum slysum og skelf-
ingu. Þessar hættur eru fólgnar
I skotvopninu sjálfu. Því verður
rjúpnaskyttan að bera virðingu
fyrir byssu sinni, verður að
þekkja hana til hlítar, vita gæði
hennar og hæfileika auk þess
sem hún verður að hafa þjálfað
sig, til þess að beztu eiginleikar
■kotvopnsins fái notið sín. Það
er ekki af meinfýsni né ógreið-
virkni sem hinn sanni veiðimað-
Kr neitar að lána byssu sína í
faendur vinar eða kunningja, sem
ekki þekkir eiginleika skotvopns
íns eða meðferð slíkra hluta.
Það er vegna traustrar vináttu
og glöggs skilnings á því sem
rétt er og rangt. Hinn sanni
veiðimaður vegur og metur vel
allar aðstæður fyrirfram, kyunir
eér veiðisvæðið eftir föngum,
hverning veðurútlit sé, hvað fyrir
_geti komið á heiðum og fjöllum
uppi og hvort um fleiri veiði-
xnenn sé að ræða á veiðisvæðinu,
•em orðið gætu fyrir skotum
faans. öll þessi atriði eru algild,
■em hver og einn einasti veiði-
maður verður að hafa hugfast á-
samt öðrum smærri og sam-
verkandi atriðum.
í upphafi hverrar veiðiferðar,
eða áður en lagt er af stað, er
faverjum veiðimanni skylt:
að eftirlíta og yfirfara skot-
vopnið og vera öruggur um, að
— Háskólahátíð
Framhald af bls. 10
tiltekinni grein, þótt að vísu
_komi þar til kjörgreinir á sum-
»m sviðum. Þriðja auðkennið er
■vo, að þróunin hefur yfirleitt
faorft í þá átt að auka sífellt
námsefni og lengja námið.
Ég hygg, að ekki sé um ann-
að meir rætt nú við evrópska
faáskóla en þörfina á því að
taka til gagngerðar endurskoð-
unar stefnumörk í háskóla-
kennslu, kennslutilhögun og
vinnubrögð í háskólunum, bæði
af hendi kennara og nemenda.
Háskólarnir eru mjög á hvörf-
um síðustu áratugina, aðsóknin
faefur margfaldazt, vísindin
verða æ umfangsmeiri, rann-
■óknarstarfsemi æ kostnaðar-
■amari. Fjölmennið við flesta há-
. skóla nú á dögum skapar sér-
etök vandamál, stúdentar ná
•íður saman og samneyti
miili kennara verður æ minna. í
þessu efni hefur háskóli vor
sérstöðu, og vér eigum að not-
faera oss til hlítar kosti fæðar-
innar, sem eru margvíslegir,
bæði fyrir nemendur og kenn-
ara. Ágallinn við mannfæðina
hér er hins vegar sá, að hætt er
við að ekki skapist sú breidd í
•tarfsemina, sem oft er talin
nauðsynleg til að mynda hag-
það sé vel hirt og í fullkomnu
ástandi til notkunar.
að hafa skotvopnið aldrei hlað
ið í bifreið sinni og ekki fyrr
en komið er í veiðilandið.
að bera aldrei hlaðna byssu,
þegar gengið er, og ekki er ver-
ið að skjóta. Treystið ekki um
of á öryggisbúnað skotvopnsins.
Óvæntar aðstæður og atvik geta
valdið því, að skot hlaupi óvænt
úr skotvopninu.
að nota fyrst og fremst hagla-
byssur númer 16 eða númer 12
til rjúpnaveiða, en alls ekki
riffla. Það er sannreynt, að cif
rifflum stafar miklu meiri lífs-
hætta, sérstaklega fyrir þá sem
í nágrenni eru á veiðum, auk
þess sem haglabyssurnar eru
miklu öruggari veiðitæki á
rjúpnaveiðum en rifflarnir.
Þau atriði sem hér hafa verið
nefnd snúa beint að rjúpna-
skyttunni sjálfri og veiðitækinu.
