Morgunblaðið - 31.03.1967, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 31. MARZ 1967.
23
Rödd úr fortíðinni
SUMARIÐ 1929 fól Tryggvi Þór-
hallsson forsætisráðherra, mér
undirrituðum að stofna Ríkis-
útvarpið og veita því forstöðu.
Samkvæmit ósk minni og kröf-
um fól hann mér jafnframt að
semja frumvarp til nýrra laga
um útvarpsrekstur ríkisins. Voru
samkvæmt frumvarpi þessu sett
og samþykkt á Alþingi lög nr.
62, 19. maí, 1930.
- Á HÖLUM
Framh. af bls. 19
kennir Jón Frið'björnsson, stunda
kennarar eru Sigurður Haralds-
son bústjóri og sr. Björn Björns
son og Birgir Vigfússon kennir
leikfimi, auk þess sem hann ann
ast allt bókhald.
Þyrfti meiri verklega kennslu
Stefán Guðmundsson segir að
vélfræðin sé kennd bæði bók-
leg og verkleg. Aðstaða sé þó
ekki nægilega góð til verklegrar
kennslu. Stefnt er að því að gera
piltana sjálfbjarga um viðgerðir,
svo að þeir geti gert við allt
hið smærra, sem þeir eiga eft-
ir að reka sig á varðandi vélar
sínar. Reynt er að taka upp 1—2
landbúnaðarvélar á vetri. Nem-
endur fást við logsuðu og raf-
suðu, svo að þeir geti bjargað
sér í því. Svo smíða þeir
hluti, en Stefán segir það ein-
staklingsbundið hvað þeir gera
mikið að því. Stúlkurnar eru
líka í þessum greinum, — V.ið
umgöngumst þær alveg á sama
hát)t og aðra nemendur. Hér er
engin riddaramennska, sagði
Stefán.
Annars kvartaði Sbefán yfir
þvá að allir bæklingar varðandi
vélar séu á erlendum málum.
Ættu um!boðin að sýna meiri
áhuga á að kynna sínar vélar
i íslenzku. Það væri áhrifameira
ef þau gætu sent skúlunum
•kuggamyndir, sem kennarar
gætu svo skýrt út. Ef nemend-
ur ættu greiðan aðgang að þýdd-
nm fræðslumyndum og pésum,
væri þetta miklu betra.
Stefán Ólafsson kvaðst kenna
Bfna námsgrein, jarðræktarfræð-
ina mest í fyrirlestrum. Mem-
endur fá þar þó líka verkeím.
en rúm vantar til að hægt sé að
•ýna viðfangsefnin með til-aun-
«m, myndir og töflur verða að
nægja. Grein þessi nær yfir jsrð
fræði og jarðvegsfræði, því
byrja þarf á umdirstöðunni og
*iðan komið að gróðrinum. Hluti
af náiminu er áburðarfræðin, og
þar væri einkum gott að hafa
tilraunastarfsemi við skóiann,
•egir Stefán. En niðunstöður af
rainnsúknum úti um landið eru
kynntar fyrir nemendum.
Steflán kennir líka efnafræði og
»egir það sama þar, aðstöðu
vanti til að sýna það helzta sem
I er farið. Það geri miklar kröf-
ur til nemenda að þurfa að ’il-
einika sér þetta án þess að sjá
það í reynd. — Þetta eru undir-
■töðugreinar, segir Stefán. Og
mikilvægt að glæða skilning
nemenda á því að þeir þurfi að
Kta taka sýnóshorn og áætla
Íburðanþörfina. Jarðfræðinni
hafa menn yfirleitt gaman af, en
5. grein þessara laga var svo-
hljóðandi:
„Útvarpsráð tekur ákvarðanir
um það, hversu dagskrá skuli
hagað í höfuðefnum, og leggur
fullnaðarsamþykki á dagskrá,
áður en hún kemuir til fram-
kvæmda. Það setur reglur um
fréttaflutning útvarpsins og aðr-
ar þær reglur, er þurfa þykir til
gæslu þess, að við útvarpið ríki
skoðanafrelsi og fyllsta óhlut-
drægni gagnvart öllum flokkum
og stefnum í almennum málum,
atvinnustofnunum, félögum og
einstökum mönnum".
