Morgunblaðið - 11.11.1966, Qupperneq 14

Morgunblaðið - 11.11.1966, Qupperneq 14
14 MORCUNBLAÐIÐ Fðstudagur 11. nðv. 1966 Sjálfstæðisafmæli Rhodesíu Eitt ár frá þvi lan Smith hriásaði vöidin Salisbury — Dennis Lee Royle — AP.): ORUSTUFLUGMAÐURINN úr síðari heiinsstyrjöldinni, Ian Sinith, forsætisráðherra hinnar hvítu uppreisnarstjórnar Ródes íu, virðist hafa tekið stefnu, sem kann að leiða til árekstra milli lands hans og Sameinuðu þjóðanna. En meirihluti hinna 217.000 hvítu íbúa Ródesíu virðist íylgja honum ákaft að málum, og ekki er útlit fyrir, að hann sé reiðubúinn að breyta um stefnu. t raun og veru býr Ródesía sig undir að halda upp á fyrstu ártíð hins ólöglega sjálfstæðis hinn 11. nóvember með dansi og skemmtunum. Hinn uppreisnargjarni Smith sýnir þess lítil merki, að hann hyggist láta undan síðustu úr- slitukostum Breta, sem kröfð- ust þess, að landið skyldi hverfa til stjórnlagareglna, áður en því yrði veitt sjálfstæði að lögum. Hótun brezka forsætisráð- herrans, Harold Wilsons, um að leggja Ródesíumálið fyrir Sameinuðu þjóðirnar, nema stjórn Smiths láti í minni pok- ann, hefur aðeins gert hina hvítu íbúa Ródesíu staðfastari í þeirri ákvörðun sinni að halda hvítum yfirráðum í þessu landi þeldökks meirihluta. Aðalásteytingarsteinninn í hinum árlöngu samræðum eru þráfelldar kröfur Bretlands um, að löglegt sjálfstæði verði að byggja á óhindruðum framför- um hínna 4.000.000 negra og endanlegri stjórn afrísks meiri hluta. „Hinn góði, gamli Smithy hef ur komið okkur þetta langt og mun ekki bregðast okkur nú“, er viðhorf flestra hvitra manna í Ródesíu til framtíðarinnar. Varaforsætisráðherrann, John Wrathall, gerði nýlega í stuttu máli grein fyrir afstöðu ríkis- stjórnarinnar til brezku úrslita kostanna: „Látum engann efast um, að við munum bera sigur úr být- um, hvað svo sem brezka stjórn in tekur til bragðs gegn Ródes- íu“, sagði hann. „íbúar Ródesíu munu aldrei, aldrei lúta neinum valdbeiting- um, — Ródesíubúar gefast aldrei upp“. Misheppnaðar aðgerðir Efnahagsaðgerðir, sem ætlað var að kippa fótunum undan atjórn Smiths á nokkrum mán- uðum, hafa misheppnazt í þeim megintilgangi. En heildaráhrif aðgerðanna eru tekin að valda meiriháttar kaupsýslumönnum í Ródesíu áhyggjum, og þeir spá því, að erfiðir mánuðir fari í hönd. Innflutningstakmarkanir og víðtæk erlend markaðsbönn á útflutningsvörur hafa gert það að verkum, að ýmsar iðngrein- ar hafa tekið upp aðra fram- leiðslu, sem er fremur mark- aðshæf heima fyrir og á hinum vinveittu svæðum í Angola, Mosambique og Suður-Afríku. Vegna ógnunarinnar um verzl unarhömlur og hugsanlega íhlut un Sameinuðu þjóðanna, búa flestir iðnrekendur í Ródesíu sig undir langvarandi umsátur. Líf hins almenna borgara hefur tekið litlum breytingum. Kavíar, reyktur lax og inn- flutt vín eru fáanleg í flestum betri hótelum. Næturklúbbar eru vel sóttir og nektarsýning- ar vinsælar, meðan langlærð, bosmamikil sjógörl skenkir í skálar viðskiptavinanna Hið kostnaðarsama eftirlit brezka flotans með banni við olíuflutningum skipa til Ródes- íu hefur ekki megnað að stöðva iðnað landsins vegna eldneytis- skorts. Suður-Afríka, hinn vinveitti, hvíti nágranni Ródesíu, heldur uppi leynilegu en stöðugu flóði eldneytis yfir landamærin og sér sömuleiðis Ródesíu fyrir mörgum