Morgunblaðið - 19.04.1967, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1967.
Umrœður á Alþingi í gœr um þjóðhátíðina 1967:
Bæta þarf aðstöðu til samkomu-
halds og gistingar á Þingvöllum
— Viðaminna safnrit íslcnzkra bók
mennta og samfelld Islandssaga
EINS og skýrt er frá á öðr-
um stað í blaðinu í dag hefur
fjárveitinganefnd Alþingis
lagt fram nefndarálit um
þingsályktunartillögu ríkis-
stjórnarinnar um undirbún-
ing 1100 ára afmælis byggðar
á íslandi og urðu töluverðar
umræður um málið. í Sam-
einuðu þingi í gær.
í umræðum þessum lagði
Bjarni Benediktsson, for-
sætisráðherra, áherzlu á, að
menn mættu ekki mikla um
of fyrir sér hugmyndina um
þjóðarhús á Þingvöllum,
ekki hefði verið ætlunin að
reisa þar mikið bákn en ljóst
væri að nauðsyn væri betri
aðstöðu til samkomuhalds og
gistingar og yrði að stefna að
sliku fyrir þjóðhátíðina. —
Kvaðst forsætisráðherra telja
eðlilegt, að gerður yrði sam-
komusalur við slíkt gistihús
og þannig komið upp aðstöðu
til fundarhalda. Ennfremur
sagði forsætisráðherra að það
gæti vel farið saman að gefa
út úrvalsrit og heillega ís-
landssögu.
Gísli Guðmundsson kvaðst
telja hugmyndina um þjóðar
JÓN ísberg hefur lagt fram
á Alþingi frumvarp um breyt
ingu á lögum um tekjustofna
sveitarfélaga en samkvæmt
því er sveitarfélögum, þar
sem hlunnindajarðir eru
heimilt að leggja útsvör á
hlunnindatekjur án persónu-
frádráttar eftir sömu reglum
og lagt er á aðra gjaldendur
sveitarfélags, enda verði ekki
lagt útsvar á þessar tekjur I
heimasveit gjaldþegns sam-
anber þó önnur ákvæði lag-
anna.
f greinargerð segir flutn-
ingsmaður:
Nú á seinni árum hafa nokkr-
ar laxveiðiár verið leigðar til
laxveiðimanna fyrir mjög háar
upphæðir. Hafa eigendur margra
jarða haft mjög góðar tekjur af
þessu, þótt eðlilega skiptist þær
mjög misjafnt á jarðir eftir legu
þeirra. Hafi eigendur þessara
jarða flutzt úr viðkomandi sveit-
arfélagi, vilja þeir ógjarna selja
jarðirnar, ef þær fá verulegar
hlunnindatekjur, og er þá annað
hús athyglisverða, en vildi
leita álits alþjóðar um, hvort
Alþingi skyldi heyja á Þing-
völlum. Halldór E. Sigurðs-
son kvaðst hins vegar mót-
fallinn byggingu þjóðarhúss
og taldi það geta orðið upp-
haf Alþingis á Þingvöllum.
Birgir Finnsson (A) mælti fyr-
ir nefndaráliti og breytingartil-
lögu fjárveitingarnefndar. Sagði
hann, að nefndin hefði orðið
sammála um að nefna ekki til-
tekin atriði, er vinna ætti að,
heldur skyldi hátíðarnefnd hafa
samráð við ríkisstjórnina. Telji
nefndin eðlilegt, að höfð sé sam-
staða um framkvæmdir og sam-
ráð haft við bingflokka utan
þingtíma Þingmaður sagði. að
fjárveitinganefnd tæki ekki und
ir hugmyrdina um þjóðarhús en
teldi hana of viðamikla, en tæki
um að bæta aðstöðu til g?sta-
móttöku væru réttar. >á væri
nefndin ekki sammála bókaút-
gáfuhugmynd nefndarinnar. og
teldi hana og viðamikla, en tæki
undir það að gefin yrði út neil-
leg fslandssaga. Þó vildi nef ídin
ekki girða fyrir bókaútgáfu
aðra. enda gætu fyrirtæki skipt
slíkum verkefnum milli sín.