Með ákvæðum þessarar grein-
ar vildi ég tryggja það um aldur
og ævi, að útvarpið risi yfir
dægurþrasið í landinu. Yrði
ekki komist hjá umrseðum um
ágreiningsmál, skyldi gætt fyllstu
óhluitdrægni (ekki „hlutleysi“,
eins og sífellt er stagast á)
gagnvart öllum þeim aðilum;
sem hluit ættu að málum hverju
sinni, í stuttu máli sagt: Allir
landsmenn skyldu hafa sama
rétt og sitja við sama borð.
Útvarpsráð hafði sjálft með
höndum gæzlu útvarpserinda og
annars talaðs máls utan frétta
og auglýsinga. í umboði útvarps
ráðsirus hafði ég daglega gæzlu
þessara þátta í 2i3 ár, því fundir
útvarpsráðs voru að jafnaði að-
eins einn í viku hverri. Ég hafði
þá vinnureglu, að ef mér þótti
tvímælis orka u-m, hversu úr-
skurða skyldi ágreiningsatriði í
fréttamálum, lagði ég það undir
næsta fund ráðsins og var úr-
skurður þá færður í gerðabók.
Ég rita þessar fáu linur af því
tilefni að nýlega hefir orðið all-
harður árekstur í útvarpsráði og
í blöðum út af útvarpsþættin-
um „Þjóðlíf", sem leiddi til þess’
að þátburinn var með öllu felld-
ur niður. Það gerðist að um-
sjónarmaður þessa þáttar kvaddi
til nokkra lækna, til þess að
ræða um opirnberar framkvæmd-
ir í heilbrigðismálum, einkum
sjúkrahús, byggingar sjiikra-
húsa, búnað þeirra og vinnuað-
stöðu lækna. Þetta er vitaskuld
mjög viðkvæmt mál og mátti
búast við að fram kæmu ádeil-
ur á heilbrigðismálastjórn eigi
aðeins þá, er nú fer með völd,
heldur og fyrri stjórnir. Virðist
umsjónarmanninum hafa láðst
að kveðja til annan höfuðaðila
málsins, sjálfan heilbrigSismála-
ráðherra eða annan þann mann,
er ráðherra kynni að velja, til
þess að sitja fyrir svörum.
Enda þótt boðorð 5. greinar
hafi á liðnum starfstíma Ríkis-
útvarpsins rutt sér til rúms og
hlotið viðurkenningu í vitund
flestra landsmanna ber á
það að líta, að sífellt koma
ungir menn, til þess að
taka að sér og hafa umsjá
með nýjum þáttum. Lög og reglu
gerð útvarpsins liggja ekki á
hraðbergi, heldur eru ákvæði
þeirra grafin í lagasöfnum.
Ég lét í minni tíð sérprenta
lög, reglugerð og allar vinnu-
reglur útvarpsins til afnota öll-
uim stjórnendum og starfsmönn-
- ÞVÍ DÆMIST
Framh. af bls. 14
hefði marg skoðað íbúðina áð-
ur en kaupin áttu sér stað. Gólf
dúkar hefðu þá borið með sér
að raki hefði verið í gólfunum.
Kvaðst stefndi hafa sagt Orra,
að tveim árum áður hefði ver-
ið gert við smíðagalla á húsinu,
en frá þeim galla hefði kom-
izt raki í gólfið, en ekki hefði
borið á slíku eftir það. Stefn-
andi hélt því hins vegar, ákveð
ið fram, að hann hefði ekki vit-
að fyrir kaupin um rakann,
enda kvaðst hann ekki mundu
hafa keypt íbúðina, ef hann
hefði um rakann vitað.