En auðvitað eru önnur atriði
sem rjúpnaskyttunni er skylt að
taka fullt tillit til og virða. Það
eru skyldurnar gagnvart örygg-
stætt rannsóknarumhverfi. Er yf-
irleitt talið, að öllu minni há-
skólar en þeir, sem hafa innan
sinna vébanda um 4—5000 stúd-
enta séu þess ekki umkomnir
að skapa slíkt rannsóknarum-
hverfi, sem greint var, og skyldi
þó forðast alhæfingar.
í umræðunum um nýskipan
námstilhögunar víða í Evrópu,
er það mjög haft á oddi, að
greina beri milli mismunandi
kennslu- og námsstiga í háskól-
unum, og yfirleitt virðist vera
mikil tilhneiging hjá mönnum
til að telja, að hið akademiska
frelsi, að svo miklu leyti, sem
það snýr að stúdentunum, eigi
ekki framtíðina fyrir sér. Er at-
hyglisvert, að víða í löndum
virðast háskólastúdentar sjálfir
einnig vera þessarar skoðunar,
en þeir telja, að þá hljóti hins
vegar að koma til stórmikið lið-
sinni hins opinebra við stúdenta
til þess að gera þeim fjárhags-
lega kleift að einbeita sér að
náminu. Frá hálfu háskólanna
er talið að megin þörf sé á
auknu liðsinni um kennslu og
námsráð til stúdenta, og virð-
ast skoðanir manna einnig hníga
að þvi að taka upp árgangaskip-
an og ætla stúdentum að ljúka
prófum árlega. Um námstilhög-
unina sjálfa virðast skoðanir
manna síðustu árin hníga mjög
að því, að greina beri annars
isbúnaði hans sjálfs til að vera
undir það búinn að geta mætt
sem bezt öllum aðstæðum, forð-
ast þannig hugsanleg slys og erf-
iðleika. Þá verður rjúpnaskyttan
að taka fullt tillit til þeirra, sem
í nágrenni hans eru á veiði-
svæðinu, eins hinna sem heima
sitja og bíða og loks þeirra, sem
til eru kvaddir til leita og hjálp-
ar, ef óvænt atvik ber að hönd-
um. Því miður hefur oft sannast:
„Fæstir kunna sig heiman í góðu
veðri að búa,“ og því er það
heilög skylda hvers og eins að
klæða sig vel og skynsamlega
með hliðsjón af þeirri árstíð sem
ríkir.
Hér er það íslenzki ullar-
fatnaðurinn sem hentar bezt, og
sérstaklega er ástæða til að á-
minna alla þá, er ganga til
rjúpna að vera vel búnir til fót-
anna og hafa í mal sínum lamb-
húshettu (lömbu), ullarsokka og
belgvettlinga, og nestispakkinn
með ' kjarngóðri fæðu má ekki
gleymast heima á eldhúsborð-
inu. í þessum efnum hefur oft
vegar milli almenna háskóla-
námsins, sem lýkur með prófi
tU frumlærdómsstiga, og svo
hins vegar framhaldsnámi, —
post graduate námi — til æðri
lærdómsstiga.
í víðtækum álitsgerðum, frá
Svíþjóð og Vestur-Þýzkalandi,
sem nýlega hafa verið kynntar,
eru settar fram þær hugmyndir,
að binda almenna námið, sem
allur þorri kandídata telu full-
nægjandi, við fjögur ár, þótt frá
því kunni að víkja, sérstaklega
um læknisfræðimenntun. Síðan
taki við framhaldsnámið, oftast
í tvö ár, til meistarastigs eða
lisentiatstigs og síðan önnur tvö
ár til doktorsprófa. Er þá gert
ráð fyrir, að framhaldsnámið til
beggja prófstiganna sé miklu
meir skipulagt en sú er, svo sem
títt er í bandarískum háskólum.
Jafnframt eru svo settar fram
tillögur í sænsku álitsgerðinni,
um, að mönnum séu a. m. k.
eftir að komið er fram yfir mag-
istersstigið greidd laun, er sam-
svari aðstoðarkennaralaunum.