Birgir Finnsson vék síðan að
byggingu Alþingishúss. Sagði
hann, að fjvn. tæki undir þá
ábendingu, að stefna að bygg-
ingu nýs Alþingishúss fyrir
tveggja, að jarðirnar eru leigðar
án hlunnindatekna eða þær fara
í eyði. En í báðum tilfellum fær
sveitarfélagið, þar sem hlunn-
indajörðin er, ekkert í sinn sjóð.
. Frumv.arp þetta, ef að lögum
verður, heimilar sveitarfélögum
að leggja á þessar tekjur eftir
sömu reglum og farið er eftir í
sveitarfélagi við útsvarsálagn-
ingu, þótt viðkomandi gjaldend-
ur eigi lögheimili í öðrum sveit-
arfélögum. Og til þess að ganga
ekki á rétt heimilissveitar, þá er
þeirn heimilað að leggja á mis-
muninn, ef ekki er notaður að
fullu útsvarsstiginn í sveitarfé-
laginu, þar sem lagt er á. -
reglur 30. gr. útsvarslagani,.
Heimilissveit gjaldþegns tapar
að vísu þar nokkrum tekjum, en
yfirelitt kemur það léttara niður
hjá þeim, því að aðalreglan er,
að þessir eigendur flytjast í þétt
býlið, þar sem hvert tugþúsund
hverfur í mikilli veltu, en fátæka
sveitarhreppa munar meira um
það. Staða gjaldanda er hin
sama og áður, aðeins reynt að
spyrna við hinum stríða straumi
fjármagns úr dreífbýli til þétt-
býlis með því að láta hluta sveit-
arsjóða í þessum tekjum verða
eftir heima.
1974. Vænti fjvn. greinargerðar
frá nefnd þeirri, er um það mál
fjallar fyrir næsta þing. Að lok-
um gat Birgir Finnsson þess, að
tveir nefndarmenn hefðu skrifað
undir nefndarálitið með fyrir-
vara og væri það vegna þess, að
þeir væru í sumum atriðum á
móti þeim skoðunum, er fram
kæmu * nefndarálitinu, en
fylgdu breytingartillögu nefnd-
arinnar.
Gísli Guðmundsson (F) tók til
máls og sagði, að þær skoðanir,
er fjvn. iáti í ljós, hafi : sjálfu
sér ekki gildi. Sagði Gísli, að sér
þætti hugmyndin um þjóðarhús
afhyglisverð og ætti að taka
JÓN ísberg hefur lagt fram á
Alþingi frv. um breytingu á
lögum um Atvinnujöfnunar-
sjóð, en skv. því skal sjóð-
stjórninni heimilt að lána
fyrirtækjum í nýjum iðn-
greinum sérstök stofnlán, er
mega nema sömu upphæð og
stofnframlög eigenda og verði
vextir hinir sömu og eigend-
ur raunverulega fá í arð eft-
ir stofnfjármagn sitt. Slík
lán verði ekki endurkræf,
fyrr en fjárhagur fyrirtækj-
anna er kominn á traustan
grundvöll og hafa ekki áhrif
á aðrar lánveitingar úr sjóðn-
um til viðkomandi fyrirtækja.
í greinargerð segir flutn-
ingsmaður:
Það leikur ekki á tveim tung-
um, að mörg eða flestöll fyrir-
tæki, sem stofnuð hafa verið hér
á landi, hafa ekki yfir nægilegu
fjármagni að ráða til þess að
komast klakklaust yfir byrjun-
arerfiðleika,. Þetta er eðlilegt,
þar sem landið er fjármagns-
snautt, en alls staðar þörf fram-
kvæmda og fjárfesting tiltölu-
lega mikil.
Fyrirtæki, sem stofnuð hafa
verið, hafa því treyst á lánsfé
að langmestu leyti, en þá koma
næstum því strax þungar afborg-
anir. Sérstaklega kemur þetta
þungt niður á fyrirtækjum, sem
eru að ryðja braut nýjum iðn-
greinum, vegna þess að auk
venjulegra byrjunarerfiðleika
barf oft að eyða stórfé í auglýs-
ingar og til þess að kynna fram-
leiðsluna.