Stefnandi, Orri Gunnarsson,
'tuddi kröfur sínar þeim rök-
um, að í ljós hefði verið leitt,
að miðstöðvarlögn hússins hefði
verið stórkostlega gölluð og
raki hefði verið í íbúðinni. Gall-
ar þessir hefðu verið leyndir og
hann ekkert um þá vitað. Jón
Ólafsson bæri því sem seljandi
bótaábyrgð á öllu því tjóni, sem
hann hefði orðið fyrir vegna
gallanna. Auk bóta samkvæmt
framangreindri matsgerð krafð
ist stefnandi bóta fyrir óþæg-
indi, húsaleigugreiðslu í ann-
airi ibúð meðan viðgerð færi
fram o.fl.
Tón Ólafsson krafðist sýknr
1 málinu og studdi þá kröfu
þeim rökum, að þegar stefnandi
keypti íbúðina hefði honum ver
ið bent á, að dúkur hefði losn-
að í baðherbergi, væntanlega
vegna raka. Ennfremur hefði
stefnanda verið bent á annað,
sem rtefndi vissi um sem galla
á íbúðinni. Hins vegar hefði rör
1 kjallaragólfi bilað eftir að
stefnandi flutti inn í ibúðina, en
um þá bilun verði stefnda ekki
kennt og á henni beri hani
enga ábyrgð. Auk þess hefði
stefnandi selt íbúðina aftur á
mun hærra verði en hann
keypti hana á og því hefði hann
ekki beðið neitt raunverulegt
tjón.
Niðurstaða málsins var sú,
bæði í héraði og fyrir Hæsta-
um stofnunarinnar. Ég teldl
þarflegt að gefa nú út nýja sér-
prentun, því margt hefur
breyzt á þeim 14 árum, sem
síðan eru liðin.
Einkum vildi ég ráða til þess
að 5. grein útvarpsdaganna yrði
sérprentuð stóru letri, fest upp
í vinnusölum og afhent manni
sem vinnur að gerð og fram-
kvæmd dagskrár Ríkisútvarps-
ins. Ákvæði 5. greinar og vinnu-
brögð samkvæmt þeim ákvæð-
um eru festarhald virðingar
Ríkisútvarpsins, vinsælda þess
og trausts.
Hinn 27. janúar 1953 flutti ég
í útvarpið „Kveðjuávarp” til
starfsmanna Ríkisútvarpsins og
útvarpshlustenda. Ávarp þetta
hefir enn hvergi verið birt á
prenti. Mér þykir hér við eiga
að birta niðurlagsorð ávarps
þessa svo hljóðandi:
„Og að lokum nokkur varn-
aðarorð til þjóðarinnar. í dag, við
brottför, er ég mér þess með-
vitandi, að hafi ég unnið nokk-
urt happaverk í þjónustu Ríkis-
útvarpsins þá var það sú til-
hlutun mín að fá tekin inn 1
5. grein útvarpslaganna ákvæð-
in um það, að við útvarpið skuli
ríkja skoðanafrelsi og fyllsta ó-
hlutdrægni gagnvart öllum
flokkum og stefnum í almenn-
um málum, atvinnustofnunum,
félögum og einstökum mönnum.
Vegna þessara ákvæða hefir
Ríkisútvarpið getað þjónað
sönnu lýðræði, það hefir getað
risið yfir og staðið óháð póli-
tískra flokkabaráttu. Vegna þess
ara ákvæða hefir það getað á-
stundað sannindi, þjónað óhlut-
drægni og sönnu réttlæti, því er
almennt treyst, að útvarpið vilji
segja satt, og rétt frá staðreynd-
um. Þess er almennt krafist, að
það virði og verndi í starfi sínu
jafnan rétt allra manna.
Fyrir því verða þessi mín síð-
ustu varnaðarorð og eggjan:
„Standið fast á verði, íslending-
ar, um þessa helgu skyldu um
þennan helga rétt“.
