Morgunblaðið - 07.07.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. JÚLÍ 1967.
Úitgefahdi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjómr:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
í lausasölu:
Áskriftargjald kr. 105.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá. Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 02-4-00.
7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.
FRAMLEIÐSL UKOSTN-
AÐURINN OG STJÓRN-
ARANDSTAÐAN
m
V&J
UTAN ÚR HEIMI
Negri í hæstarétti U.S.A.
eftir Jack Bell og William T. Peacock
Thurgood Marshall, fyrsti blökkuniaðurinn, sem sezt hefur
í dómarasæti í hæstarétti Bandaríkjanna, ásamt Lyndon B.
Johnson, forseta.
VVASHINGTON, (Associated
Press) — Talið er fullvíst, að
öldungadeild Bandaríkjaþings
muni staðfesta þá ráðstöfun
Johnsons forseta að skipa
hinn 58 ára gamla ríkislög-
mann (Solicitor-General)
Thurgood Marshall, sem er
negri, í hæstarétt Bandaríkj-
anna.
Öldungardeildarþingmaður
nokkur, sem er náinn vinur
forsetans, kvaðst hafa vitað,
að nýi dómarinn yrði annað
hvort negri eða kona,. „John-
son ætlar að gerast brautryðj
andi hvar sem hann getur“,
sagði þingmaðurinn. „Ég þori
að veðja, að næst þegar sæti
losnar í hæstarétti, verður
kona skipuð í það.“
Einn ráðgjafa Hvíta húss-
ins sagðist hafa grunað, að
Johnson langaði mjög til að
verða fyrsti forsetinn til að
skipa negra í hæstarétt, eins
og hann varð fyrstur til að
skipa negra í ráðhrraembætti,
þegar hann valdi Robert C.
Weaver í stöðu húsntæðismála
ráðherra.
Sú skoðun ríkir almennt
hjá öldungardeildarþingmönn
um, að Johson hafi skipað
Marshall í hæstarétt til að
reyna að tryggja sér aukið
fylgi negra í forsetakosning-
unum næsta ár.
Embættismenn í Hvíta hús
inu gáfu í skyn, að þeir ótt-
uðust undirtektir þær, sem
skipun Marshalls kynni að fá
í öldungadeildinni og byggj-
ust við háværri andstöðu
gamalla aðgreiningarsinna í
kynþáttamálum og jafnvel
einnig frá þeim, sem kannski
er tekið að vaxa í augum,
hve margir negrar hafa verið
skipaður í valdasböður að
unidanfönnu.
Samt sem áður sögðu þeir,
að Johson liti á Marshall sem
dæmi um þróun negra í full-
kominni löghlýðni, í mótsetn-
ingu við múgæsingar og of-
beldi. Þeir sögðu einnig, að
Johnson hefði lengi haft auga
stað á Marshall og talið hann
heppilegan mann í hæstarétt,
— að því hlyti að koma, að
negrar fengju slíkar stöður
og því væri betra að velja
sjálfur mann en að verða
þvingaður til að skipa ein-
hvern þeldökkan æsinga-
mann í valdastöðu. Þá sögðu
þeir, að hann vildi láta kné
fylgja kviði í stuðningi sín-
um «ið málstað blökku-
manna.
Öldungardeildarþingmaður
republikana Everett Dirksen,
leiðtogi stjórnarandstöðunn-
ar, kvað skipun Marshalls
mundu bæta sambúð kynþátt
anna „þar sem hún sýnir, að
negrar geta komist upp á tind
inn.“
Skipun þessa fyrrverandi
dómaira og aðalmálfljytj-
anda samtaka blökkumanna
í Bándaríkjunum (National
Association for the advanc-
ement of Coloured People)
féll ekki í góðan jarðverg hjá
sumum Suðurríkjamönnum,
sem hafa löngum verið á önd-
verðum meiði við Marshall í
réttindabaráttumálum blökku
manna.
En aldarfarsbreytingin, sem
fært hefur blökkumönnum
aukin réttindi, virðist spegl-
ast í tiltölulega vægum mót-
mælum Suðurríkjamanna
gegn skipun Marhalls.
Thurgood Marshall er þeg-
ar nákunnugur hæstarétti og
starfsháttum þar. Meirihluta
starfsferils síns hefur hann
fengizt við flutning mála,
sem falla beint undir stjórn-
arskrána, og fjallað um þau
fyrir réttinum, fyrst sem lög
fræðingur blökkumannasam-
takanna og síðan sem ríkis-
lögmaður Bandaríkjanna.
Marshall flutti 32 mál fyrir
blökkumannasamtökin fyrir
hæstarétti og vann 29 þeirra.
Eitt þessarar mála leiddi til
þess úrskurðar réttarins, ár-
ið 1954, að kynþáttaskilnaður
í opinberum skólum væri ó-
löglegur samkvæmt stjórnar-
skránni.