öðrum ómissandi inn- flutningsvörum. Flestir hvítir menn í Suður- Afríku íylgja uppreisnarstjórn Srhiths algerlega að málum. Viðskipti landanna tveggja Vaxandi atvinnuleysi Fyrir negrana í Ródesíu er lífið ekki svona auðvelt. Margir hafa vinnu aðeins fáeinar stund ir á dag, þar sem hinir hvítu vinnuveitendur hafa dregið saman seglin. Tala atvinnulausra negra vex daglega. „Við viljum engar óeirðir hér,“ sagði þeldökki leigubif- reiðarstjórinn. „Við viljum ekki, að Kongó-málið endur- taki sig. Áður en sjálfstæðið komst á, vann ég sjö daga vinnuviku og hafði um það bil £ 10 I laun. Nú vinn ég þrjá daga í viku, og kaupið hefur hækkað um helming.“' „Ég vildi fremur vinna fyrir minna kaupi, og svelta kannski lítið eitt, en verða vitni að blóðstúhellingum í Ródesíu." Flestir íbúar Ródesíu telja Smith hafa haldið svo langt, að eigi verði aftur snúið, að því er viðvíkur samningum við Bret- land. R. Garfield Todd, fyrrver- andi forsætisráðherra, sem barðist mjög gegn einhliða sjálfstæðisyfirlýsingu Ródesu. og var nýlegt sleppt úr tólf mánaða stofufangelsi, komst svo að orði: „Smith hefur unnið sigur. Ég er ekki aðdáandi hans, en stjórn hans hefur tekizt miklu betur en ég gerði ráð fyrir. Mr. Wilson hefur misheppn- azt. Enginn hefði álitið, að hann mundi geta staðið sig svo illa, og hvort sem maður styð- ur Smith eða ekki, hlýtur mað- ur að viðurkenna, að hann hefur unnið meiriháttar sigur. Ég trúi enn, að hugmyndir Smith’s geti aðeins stoðað hina hvítu í nokkur ár og hafi að lokum harmleik í för með sér.“ Eftirlit með hinu ríkisrekna útvarpi, ritskoðun dagblaða í Ródesíu og bann við innflutn- ingi erlendra blaða varnar því, að gagnrýni heimsins nái til Ródesíu. Ritstjórnargreinar óhliðholl ar ríkisstjórninni, myndir og jafnvel lesendabréf birtast sem eyður í dagblöðunum. Flestir hinna afrísku þjóð- ernissinna og þar á meðal Ródesíu, Joshua Nkomo, hafa verið hraktir í einangrunarvist til afskekktra staða. Innflytjendaleyfi nokkurra frjálslyndra hvítra manna hafa verið afturkölluð, og þeir neyddir til að flytjast úr landi. Lífið virðist ganga sinn vana gang í stærri borgum Ródesíu. Hinn kaldranalegi veruleiki um óvissa framtíð þessa lands verður aðeins ljós öðru hverju, þegar þeldökkur hryðjuverka- maður varpar benzín- eða handsprengju. Skæruhernaður En meðan ríkisstjórnir Bret- lands og Ródesíu heyja stríð með orðum, vofir yfir enn skuggalegri ógnun frá hinum bakka Zambesi-fljótsins, landa mærum frá héndi náttúrunnar, sem skilja á milli Zambíu, sem er undir stjórn þeldökkra, og hins hvíta uppreisnarlands Ian Smith’s. Aukinn skæruhernaður þel- dökkra hryðjuverkamanna hef- ur haft í för með sér, að a. m. k. tólf Afríkumenn hafa verið skotnir til bana og marg- ir tugir teknir til fanga, sagði einn af talsmönnum Ródesíu- stjórnar. Öryggislið Ródesíu, hvítir og svartir, heyr stríð við skæru- liðasveitir frá Zambíu í kæf- andi hita dals Zambesi-árinn- ar. Herteknir hryðjuverkamenn með kínversk og rússnesk vopn hafa viðurkennt að hafa hlotið þjálfun í Tanzaníu, hinni aust- ur-afrísku miðstöð fyrir svarta baráttumenn „frelsis“, sem herja á suðurríkin, er lúta yfir- Svo alvarleg er hættan af hryðjuverkamönnunum, að hvítir bændur í Ródesíu starf- rækja vopnaðar sveitir á svæð- um við landamæri Zambíu. Kariba