Því takmarki að binda náms-
tímann við fjögur ár til hinna
almennu háskólaprófa verður
ekki náð, nema með því fyrst og
fremst að skipuleggja námið bet-
ur en nú er, gera það virkara
og vinnubrögð beinskeyttari, og
svo með því í annan stað að
viljað bregða, að vita gagnlausir
hlutir, vegna fyrirferðar og
þyngdar, hafa setið í fyrirrúmi
nauðsynlegs búnaðar, hafi skyn-
semi og fyrirhyggja um ráðið.
Af marggefnu tilefni er ástæða
til að krefjast þess af rjúpna-
skyttum, að hafa ávallt meðferð
is öryggisbúnað, því enginn veit
sinn næturstað, eða hvað fyrir
kann að koma á fjöllum og
heiðum uppi.
Hafið meðferðis ÁTTAVITA
og KORT af veiðisvæðinu, þar
sem getið er kennileita og greind
ir vegir og götuslóðar. Berið
GLITMERKI og GLITRÆMUR
á yfirhöfnum. Glitmerkjunum
má bregða móti leitarljósi.
Hafið meðferðis VASALJÓS
sem nota má til merkjagjafa, og
MERKJABYSSUR. Nú eru fá-
anlegar litlar merkjabyssur með
átta skotum, öllu fyrirkomið í
litlu plasthulstri. Þá ber vissu-
lega að fagna þeirri frétt, að
loksins eru væntanleg í verzl-
anir merkjaskot í haglabyssur
númer 16 og númer 12. Tímabær
fyrirhyggja og framtakssemi.
Þá er skylt að mæla eindregið
með NEYÐARHANDBLYSUN-
UM (lífbátahandblys), er gefa
frá sér mikinn reyk og skært
rautt ljós, og því tilvalin tH notk
unar, hvort heldur á nótt eða
degi.
Hafið meðferðis góða ræm\i af
gulum eða rauðgulum TJALDA
DÚK (ca. 40 x 100 cm), sem
hægt er að leggja á jörðina og
auðvelda leit úr lofti, binda á
Byssuhlaupið og nota sem veifu,
eða bregða yfir höfuð og herð-
ar í slyddu og vætuveðri, en
slíkur dúkur er þétt ofinn og
hrindir frá sér bleytu.
SJÚKRAKASSI ætti að vera
í hverri bifreið og SJÚKRA-
GÖGN í hverri veiðiferð, t.d.
sáraböggull, sárabindi, skyndi-
plástrar og teygjubindi, því auð-
veldlega geta menn snúizt um
ökla og hné í gönguferðum.
Það er skylt að nefna hinar
svo kölluðu „LABB-RABB“ tal-
stöðvar ,sem svo mjög eru. í
tízku, en minnugir skulu menn
þess, að viðsjárverðar geta þess
ar stöðvar verið og þá sérstak-
lega í vondum veðrum og lang
drægni þeirra takmörk sett.
Stöðvar þessar fá orku sína frá
litlum rafhlöðum, og ending
þeirra talin hámark átta klukku
stundir með samfelldri notkun.
Skemmst er að minnast, hversu
góða raun slíkar stöðvar báru
meðal gangnamanna á heiðar-
löndum Húnaþings á s.l. hausti,
en þess ber og að gæta, að kunn-
áttumaður um meðferð slíkra
tækja úr Björgunarsveit S.V.F.Í.
á Blönduósi var þar nærtækur
og stjórnaði þeirri prófun.
Þessi öryggisbúnaður sem hér
hefur verið nefndur er léttur
endurskoða gagngert námsefnið
og nema burt ýmislegt, sem þar
er nú, og eftir atvikum að koma
við kjörgreinum, þar sem stefnt
er að nokkurri dýpt í námi.
Ég tel, að þessar hugmyndir
hafi mikið til síns máis. Þörfum
þjóðfélagsins á sérmenntuðum
mönnum er vissulega mjög oft
borgið með mönnum, er hafa að
baki fjögurra ára einbeitt nám
í háskóla. Ótvírætt er, að leggja
beri aukna rækt við skipulegt
framhaldsnám til æðri lærdóms-
stiga. Við þeim vanda þarf raun-
ar þegar í stað að búast hér á
landi, þótt ekki komi til svo
róttækrar endurskoðunar á náms
tilhögun sem hér er léð máls á.
