Morgunblaðið - 19.04.1967, Blaðsíða 12

4
12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUBAGUR 19. APRIL 1967.
Sviðsmynd úr Jeppa á FjallL
„Jeppi á fjalir
hið gamaikunna Holbergs
leikrit sýnt í Þjóðleikhúsinti
JEPPI Á FJALLI. Fátækur
bóndakarl, kúgaður og kvalinn
af kerlu sinni. Leitar huggunar
í áfengi og drekkur sig eitt sinn
ærlega fullan, þannig að hann
sofnar útaf. Gárungar nokkrir
finna hann og fara með hann á
heimili barónsins og leggja
Jeppa í hvílu hans. Þegar Jeppi
vaknar, heldur hann sig vera
kominn til himnaríkis.
Þetta er efni leikrits Ludvigs
Holbergs, Jeppi á Fjalli, í fáum
orðum sagt. Leikrit þetta verð-
ur frumsýnt í Þjóðleikhúsinu á
morgun, fimmtudag, og verður
um leið afmælissýning, því nú
eru liðin 17 ár síðan að Þjóð-
leikhúsið tók til starfa.
Guðlaugur Rósenkranz þjóð-
leikhússtjóri boðaði blaðamenn á
fund í tilefni frumsýningarinn-
ar og þar voru einnig til stað-
ar leikstjóri leikritsins, Gunnar
Eyjólfsson og aðalleikari 1 því,
Lárus Pálsson.
Jeppi á Fjalli er eitt af frseg-
ustu og vinsælustu leikritum
Holbergs og hefur ekkkert leik-
rita hans verið sýnt jafnoft hér-
lendis. Fyrst var það fært upp
norður á Akureyri af Dönum og
skömmu síðar af stúdentum í
úti á landi hafa tekið leikritið
til sýninga og Leikfélag Reykja-
víkur hefur sýnt það tvívegis,
1905 og aftur 1934. Þjóðleikhús-
stjóri sagði, að fram til þessa
hefði aðeins eitt Holbergs leik-
rit verið sýnt í Þjóðleikhúsinu,
„Den stundeslöse" (Æðikollur-
inn). Var það Lárus Pálsson
sem leikstýrði þvL
Lárus Pálsson kvaðst hafa
leikið í nokkrum Holbergsleik-
ritum við Konunglega leikhúsið
í Kaupmannahöfn, en í ár eru
liðin 30 ár síðan Lárus útskrif-
aðist þaðan. Lárus Ingólfsson,
sem einnig er lærður í Konung-
lega leikhúsinu, gerir leiktjöld
að Jeppa á Fjalli.
Gunnar Eyjólfsson leikstjóri
sagði: Ég tek það fram, að ég
hef aldrei séð Jeppa á Fjalli
leikinn, en ég hef séð margar
Holbergssýningar í Danmörku og
Englandi, og við uppsetninguna
er maður óneitanlega undir á-
hrifum frá því sem maður hefur
séð. Það er líka mjög mikið
atriði að hafa gaman af þeim
stíl, sem Holberg skrifar. Nú er
þetta orðið þannig, að þegar
börnin heyrðu að það ætti að
fara að leika Jeppa á Fjalli þá
spurðu þau, hvort það væri
Austin eða Landrover.
Aðrir sem leika í Jeppa á
Fjalli að þessu sinni eru: Anna
Guðmundsdóttir leikur konu
Jeppa, Jakob skóari er leikinn af
Arna Tryggvasyni, baróninn er
leikinn af Rúrik Haraldssyni,
þjónar eru leiknir af Bessa
Bjarnasyni, Hákoni Waage, Jóni
Júlíussyni, Sverri Guðmunds-
syni, Magnús bónda leikur
Klemenz Jónsson og auk þess
eru í leiknum nokkur smærri
hlutverk.
Þjóðleikhússtjóri var spurður
að því hvaða verkefni yrðu næst
tekin fyrir hjá Þjóðléikhúsinu.
Sagði hann að það yrði „Taste
of honey“ (Hunangsilmur) og
Kelvin Palmer leikstýrði þvL
Aðalhlutverk í því leika Helga
Valtýsdóttir, Bessi Bjarnason,
Brynja Benediktsdóttir, Gísli
Alfreðsson og Sigurður Skúla-
son. Þá sagði þjóðleikhússtjórL
að verið væri að æfa leikrit eft-
Odd Björnsson, sem tónlist eftir
Leif Þórarinsson og ljóðum eftir
Kristján Arnason. Nefnist leik-
rit þetta Hornakóralinn, og verð-
ur Benedikt Árnason leikstjóri
þess. Þá sagði þjóðleikhússtjóri
að ákveðið væri að sýna leikrit
Halldórs Kljans Laxness, Prjóna
stofan Sólin, úti á landi í sumar.
Auk þess væri það í ráðagerð
að nemendur Leikskóla Þjóð-
leikhússins héldu opinbera sýn-
ingu í vor á tveimur einþátt-
ungum sem þau hafa verið að
æfa til prófs.
Lárus Pálsson og Arni Tryggwason í hlutverkum sínum.
Ludvig Holberg
— höíuntíur Jeppa á Fjalli
LUDWIG Holberg var fædd
ur í Bergen í Noregi 3. des-
ember 1684. Báðir foreldrar
hans önduðust er hann var
barn að aldri, en drengurinn
var ættleiddur af frænda
sínum, er bjó í fjallahéraði
einu, skammt frá Bergen.