risastíflan, sém er sameign Ródesíu og Zambíu, veitir stöðugt raforku til beggja landanna. Vegurinn eftir stíflugarðin- um tengir þessi tvo landsvæði, og fjandsamlegar liðssveitir standa augliti til auglitis yfir iðandi ána. Mikilvægra miðstöðva fyr- ir stjórn raforkunnar, sem standa Ródesíu megin, er vand lega gætt með vélbyssuhreiðr- um, varðhundum og leitarljós- um. Nýlega var tilkynnt, að þrír hvítir hermenn frá Ródesíu og lögregluforingi hefðu beðið bana á landamærasvæðinu. Stuttaraleg stjórnaryfirlýsing sagði, að mennirnir hefðu ver- ið að meðhöndla sprengiefni. Dauðadóniar Á meðan sífellt fleiri hryðju verkamenn eru teknir hönd- um og dæmdir, bíða æ fleiri dauðadórnar undirskriftar dóms málaráðherra Ródesíu, Chfford Dupont’s. Hann kom í stað Sir Henry Gibbs fulltrúa Bretadrottning- ar, sem ekki er viðurkenndur af stjórn Smiths. Gibbs er í ráun og veru útlagi í hinu hvít- þvegna stjórnarhúsi í Salis- bury, hefðbundnu heimili brezku landsstjóranna. Dauðadómarnir snerta að mestu þeldökka Afríkumenn, sem dæmdir hafa verið sam- kvæmt „hengingarklausunni" í lagabálkinum um „Lög og reglu“. Dómstólunum ber skylda til að dæma til dauða hvern þann, sem fundinn er sekur um skemmdar- og hryðjuverk, og alla, sem aðstoða eða leggja lið slíku atferli. Bretland hefur varað Dupont við því, að hann verði ákærð- ur sem meðsekur um morð, ef dauðadómnunum er fullnægt. Fram .til þessa hafa engar aftökur farið fram. Því hefur verið lýst yfir, að dagur sjálfstæðisins, 11. nóv- ember, verði opinber frídagur til að gera Ródesíubúum kleift að biðjast fyrir og fagna. Dansleiki, skemmtiferðir og samkvæmi er verið að skipu- leggja til þess að halda upp á fyrstu ártíð sjálfstæðisins. Margir kirkjuleiðtogar hafa samt andúð á hugmyndinni um bænadag til að setja svip á tækifærið. Séra M. A. Georghegan, tals- maður kirkjuráðsins í Salis- bury sagði: „Ráðið getur ekki gengizt fyrir neinum sameigin- legum bænadegi, vegna þess að kristnir menn í Ródesíu hafa á engan hátt einhuga við- urkennt þá hugmynd, að kristi legar hugsjónir hafi flýtt fyrir sjálfstæðisyfirlýsingunni. Kirkj an verður að vera laus við áhrif nokkurs stjórnmála- flokks“. Leiðtogar rómversk-ka- þólsku kirkjunnar hafa einnig neitað að viðurkenna 11. nóv- ember sem sérstakan bænadag. ★ í augum flestra Ródesíubúa er „Smithy“ nokkurskonar hetja. Það, sem unnizt hefur, er nánara samband við Suður- Afríku, hinn öfluga og auðuga nágranna Ródesíu, sem vel getUr bakað sér meiri vand- ræði við önnur lönd heims, ef Vorster forsætisráðherra held- ur áfram aðstoð við uppreisn- arlandið. Margir íbúar Ródesíu trúa því, að Smith muni að lokum lýsa yfir lýðveldi og reyna að ganga í bandalag við hina „hvítu blokk“ Suður-Afríku. „Smith getur ekki snúið aftur,“ sagði Ródesíubúi nokk- iir. „Þetta er heimaland okkar, við byggðum það upp — við getum ekkert hörfað eða flúið — það er þess vegna sem við munum berjast unz yfir lýk- ur.“ Kaupið skóna hjá skósmið Skóverzlun og skóvinnustofa SIGURBJÖRNS ÞORGEIRSSONAR Miðbæ við Háaleitísbraut. Góð bílastæði. hafa aldrei verið betri. helzti leiðtogi þeldökkra í ráðu hvítra. Ian Smith á fyrsta raouneyusfundmum fynr einu ari. iii haegii er <J. VV. Dupout, aostooar- forsætisráðherra.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.