Jóns Þorbergsson.
rétti, að Jón Ólafsson var tal-
inn bera ábyrgð gagnvart Orra
Gunnarssyni á umræddum göil
um.
Segir í forsendum að dómi
Hæstaréttar, að varhugavert
þyki að fullyrða, að Jóni Ól-
afssyni hafi mátt vera ljóst, að
hitalögnin í íbúð þeirri, sem
hann seldi Orra Gunnarssyni,
hafi, þá er salan fór fram, ver-
ið tærð, svo sem raun bar vitni
um. Skaðabótaskylda hans
verði því eigi reist á grand-
semi hans. En þá er litið væri
til þess, að hann hefði sjálfur
látið leggja hitalögnina i húsið
og spjöllin á henni reynst þau,
sem í héraðsdómi greindi, teld-
ist Orri Gunnarsson eiga rétt til
afsláttar á kaupverði því, sem
hann galt Jóni Ólafssyni fyrir
íbúðina og ætla verði, að hafi
verið nálægt markaðsverði
slíkra íbúða.
Samkvæmt þessu var Jón Ól-
afsson dæmdur tíl að greiða
Orra Gunnarssyni kr. 50.000.00
auk vaxta og kr. 15.00.00 í máls
kostnað í héraði og Hæstarétti.
Ullarfrakkcr
PeySEir
Kiildaúlpur
Ensk utlarnærfíit
Ullsrsokkar
Geysir hf.
Fatadeildin.
Fjögur bændaefni: Bjarni frá Ásgarði; Páll frá Blönduósi; Þórður frá Árbæ: Pétur frá Granastöðum
það er misjafnt hvað þeir hafa
opin augun fyrir fyrirbærum
náttúrunnar.
Kindurnar betri en kvenfólkið
Kennslustundum er nú að
ljúka og nemendur dreifast. Fjór
ir ungir piltar hafa fengið leyfi
til að fara á árshátíð skólans á
Reykjum í Hrútafirði, og eru að
drifa sig af stað. Það eru allt
ung bændaefni, Þórður Jónsson
frá Árbæ á Reykjanesi í Barða-
strandasýslu, Pétur Helgason frá
Granastöðum í Eyjafirði, Páll
Svavarsson frá Blönduósi og
Bjarni Ásgeirsson frá Ásgarði í
Dölum. Þeir eru allir í eldri
deild skólans. Þrír þeirra segj-
ast vera ákveðnii í að búa, en
Páll kveðst ætla að leggja stund
á mjólkurfræði. — Þetta er
samt ágæt menntun, segir Páll
glettnislega. Það er skemmtí-
legra fyrir mann að þekkja
kýrnar.
Bjarni í Ásgarði og Pétur frá
Granastöðum segjast ætla að
taka við búum heima, þeim hafi
aldrei dottið annað í hug. Hvað
er svona skemmtilegt við að
búa? — Kindurnar! Þær eru
skemmtilegri en kvenfólkið, seg-
ir Bjarni.
Þykir honum samt ekki be’ra
að hafa kvenmann í fanginu en
rollu á dansleiknum í Reykjar-
skóla? Ja, ekkert er hann viss
um það. — Það er bara gaman
að þukla rollurnar, segir ha. ín
til skýringar.
Allir eru piltarnir sammála
um að á Hólum sé skínandi að
vera, eins og þeir orða það. Skól
inn þurfi engra umibóta við. Þó
væri betra ef bækurnar væra á
íslenzku, en mikið af þeim er
á norsku og dönsku. í rauninni
sé það alveg nauðsynlegt :>ð
þýða námsbækurnar. Kenndar
eru bóklegu greinarnar á morgn
ana til kl. 12, eftir hádegi eru
aukatímarnir og kl. 6—7.30 er
hringt aftur í tíma og þá setið
yfir nemendum meðan þeir jesa
námsgreinar sínar. Það sé alveg
ágætt, segja piltarnir. Til auka-
tímákennslu teljast taminingarn-
ar og allir eru piltar þessir að
temja, Bjarni er með eigin fola
á staðnuim. Sumir þeirra hafa þó
aldrei átt við tamningar fyrr.