Faðir Marshalls var lestar-
þjónn í Pullman-járnbraut.
Marshall fæddist í Baltimore
og átti ekki bjartari frama-
von en hundruð annarra
ungra negra, sem féllu í
menntaskólum borgarinnar.
En það varð honum til bjarg
ar, að foreldrar hans trúðu á
menntun. Móðir hans seldi
meira að segja trúlofunar-
hringinn sinn til að hjálpa
Thurgood, þegar hann var
kominn í háskóla.
Marshall stóð sig vel. Hann
útskrifaðist „cum laude“ frá
lagadeild Linooln háskólans I
Washington, fór aftur til
Baltimore og tók að staria við
lögfræðingadeild blökku-
mannasamtakanna.
Þótt hann hafi lengi verið
einn helzti stríðsmaður 1 rétt
indabaráttu blökkumanna,
sýnir hann engin merki kyn-
þáttarvitundar.
„Ég held, að það sé eftir-
tektarverðasti þátturinn í fari
þessa rnanns", sagði starfs-
maður Marshalls í dómsmála
ráðuneytinu, „hve hann virð
ist gersneiddur fordómum eða
feimni, ef rætt er um
kynþáttamál eða negra. Eft-
ir að maður kynnist Mars-
hall dómara, hættir manni til
að gleyma því, hvernig hör-
undslitur hans er. Hann virð
ist alveg ósnortinn af þeirri
staðreynd, að hann er brúnn,
en aðrir hvítir."
Marshall réðist harkalega á
þá, sem standa fyrir óeirðum
með grjótkasti eða sprengju-
kasti, í ræðu, sem hann hélt
á ráðstefnu blökkumanna í
St. Louis í fyrra.
„Lögleysi er lögleysi", '
sagði hann. .Stjórnleysi er
stjórnleysi. Hvorki kynþáttar
uppruni né hörundslitur né
vonbrigði nægja til afsökun-
ar á stjórnleysi og lögleysi."
Marshall hefur kvænzt
tvisvar sinnum. Fyrri kona
hans Vivian Burey Marshall
lézt árið 1955 eftir 26 ára
hjónaband. Ári síðar kvænt-
ist hann Cecilia Suyat, sem
er frá Hawai, en ættuð frá
Filippseyjum. Þau eiga tvo
syni, Thurgood yngri, 11 ára,
og John William, 9 ára.
TVl’állgögn stjórnara-ndsitöð-
uinnar hafa það nú eftir
forstjóra Sambands ísl. Sam
vinufél'aga, að framleiðslu-
faostnáður iðnfyrirtæ'kja SÍS
hafi sl. 5 ár hækkað um
100%. Sé þetta ein af metgin
orsökum þeirra erfiðleika,
sem iðnfyrirtæki Sambands-
inis eigi nú við að striða.
í þessu sambandi er ómaks
ins vert að minnast þess að
undanfarin ár hafa Fram-
sóknarmenn og kommúnistar
sannarlega ekki staðið gegn
því að framleiðslukos'tnaður
atvinnuveganna hækkaði.
Þeir hafa þvert á móti jafn-
an verið þess hvetjandi, að
nýjar kröfur væru gerðar á
hendur atvinnufyrirtækjun-
um. Enda þótt forustumenn
launþegasamtakanna hafi
sumir hverjir farið sér hæg-
ar í kröfum um kauphækk-
anir upp á síðkastið hafa hin
ir pól'itísku leiðtogar stjórn-
arandstöðuflokkanna fliestir
hvatt af al'efli til áframhald-
andi kapphlaups imdH kaup-
gjalds og verðlags. Á þetta
ekki síst við um leiðtoga
Framsóknarfl'okksins. Á sl.
vori henti það meira að
segja að aðal málgagn Fram-
sóknarfl'okksins setti ónot í
leiðtoga launþegasamtak-
anna fyrir það að þeir færu
sér oft hægt í kröfum um
kauph ækk anir.
Til viðbótar má svo benda
á það, að Framsóknarmenn
og kommúnistar hafa haldið
uppi harðri baráttu gegn
hvers'konar viðl'eitni ríkis-
stjórnari'nnar til þeiss að
skapa og viðhalda jafnvægi
í íslenzkum efnahagsmálium.
Þegar á afflt þetta er litið,
verður auðsætt, hversu raka
liaiuisar eru ásakanir stjórnar
ands'tæðinga á hendur rlkLs-
átjórninni fyrir þá erfiðleilka,
sem eiinstök iðnfyrirtæki,
m.a. á vegum SÍS eiiga við að
stríða. Enn má minna á það,
að Framsóknarmenn og
kommúnistar hafa haldið
því fram, að verzkmin hafi
rakað að sér stórgróða í
sflojólá stjórnaristefniunnar á
undanförnum árum. Samt
sem áður kvartar SÍS undan
stórfeffldum hafflareksfri, og
telur afkomu sína og kaup-
fólaganna mjög bága.