Mér virðast einnig mörg rök
hníga til árgangaskipunar, en þar
verður þó að gæta þess, að veita
mönnum nokkurt svigrúm, þann-
ig, að þeir séu ekki útskúfaðir
þótt þeir geti ekki skilað náms-
efni að öllu leyti í lok hvers
árs um sig. Forsenda fyrir slík-
um breytingum er óefað sú, að
kennaralið sé stóraukið og því
breytt að nokkru leyti, þ.e. að til
tölulega fleiri aðstoðarkennarar
og æfingakennarar séu ráðnir en
nú tíðkast, og enn fremur myndi
slík tilhögun ugglaust krefjast
meira húsrýmis an nú «r talin
þörf á.
og fyrirferðarlítill og kostir hans
þyngri á vogaskálunum heldur
en fyrirsláttur um það, að hann
íþyngi rjúpnaskyttunni og tor-
veldi göngu um grýttar leiðir og
brattar.
Veiðimennskan hefur ætíð ver
ið mönnum mjög í blóð borin.
Hún er vissulega enginn leikur
heldur íþrótt og oft og tíðum at-
vinna og gerir því margháttaðar
siðferðislegar kröfur til veiði-
mannsins. Hún reynir á þol hans
og þrautsegju, vit hans og vilja,
karlmennsku og kunnáttu. Þess-
vegna verður veiðimaðurinn að
vera kröfuharður við sjálfan sig
og þau tæki, sem hann er með
í höndunum. Veiðimenn eru
margir djarfhuga karlmenni, og
Björgunarsveitarmaður með
neyðarblys
fyrsta boðorð þeirra verður að
vera: AÐ FYRIRBYGGJA SLYS.
Þetta verður hver veiðimaður að
hafa greypt í huga sinn, ávallt
og æfinlega.
Hinn almenni áhugi, sem nú
er ríkjandi hér á landi, fynr
veiðimennsku, sem útheimtir
hættuleg veiðitæki, krefst þess
beinlínis, að gerðar verði ráð-
stafanir til að afmarka ákveðin
veiðilönd og þá jafnframt að
takmarka fjölda skotvopna inn-
an ákveðinna svæða. Þetta þykir
sjálfsagt í mörgum nágranna-
löndum okkar.
Áreiðanlega er tímabært að
taka þetta til gaumgæfilegrar
athugunar, ásamt endurskoðun
reglugerðarinnar um leyfi til að
hafa skotvopn Undir höndum, og
á hvern hátt slíkt mætti fram-
kvæma skynsamlega, því auð-
vitað mundu slíkar ráðstafanir
stórlega minnka alla slysahættu
þegar skundað er á veiðar með
skotvopn í hönd. Og við verðum
að horfast í augu við þær stað-
reyndir, að því miður eru alltof
margir sem stunda þessar veíð-
ar, sem hvorki hafa leikni, æf-
ingu né vit á meðferð hinna
hættulegu skotvopna.
Hannes Þ. Hafstein.
Til viðbótar þessum hugmynd-
um, sem fela í sér verulega
styttingu náms í mörgum grein-
um, ber hins vegar að leggia
aukna rækt við skipulega fram-
haldskennslu fyrir kandídata,
sem hafa starfað nokkurn tíma
úti í þjóðfélaginu, til upprifjun-
ar og tH kynningar á nýjum
fræðilegum hugmyndum og nið-
urstöðum og til endurþjálfunar.
Slík námskeið þurfa að vera
skipulegur þáttur í hinni al-
mennu starfsemi háskóla, en
ekki námskeið, sem haldin eru
við og við. Þörfin á þeirri
kennslu er skýr — enginn er
fuUnuma, allir þurfa endurnýj-
unar á menntun sinni. Þessi
námskeið virðast hvarvetna í
Evrópu vera á byrjunarstigi, en
sá tími er skammt undan, að há-
skólar hljóti að telja það meðal
brýnna verkefna sinna að sinna
þessum þáttum, og á það ekki
síður við um Háskóla íslands en
aðra háskóla.
1 dag er ekki unnt að reifa
gerr þessar hugmyndir. Almenn-
ar umræður um þessi efni eru
mikils virði og er viðbúið að
sýnist hverjum, og sem vera c_.-
í lýðfrjálsu landi“