Holberg undi sér ekki sem
bezt í sveitinni. Hann hafði
mikla löngun til þess að
fara aftur til borgarinnar og
menntast. Frændinn lét að
óskum drengsins og í Bergen
stundaði hann nám sitt af
kappi til ársins 1702, en þá
var hann sendur í Kaup-
mannahafnarháskóla.
Krappur fjárhagur sagði
fljótt til sín og Holberg varð
að hætta námi þar. Hann sneri
aftur til Noregs og tók við
kennarastöðu í Voss skólan-
um meðan hann var að safna
sér fyrir áframhaldandi námi.
Eins fljótt og hann hafði tök
á fór hann aftur í Kaupmanna
hafnar'háskóla og 1704 lauk
hann þar námi í frönsku,
ensku og ítölsku. Síðan gerðist
hann aftur kennari að þessu
sinni hjá aðstoðarbiskupn-
um í Bergen. Biskupinn hafði
ferðast mjög víða og lestur á
ferðasögum og minnisbókum
hans, kveiktu svo miikla ferða
löngun hjá Holberg, að í lok
ársins 1704 tók hann sér far
með skipi til Hollands. Far-
areyririnn var lítill og gekk
fljótt til þurrðar. Við þetta
bættist að hann veiktist al-
varl'ega í Aachen, og illa far-
inn eftir skort og veikindi
lagði Holberg af stað tli
Noregs • fótgangandi. Hann
skammaðist sín fyrir að láta
sjá sig svo fljótt aftur í Berg-
en og staðnæmdist því á för
sinni í Kristiansand og dvaldi
þar af veturinn og lifði á
því að kenna frönsku.
Vorið 1709 hóf hann aftur
ferðir sínar og fór þá til Lond-
on og Oxford, en þar var
hann við nám í tvö ár. Jafn-
hliða náminu stundaði hann
kennslu í fiðlu- og flautuleik.
Á meðan á dvöl htans 1
Oxford stóð, var hann tíður
gestur á hinu mikla bókasafni
þar og hefur Holberg sagt að
þar hafi hann fyrst fengið til-
finningu fyrir því „hversu
gaman og dýrðlegt það hlyti
að vera að setjast á skálda-
bekkinn“.
Holberg fór frá Oxford til
Kaupmannahafnar og kom
við í London og Helsingjaeyri
á leiðinni. í Kaupmannahöfn
byrjaði hann að halda fyrir-
Ludvig Holberg
lestra við háskólann og var
þeim gefinn mikill gaumur,
en gáfu hinsvegar litla pen-
inga í aðra hönd. 1709 fór
hann til Dresden og á leið
hans þangað flutti hann fyrir-
lestra í Leipzig, Halle og
Hamborg.
Þegar til Kaupmannahafnar
kom á nýjan leik fékkst hann
við barnakennslu, unz hann
fékk stöðu við Boreh skólann
1710. Þar skrifaði Holberg
sitt fyrsta verk: „Introduction
til de forneroste europæiske
Rigers Historie“ (17111). Þetta
verk, ásamt tveimur ritgerð-
um öðrum urðu til þess að
Friðrik kionungur IV. veitti
honum prófessors nafnbót.
En útþráin hafði ékki yfir-
gefið Holberg og hann hóf aft
ur ferðir sínar 1714. og heim-
sótti hann þá margar af
stærstu borgum Evrópu. Frá
Amsterdam gekk hann til
Rotterdam og Antwerpen, tók
þaðan skip til Brussel og
gekk síðan til Parísar og það-
an til Marseille, ferðaðist síð-
an sjóleiðina til Genúa. í
þeirri ferð veiktist hann aftur
og var nær dauða en lífi um
tíma. Meðan hann var að
reyna að ná heilsu sinni á
nýjan leik dvaldi hann í borg
inni eilífu, Róm. Vorið kom
og Holberg hóf göngu sína
heim á leið þrátt fyrir það
að hann væri enn veikburða
eftir veikindin. Hann fór til
Flórens, yfir Alpana til
Savoy og Dauphine og endaði
ferð sína í París, en þar dvaldi
hann nokkurn tíma.
Til Danmerkur kom hann
aftur 1716 og fljótlega þá
sendi hann frá sér bókina:
„Introduction til Natur- og
Folkeretten“. Ári síðar var
hann skipaður prófessor við
Kaupmannahafnarháskóla og
sú staða leiddi til þess að fjár-
hagsáhyggjur voru úr sög-
unni.
Hingað til hafði Holberg
einungis ritað um lögfræði,
sögu og heimspeki, en hæfileik
ar hans sem ádeiluskálds
komu fyrst í ljós í ritdeilum
hans við lögfræðinginn Ander
eas Heuel í Flensborg, en þær
fóru fram á latlnu. Þetta varð
til þess að Holberg fór að fást
við skáldskap og til ársins
1728 skapaði hann fullkomlega
nýja tegund af húmoriskum
skáldskap undir höfundarnafn
inu Hans Mikkelsen, Hið
gáskafulla söguljóð hans um
Peder Paars birtlst 1719.
Þetta kvæði var ljómandi háð
Framhald á bls. 21.