Margar leiðir koma til greina
til þess að auðvelda stofnun og
rekstur slíkra fyrirtækja. En
þá staðreynd verður að viður-
kenna, að auknum fólksfjölda
þjóðarinnar verður að útvega
vinnu, og það vinnuafl verður að
leita til iðnaðarins, vegna þess
að í landbúnaði og sjávarútvegi
er þróunin sú, að sífellt færri
hendur framleiða stöðugt meira
magn vegna nýrrar tækni og af-
kastameiri tækja.
í þessu frumvarpi er bent á
hana til nánari atíhugunar, þótt
vera kynni að vrð nánari könn-
un reyndist hún ekki aðgengileg.
Gísli sagði, að vissulega væri
þröngt um þingmenn, en sagðxst
vera hræddur um að byggmg
nýs þinghúss með öllum þe.m
undirbúningi, er til þess þyrfti,
tæki meiri tíma en að henni
væri lokið fyrir 1974. Vildi Gísli
að leitað yrði álits alþjóðar um,
hvort alþingi ætti að heyja á
Þingvöllum. áður en ákvörðun
um byggmgu nýs Alþingishúss
yrði tekin.
Gísli sagðist geta fallizt á, að
samþykkja breytingartillögu
fjvn., en þótti hátíðarnefnd' vera
aðeins eina leið af mörgum, sem
til greina koma, þar sem lagt er
til, að Atvinnujöfnunarsjóður
geti lagt fram sem sérstakt
stofnlán jafnháa upphæð og
stofnendur fyrirtækis, enda
verði um nýja framleiðslu að
ræða á þeim stað þar sem fyr-
irtækið er stofnsett. Þetta á-
kvæði tekur til alls landsins, því
að alls staðar er þörfin brýn.
Þótt nú sé atvinnuástandið gott
í mörgum landshlutum, þá verð-
ur að tryggja það í framtíðinni.
Hins vegar eiga mörg héruð við
atvinnuleysi að stríða, og kemur
þetta ákvæði fyrst þar til fram-
kvæmda, eins og t.d. á Norðvest-
urlandi.
I atvinnumálum eru uppi tvær
meginstefnur: að rikið reki verk
smiðjur og fyrirtæki og að ein-
staklingar leggi fram fjármagn
og beri ábyrgð á rekstrinum. Hér
á landi virðist ríkið í raun og
veru vera eini aðilinn, sem getur
lagt fram það mikið fjármagn, að
um nokkurn verulegan rekstur
geti verið að ræða, og meðan á-
standið er þannig, verður þjóðin
að hafa svo og svo mikinn ríkis-
rekstur, hvort sem hún vill eða
ekki. Þetta frumvarp er flutt til
þess að auðvelda einstaklingum
að setja á stofn fyrirtæki í nýj-
um iðngreinum, og það ætti að
vera þeim hvatning til að koma
þeim á fót og mundi þá stuðla
að eflingu einstaklingsframtaks
einmitt á þeim vettvangi, þar
sem ríkið er hvort sem er ekki
hæfur aðili, þ.e. iðnaði í tiltölu-
lega smáum stíl, sem veitir at-
vinnu nokkrum tugum eða
hundruðum manna.
Til að skýra þessa hugmynd
betur, vil ég taka þessi dæmi:
Stofnað er hlutafélag með 500
þús. kr. hlutafé, og þá getur fé-
lagið fengið jafnháa upphæð eða
500 þús. kr í stofnlán, og vextir
af því yrðu hinir sömu og raun-
verulegur arður yrði. Sama á sér
stað, ef t.d. samvinnufélag setur
á stofn verkstæði og sams konar
verkstæði er ekki í nágrenninu.
Þá getur það einnig fengið á
móti stofnframlagi allt að sömu
upphæð.
Reglur um reikningsskil, af-
skriftir, nýjar fjárfestingar o. fl.
falið óþarflega mikið vald. Það
lægi ekki það mikið á, og væri
nóg að nefndin íhugaði tillögur
sínar nánar í sumar, og kæmi
tillögum sínurn síðan fyrir
næsta þing. Gerði Gísli síðen
skriflega breytingartillögu um,
að felld yrði niður sú málsgrein,
er heimili þjóðhátíðarnefnd að
hefja undirbúningsframkvæmd-
ir.