Hræddir?
— Það er að minnsta kosti
yfirunnið, hafi það verið, svara
þeir. Annars má telja þau skipti,
sem nokkur hefur dottið af baki.
Það eru eldri deildarmenn, sem
temja, og taka 20 af 22 þátt í
því. En vegna þessara tvegíja
áhugalausu er rúm fyrir jafn-
marga úr yngri deild.
Félagslíf í skólanum er dauft,
segja piltarnir. Það eru starfandi
tvð félög, 'hestarnannafélagið
Hreinn og málfundafélag Hóla-
sveina. Fjórar reglulegar
skemmtanir eru yfir árið, þegar
kvennaskólarnir á Löngumýri og
Blönduósi bjóða Hólasveinum og
þeir stúlkunum aftur. En í skól-
anum er ágæt hljómisveit, sem
skólapiltar hafa sjálfir. En nú
eru piltarnir orðnir órólegir að
komast af stað á jeppanum áleið
is í Reykjaskóla, svo við tefj-
um þá ekki lengur.
Píanóleikur berst að eyrum
okkar og við göngum á hljóðið.
Við píanóið standa stúlkurnar
tvær, sem eru í Hólaskóla, Guð-
björg Sigurðardóttir frá Hvitár-
holti og Oddný Finnbogadóttir
frá Sauðárkróki. Af hverju þær
hafi kosið að vera í bændaskóla?
— Það er ágætt að kynna sér
þetta og margt hér að læra.
Ekkert sérstakt við það. Nú orð-
ið er svo mikið unnið með vél-
um í sveitum, að stúlkur geta
leyst störfin af hendi, enda eru
þær í öllum námsgreinum til
jafns við piltana, vélfræði, smíð
um og tamningu — öllu nema
leikfimi. Og svo er gott að hús-
freyjan viti líka í hverju bú-
skapurinn er fólginn. Annars
eiga sumar námsgreinarnar víðar
við en í sveit.
Við fylgjumst með hópnum,
sem er að fara í tamningarnar.
Stúlkurnar eru í þeiim hópL
Menn taka út hestana sína,
leggja á og drífa sig á bak —
það gengur misjafnlega. Og svo
hverfur hópurinn.
Við göngum um smdðju, þar
sem skólapiltar eru að smdða
sér ístöð, hliðagrindur með
nafni bæjarins beima eða vigt
fyrir kindurnar og æfa sig að
logájóða. Og síðan í trésmíða-
verkstæðið yfir leilkfimihúsinu,
þar sem laghentu smiðsefnin eru
að renna lappir undir sófaborð,
skrifborð eða hefilbekki. Nú eru
vinsælustu stykkin svefnsófar.
segir Jón Friðbjörnsson. smíða-
kennari. Áður voru það hefil-
bekkir. Og það þykir mér vænzt
um, því þá veit ég að þair ætla
sér að halda áfraim að smíða í
framtíðinnL
Þannig dreifast nemendur eft-
ir hádegi á laugardegi og snúa
sér að þeim verkefnum, sem
þeim eru kærust. Fáir eru uppi í
herbergjum sínum. Þar hittum
við þó Magnús Ágústsson úr
Gönguskörðum og Hjál-nar Jóns
son frá Siglufirði, sem sitja og
æfa sig að spila á harmónikku
og gítar.
Það hefði verið gaman að
spjalla meira við þá, en spáð er
roki undir kvöldið, og mikili
lausasnjór er í Blönduhlíð og
HegranesL svo dvölin gæti orðið
nokkuð löng á Hólum, af við drít
um okkur ekki aí stað. Og það
ræður. — E. Pá.