Það er vitanlega mjög þýð
imgarmikið að ís'lienzkur iðn-
aður þrosíkist og dafni. Iðn-
aðuirinn er sú atvinmugreim,
sem flest fólk hefur atvinnu
við í rmörgum sitærstu kaup-
stöðum landsins. En það
haggar ekki þeirri stað-
reynd, að nauðsynlegt er að
einstök iðnfyrirtaóki fram-
kvæmi ýmiskonar hagræð-
ingu í rekstri sínum og verði
þar með færari um að mæta
samkeppni erl'ends iðnaðar-
varnings. Jafnhliða verður
hið opinbera að taka tifflit til
bagsmuna iðnaðarins eftir
fremsta megni. Er óhætt að
fufflyrða, að það hafi verið
gert af hálfu núverandi rík-
isstjórnar. Lánaistofnanir iðn
aðarins hafa síðustu ár verið
stórefldar og hefur það orð-
ið mörgum iðnfyrirtækjum
að verulegu Hiði. Að sjálf-
sögðu verður svo að gæta
þess að hl'aða ekki al'lft of
mikl'um rekstrarkostnaði á
iðnfyrirtækin. En því miður
hefur framleiðsliukostnaður
vaxið of ört undanfarin ár,
bæði hjá iðnaðinum og öðr-
um atvimnugreinum. Um
það er síst af öffl'u hægt að
saka ríkisstjórnina, sem stöð
ugt hefur. barizt fyrir að
halda jafnvægi í íslenzku
efnahagslífi, og gert víðtæk-
ar ráðstafanir í því skyni.
Framsóknarmenn og komm-
únistar hafa hins vegar bar-
izt hatrammri baráttu gegn
þessari viðleitni. Þeir bera
því þyngstan hLuta ábyrgð-
arinmar á þeim erfiðleikum,
sem iðnaðurinn og sumar aðr
ar atvinmugireinar eiga við
að stríða um þessar mundir.
Forráðamenn SÍS ættu því
að beina því tffl Eys*eins Jóns
sonar að koma framvegis
fram af meiri ábyrgðartffl-
finningu gagmvarrt atvinmu-
vegum lándsmanna en hann
hiefur gert í stjórnarandstöðu
sinni undanfarin ár.
BYGGÐASÖFNIN
1> yggðasöfnin, sem stofnuð
** hafa vcrið víðsvegar um
l'and undianfairin ár, eru
merkilegar menningarstofn-
anir. Að uppbyiggimgu þeirra
hefur verið unnið af mffldium
ötuffleik af einstökum áhuga
— og forustumönum hérað-
anna. í þessum byggðasöfm-
um getur að Líta milkinn
fjölda muna, sem segja
merkiliega sögu af lífi og
starfi þjóðarimnar.
Það er tvímæLal'aust rétt
stefna að koma upp sMkum
byggðasöf num í himum ýmsu
landshlntum, í stað þess að
safna ölu saman í hötfuð-
borginni.
Á sunmudaginn kem/ur
verður opnað byggðasafn
að Reýkjum í Hrútafirði. Er
ætlazt til þess að það verði
fyrir Húnavantssýslur og
Strandasýslu. Á ísafirði er
byggðasafn Ves'tfirðinga,
sem er orðið ailmilkið að
vöxtum og á Hnjóti í V.-
Barðastrandasýslu hefur
EÍgiffl ÓLafsson bóndi þar
komið upp merkiLegu einka-
safná.
í hinu nýja byggðasafni
að Reykjum verður m.a. tein
ærimgurinn Ófieigur,. fró
Ófeigsfirði á Ströndum.
Mun hann eini teinæringur-
inn, sem til er hér á landi.
Ófeigur er gamallt hákar'la-
skip, sem haldið var úti tii
hákar'laveiða í 40—50 ár af
þem fieðgum, Guðmundi Pét-
urssyni og Pétri Guðmunds-
syni í Ófeigsfirði. Er mikiffl
fiengur að því að fá þetta
gamLa slkip á safn, sem stend
ur í þjóðbraut. Gefst þeim,
sem fara Norðurlamdsiveg
tækifæri til þess að kynnast
þessu merka skipi og þeirri
sögu og baráttu, sem l'iggur
að baki því.
Ræktarsemi við gamla
muni og minjar er þýðingar-
mikill þáttur í menningarLifi
ísLenzku þjóðarinnar. Þess
vegna ber að fagna byggða-
söfnumum og styðja þau +dl
vaxtar og viðgangs