Morgunblaðið - 11.11.1966, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 11. nðv. 1966
Myndin er af Herdísi Þor-
valdsdóttur í hlutverki frú
Campel í „Kæri lygari“.
lék Higgins í My fair lady.
Af verkum Shaw, sem hér
lendis hafa verið flutt eru m.
a. Heilög Jóhanna, sem sýnt
var í Þjóðleikhúsinu og Kapp
ar og vopn, sem sýnt var
hjá Menntaskólanum.
Þá segir Brynja okkur að
hlutverkin í Kæra lygara,
sem eins og ofan getur eru
bara tvö, séu verkefni fyrir
snilldar leikara, því að sjálf-
sögðu þarf góðan leik til að
geta með tveim hlutverkum
haldið uppi leikriti heila
kvöldstund án þess að áhorf-
endum leiðist. Og okkur leidd
ist ekki. Eftirfarandi setning,
sem frú Campel segir í leikn-
um, segir e.t.v. bezt til um
hvers konar leikrit er hér á
ferð: „Ó Gosi, ef ég gæti
skrifað eins og þú, myndi ég
skrifa sjálfum Guði.“
Þjóðleikhúsið frumsýnir „Kæri lygari" á sunnudagskvöld
og að henni látinni fundust
öll bréfin, geymd sem á milli
þeirra höfðu farið, í hatta-
öskju frúcirinnar sem var
undir rúmi hennar.
Það verður ekkert úr við-
talinu við frú Ring, því
var of önum kafin og mátti
ekki vera að því að sinna
blaðamönnum. En Brynja
Benedkitsdóttir sem í skarð-
ið hljóp segir okkur enn-
fremur til gamans og fróð-
leiks að á sínum tíma hafi
Shaw einnig skrifað leikritið
Cæsar og Cleopatra fyrir frú
Campel og var henni þá að
sjálfsögðu ætlað titilhlutverk
ið. Þegar svo það leikrit var
flutt í útvarpinu fyrir nokkr-
um árum, lék Herdís Þor-
valdsdóttir hlutverk Cleo-
pötru, og á sínum tíma var
það Rúrik Haraldsson sem
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ frum-
sýnir n.k. sunnudagskvöld
leikritið „Kæri lygari" eftir
Jerome Kilty. Leikurinn er
gamanleikrit, byggður á bréf
um, sem fóru á milli rithöf-
undarins Bernhards Shaw og
leikkonunnar P. Campel.
Eitt kvöld í sl. viku brugðu
blaðamaður og ljósmyndari
sér á æfingu hjá Þjóðleikhús
inu, þar sem einmitt var ver-
ið að æfa „Kæra lygara“.
Mikið lá við, því þetta var
fyrsta æfing í búningum og
var taugaspenna ríkjandi
bæði hjá leikurum og leik-
stjóra. Ætlunin var að horfa
á leikinn og rabba við leik-
stjórann frú Gerdu Ring.
Frú Gerda Ring, sem er
norsk, er íslenzkum leikhús-
gestum að góðu kunn, þar
sem hún hefur stjórnað tveim
ur leikritum eftir Ibsen fyrir
Þjóðleikhúsið, Afturgöngum
á sl. leikári og Pétri Gaut ár-
ið 1962, sýningu sem tókst
mjög vel með Gunnari Eyj-
ólfssyni ógleymanlegum í tit-
ilhlutverkinu.
Gerda Ring hefur um ára-
bil verið einn af aðalleik-
stjórum við Þjóðleikhúsið í
Noregi, þar sem maður henn
ar var einu sinni leikstjóri.
Hefur frú Ring bæði stjórn-
að nútíma leikritum og leik-
ritum eftir klassiska höfunda,
en sérgrein hennar hafa ver-
ið leikrit eftir Ibsen og Tenn-
essee Williams. Árið 1961
setti hún „Kæra lygara" á
svið í Oslo með tveim mjög
góðum leikurum þeim Per
Aabel og Lillebil Ibsen í hlut
verkunum. Tókst sýningin
mjög vel og var leikritið flutt
í 250 skipti.