Bjarni Benediktsson, forsætis-
ráðherra, sagði, að hann teldi,
að efniságreiningur væri minni,
en virtist í fyrstu. Væri ekki í
tillögu ríkisstjónarinnar tekin
nein efnisleg afstaða með ein-
stökum málum. en nefndinni fai-
ið að kanna betur ýmsar hug-
myndir sínar.
Um hugmyndina um þjóðar-
hús, sagði forsætisráðherra, að
sér skildist at hugmyndum
nefndarinnar, að í þjóðarhúsi
væri aðstaða til greiðasölu og
gistingar enda væri byggingin
annars . óraunhæf. Taldi ráð-
herra, að of mikið væri gert úr
húsinu eð? bákn er reisa ætt: á
Þingvöllum. Hins vegar væri
öllum ljóst að nauðsyn vær á
betri aðstöðu til samkomuha'ds
og gistingar og yrði að stefna rð
slíku fyrir þjóðhátíðina. Ta di
hann eðliiegt að gerður yrði ',am
komusalur í sambandi við slíkt
gistihús. og þá komið upp mögu-
leikum á fundarhöldum bæði
innlendra og eins alþjóðlegra
samtaka.
Framhald á bls. 19
verður vitanlega að setja og fylgj
ast með því, að þessu framlagi
sé varið eins og ætlazt er til.
í 3. mgr. 5. gr. laganna um
Atvinnujöfnunarsjóð, sem yrði
4. mgr., ef þetta frumvarp nær
fram að ganga, er heimild fyr-
ir stjórn sjóðsins að láta gera
athuganir á rekstrargrundvelli
atvinnufyrirtækja, og ber vitan-
lega að nota þá heimild, þegar
til þess kemur, að umrædd fjár-
hagsaðstoð verði veitt.
Því verður vafalaust haldið
fram á móti þessu máli, að þessi
fjárhagsaðstoð Atvinnujöfnunar-
sjóðs muni draga úr vilja manna
til þess að leggja fram fjár-
magn í ný fyrirtæki. Það er út
af fyrir sig eðlileg skoðun þeirra
manna, sem aldrei hafa komið
nálægt atvinnurekstri nema sem
fastlaunaðir embættismenn eða
starfsmenn opinberra stofnana
eða fyrirtækja. En fyrir hina
mörgu í kauptúnum og kaupstöð
um landsins, Reykjavík ekki
undanskilin, er það hvatning að
stofna til nýrra iðngreina, ef
þeir eiga von á slíkum stuðn-
ingi auk venjulegra lána.
Þótt heimildin sé almenn,
verður hún fyrst og fremst not-
uð til þess að bæta atvinnu-
ástandið, þar sem það er verst
á hverjum tíma, t.d. nú á Norð-
vesturlandi, en það er eina kjör-
dæmið, þar sem fólki hefur fækk
að á síðasta kjörtímabili.
Það er kominn tími til þess að
horfast í augu við staðreyndir og
spyrna fótum við, áður en um
seinan verður. Landið verður að
vísr á sínum stað, en fólkið
flyzt þangað, sem það hefur
möguleika til að vinna fyrir sér.
Gamalt kínverskt máltæki seg-
ir eitthvað á þá leið, að viljir
þú seðja hungur manns, átt þú
að gefa honum hnefa af korni,
en viljir þú koma í veg fyrir
hungur hans framvegis, átt þú
að kenna honum að rækta korn.
Og þetta frumvarp gengur ein-
mitt í þá átt, að styðja menn og
þá um leið byggðarlög til þess
að sjá sér farborða.
Við biðjum ekki um ölmusu,
heldur snæri nútímans. Á tím-
um Jóns Hreggviðssonar báðu
menn um snæri, nú biðjum við
um afl þeirra hluta, sem gera
skal, fjármagn.
Sveitaíélög leggi út-
svör á hlunnindatekjur
— frv. Jóns Isbergs
Frv. Jóns ísbergs:
Sérstök sSoíntán
AtvinnujöfnunorsjóÖs
— til styrktar nýjum iðngreinum