1 leikritinu „Kæri lygari“,
sem er í tveim þáttum eru
aðeins tvö hlutverk. Með þau
fara Herdís Þorvaldsdóttir,
sem leikur frú Patrick Camp
el og Rúrik Haraldsson, sem
leikur Bernhard Shaw. Segja
má að æviferill leikkonunn-
ar frægu og írska rithöfund-
arins sé þarna rakinn að
vissu leyti í bréfum þeirra.
Hin snjöllu gamanyrði
Shaw, gulkorn og spakmæli
ganga sem rauður þráður í
gegnum öll hans bréf og gefa
leiknum í senn létt og alvar-
legt yfirbragð.
Leikkonan Brynja Bene-
diktsdóttir, sem stjórnaði æf
ingum í 3 vikur áður en frú
Ring kom, fræðir okkur um
leikinn. Hún segir okkur að
Bernhard Shaw og frú Camp
el, sem að líkindum hafa ver-
ið mjög ástfangin, hafi skrif-
azt á í 40 ár. Bréfasamb. þeirra
stóð frá 1899-1938. Árið c.914
var Pygmalion eftir Shaw,
leikritið sem My fair Lady er
byggt á, frumsýnt í London
með frú Campel í titilhlut-
verkinu, en Shaw hafði ein-
mitt skrifað leikritið fyrir
hana. Frú Campel var þá 48
ára gömul, en lék unga stúlku
um tvítugt. f leiknum Kæri
lygari er einmitt skemmtileg
sena þar sem þau Campel og
Shaw eru að æfa það leik-
rit.
Frú Campel endaði líf sitt
í fátækt á Suður-Frakklandi
en stuttu fyrir andlátið hafði
Shaw sent henni bréfin, sem
hún hafði skrifað honum, til
þess að gefa þau út og geta
þar með haft sómasamlega
ofan af sér ellinni. En frú
Campel gaf bréfin aldrei út.
Ó, Gosi, ef ég gæti skrifað eins og
þú, myndi ég skrifa sjálfum guði
Nú eru árnar brúaðar
Sigurður valnamaður á Steinmóðarbæ heimsóttur
HÓLMABÆIRNIR svokölluðu
tilheyra Vestur-Eyjafjalla-
hreppi, en þó eru þeir vestan-
megin Markarfljóts. Þessir
bæir eru eins og vin í eyði-
mörk — kring um þá svartir
sandar, með einstökum
þybbnum grashólma, lengjum
gróðurs sem liggur milli gam-
alla árfarvega — en sjálft
lendi bæjanna er gott að yrkja
og því hélzt þar byggð þrátt
fyrir ágengni vatnsins áður
fyrr, sem beljaði allt í kring
um bæjaklasann, kvíslaðist
úr einum farveg í aðra, allt-
af hvikult,- aldrei útreiknan-
legt, alltaf illt yfirferðar. Nú
er Markarfljót tamið, og
Þverá hæg um sig. Góður
vegur liggur til Hólmabæj-
anna frá þjóðbrautinni. Dag-
ar þeirra manna, sem óðu,
syntu, jafnvel jakahlupu
Markarfljót og Þverá sér til
nauðþurftar eru senn liðnir.
Þó má enn finn einn og einn
sem kynntist þessum fljótum
og dylgjum þeirra af eigin
raun — vatnamenn eru þeir
kallaðir.
Sigurður Sigurðsson á
Steinmóðarbæ kynntist Fljóts
vegunum á unga aldri en,
hann er fæddur á Steinmóðar-
bæ og þar uppalinn, fæddur
1895. Þar sem þjóðvegurinn
lá framhjá Hólmabæjunum í
þá tíð, þurftu heimamenn oft
að fylgja ferðafólki yfir vötn-
in. Það var ekki notazt við
báta, bæði af því að árkvísl-
arnar voru alltaf að breyta
um farveg, og því að ferja
þurfti margt fleira en, mannfé
milli ála. Kýrnar voru oft og
tíðum reknar á beit á sumrin
yfir árnar í kring, á græna
bletti þar sem hagi var góð-
ur.
Það var því ekki að ófyrir-
synju, að Sigurður lærði á
unga aldri að synda. Þegar
hann var átján ára gamall,
fór hann fótgangandi til
Reykjavíkur ásamt vini sín-
um og jafnaldra, Eyjólfi heitn
um Jónssyni skipstjóra. Þeir
voru þrjá daga á leiðinni, og
var ekki laust við að fójki
þætti það langt ferðalag og
lítið erindi: að læra að synda
og glíma.
En drengir komu galvaskir
aftur, og Sigurður hélt áfram
að fylgja fólki yfir fljótin,
reka kýr yfir ála, og fara með
rjómann annan hvorn dag
yfir vötn til . Seljálands, til
rjómabúsins á Hofsá. í ferð-
um sem þessum gerðist
sjaldan neitt sem hægt er að
færa í frásögur í stuttu við-
tali, það væri helzt að skrifa
um það smásögur eða jafn-
vel skáldsögu; þessa tíð þeg-
ar fólk var áð vaða yfir álana
á hvaða árstíð sem var, í
kulda og strekkingi, í myrkri
fæturnar á sér, oft í lífsnauð-
syn, sjaldnar í gamni. í þeim
sögum yrði höfundur að
segja frá hestunum, sem óðu
álana með þessum þrákelknu
mönnum, fótvissir og ratvísir
eins og íslenzkir hestar gerast
beztir, þolinmóðar skepnur
og vinir eigandans sama á
hverju gekk; kyn sem er að
hverfa úr þjóðarsögðu þessa
lands eins og mennirnir sem
óðu árnar: hérna er þjóðlífs-
mynd sem einhver ætti að
draga áður línurnar sökkva
inn í fortíðina. m
Við spyrjum Sigurð um
hans hesta, átti hann ekki
einn hest öðrum betri?
Hann strýkur sér um ennið
og minnist Nasa gamla:
— Hann var jarpur hestnr
og mesti gæðingur sem ég hef
komíð á bak. Og meira en
það: Það mátti treysta þeim
hesti hvar sem var, yfir verstu
ála, yfir grýttasta land, já,
Nasi var góður hestur. í
áfreðavetrum var hann minn
traustasti félagi.
— En einhvern tíma hef-
urðu farið yfir árnar á
skemmtanir?
— Jú, það kom nú fyrir að
maður var að flækjast hér og
hvar yfir álana og vaða yfir
vötnin á skemmtanir. Einu
sinni fyrir fjöldamörgum ár-
um fór ég að sjá leikritið
Skuggasvein á Skála undir
Fjöllunum (þangað eru 15
kilómetrar frá Steinmóðar-
bæ). Á eftir var dansað fram
á morgun vegna þess að ekki
var hægt að komast yfir
fljotin fyrr en í birtingu. Það
var eini kosturinn við fljótin,
og svo náttúrulega það að
bera kvenfólkið yfir.
Eitt sinn fórum við tveir
saman frá Hólmabæunum á
ball að Krossi. Þetta var að
vetrarlagi og frosið landið,
svo við renndum okkur eft.ir
álunum á skautum. Á rásun-
um eru stundum djúpir pytt-
ir, sem frjósa seint. Og ein-
mitt beint á minni rás þurfti
að vera einn slikur. Skipti
það engum togum, að ég
rann fram á brúnina og gat
ekki stöðvað mig, og féll á
bólakaf niður í ískalt vatnið.
Náttúrlega var ég í spariföt-
unum, og þótti heldur leitt
að ég skyldi blotna inn að
beini. Og ekki bætti úr skák,
að töluvert frost var úti. Við
hröðuðum okkur því á næsta
bæ, þar sem ég fékk lánuð
nærföt, en vatt sparifötin
mín. Síðan héldum við ótrauð
ir á ballið — og ég hef sjald-
an dansað meira en það
kvöld — í undnum spariföt-
unum mínum.
— En nú eru árnar brúaðar
og engir álar að vaða lengur.
Þótt að vaða ála hafi ekki
verið skemmtan, saknaðirðu
svo varla má sjá fram fyrir
þess ekki fyrst í stað?
— Nei, ekki get ég sagt
það. Aftur á móti dró mik-
ið úr gestagangi hér á Hólma-
bæjunum eftir að árnar voru
brúaðar. Áður meir gistu
menn hér oft á leið sinni
suður eða austur, og þá var
oft gaman á kvöldin. Það
liggur við að ég saknaði þess.
— Hvenær var byrjað að
brúa Markarfljót?
— Ja, það var byrjað á
fyrirhleðslu við Múlann árið
1909. Ungmennafélagið Dríf-
Framhald á bls. 25.
I
'f
'|