Morgunblaðið - 20.07.1967, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. JÚLÍ 1067
13
PATREKSFJÖRÐUR 0G
RAUÐASANDSHREPPUR
Vatnsdalur vi@ Paitreksfjörð.
ÍRATRBKiSFJÖRÐUR er syðsitur
V'asbfjarðairjna og er hieiitinn ©flt-
ir Patreki hinum helga biskupi
í Suðuneyjuim. Utm landináim
íj arðtatrinis. segir svo í Lanid-
máimaibák:
„Önlyigur 'hét soniuir Hrapps
Bjarnasonar buniu. Hann var að
íflóstni með tolinum heiga Paitneki
bislbupi í Suðuneyjum. Han.n
íýisitwt að fara til ísi'ands og bað,
.að bislkap sœi uim mleð honurn.
Bislkup 'lét. hann ha/fa mieö sér
kirlkjuivi-ð og jánnlklukkiu og
pleniáriiúm og mold vigða, er
hamin stkyíldl leagja undir horn-
St'aifina. Bisikup bað hann þar
lamd nema, ier. hann sœti fj'öllll tvö
aif haifs, og bylggja uindlir h/inu
syðra fjailll'iniu, og sikyldi daliur í
bvorutvaggja fjailfliiniu. Hann
siky'ld'i þar tafcia sér búsitað og
láta þar kir'kju gera og eiigna
hinuim he'lga Kolumba.
Með Örlygi var á islkiipi maður
siá, s'em Kolliluir hét, flóstbrióðiir
Ihans, ainnar Þior*björn apörr,
þriðji I>orbjörn tálfcni og bróðir
harus, Þorbjiörn sfcúma. Þeir
voru synir Böðvars bltöðru-
skailila.
Þeir Önlyigur létu í haf og
ílengu útivis.t harða og visisu eligi,
hvar 'þeir flóru. Þá hét Örllyigur
é Paitrek bislkup til lanidtöfcu sér,
að íhain.n slkyldi .aif hains nafni
gefa örnefni, þar siem hann tæfci
laind. Þeir vonu þaðan frá llitila
hríð úti, áður þeir eáu land, og
vonu komnir vestur um landið.
Þeir tók-u þar, sem heiltir Ör-
lygshöfn, en fjörðinn innfrá
(kiöiMuðu þeiir Patrekisfjörð. (En
Kolilur bét á Þór. Þá sfcliMi í
sitonmiiinuim, og fciom han.n þar,
isiem Kollsvilk beitir, og braut
hann þar sfcip sitt). Þar voru
þeir um vieturinn, en um vorið
bjó Ör'lygur sfcip sitit, en (htásietar
hams námu þar ©umir lamd . . .“
Og á öðrum s>tað í Landmáimu
segir, varðandi landnám Patreks
tfjarðar, Rauðasands og Vífcna:
„.Þórólfuir spörr kom últ með
Örlygi og naim Paitrefcsifjörð fyri-
ir viesitan og Vílkiur fyrir vestan
Barð nema KollS'vJk. Þar bjó
Kollur, flóisit,bróðdr Örltyigs. Þór-
ólfur maim og Kefllavílk fyrir
siunmam Barð og bjó a@ Hval-
lláitruim“.
Köild heflur verið l'aind'tafca
þeirra Kolls og 'flélatga ha.ns,
enda heflur Ijfað í Paitriekisifirðli
þesisd vísa uim þamn aitburð.
Kollur byggSi Kollsrvík vífct,
konin það lýði stoða.
En stýrima.nin Öm var staddur
lítt.
Harin steytti á Amarboða.
Ekfci er Ar.nar þessa getið í
Landnámu, mé öðrum ísilendániga
söguim, en sagam hefiur flesit radtur
í ihreppnum og Arnarboði er til,
firammi fyrir KollsvJk.
Þótit Landnáma geti litið um
byiggð.arlag þetta, og meird glaasi
leiki hvíli yflir mörgum öðrum
landnámissögum og landtiöfcum
íBoríeðra' Okfcar, og Örlygur festi
ekki rætiur vestra, er því efcki
að neita, að Patrieksfjörðu'r,
Raiuðisandur, Vífciur og LJátrar,
■er flöguir byiggð og flólllk hiefur
um.að ha.g sínum vel á þessum
slóð'Uim. Nú á seiinni árum heflur
flerðamamnaisltraulmuir beinzít
meira á þessar silóðir en áður
var, enda vegaisamband orðdð
gott þanigað. Perðafélag íslands
h'eflur sitaðið flyrir flerðium ailt
viestiur á Látrabjarg undanfarin
suimiur og 'haifa þátibtafcenidur yif-
ir.lieiitit verið mjög hriifnir af
lamdls'lagi þar vestra, enda er
Raiuðaisamids'hneppur og Patrekis-
iljörðlU'r ihónir 'áfcjósiainlaguisitiu
staðiir flyrir þá ,sem vilja sér-
kennilega náttúrufegurð, og
það sama má s'egja um Vesitifirði
ailla.
Að Paitrefcsfirði liggja tveir
hreppar, PatrekshreppU'r, að
norðan öig RaúðaiS'andsihrieppiuir
að isiuinnam. Hreppaimörfcin eru
við svonefnt 9el á Rafcma'dals-
'hilíð, isfcamimjt fyrir iimmam kauip-
sitaðiinm ag tlefcur Rauðaisandls-
ihr'eppur við éf fýlgt er sitr.amd-
lengjulnni yifir siU'nnainivierðam Pat
reksifjörð, Víkur, Hvailátra,
Látraibjarg, KeflavJk, Rauða-
sand og í Skior. PatrekBfjörður
ier talinn frá Táikina að norðam
verðiu, og Blaklbmesi sunnam meg
in .fljarðarins. Paitreksfjörður og
Rau.ðaiS'a'ndlslhreppur v'erði því
ekki aðlsfcildin. Þótit þetita bylggð
arla.g megi kallasti einn af úit-
fcjálkum landsinS’ á það sáma
sögu. Hið formifnæga höifiuðlbóil
Saurbae á Rauðasandi kanmasit
ailir við, einniig 'l.andnámsj'arð-
irnar Ör'lyigs'hlölfn og Koilsvik,'
og SaiuðlaúkiS'dallu'r er þekfctar
sem flornit priestissebur lamiglt atfltV
ur í .aldir. Nafnfcie'nndasitur
prestia þa.r miun vena Björm Haii’
dórsson, ier. hóf fyrstar mianna
kartiöflllurælklt á ísiamidi. Á Sjö-
undaá á Rauðasandi ótitii sér
siað harmsiaigan mikila, sem
iGunimar Gumnamsson byggir ó
bólk siína „iSva,rtiflugl“ otg fró Sfcor
á Rauðaisandi varð það, sem
Eggent Ödiaiflsison ýtitii úr vör, ú)t
ó Bneiðaifijörð, í sína binztiu flör,
með brúðif sína. í Vaitnsdal í
Rauðiaisandsihrieppi, fumdlusit
mjög mierkilegar fornminij.ar fyr
ir þremiuri árum og verðiur vifcið
að því síð'ar. Sa.ga byggðarilaigs-
ins verður ekfci rafciin í fláum
orðuim, en 'ef við bregðiuim olkk-
ur í smáferðalag um fjörðinn
gefcuim við orðið marigs vfciairi.
Það liggur beimast við að hefja
'ílerðina frá Vaitneyri, kaupttún-
inu, en það liggur norðanmegin
fljarðarins. í raiun rétitiri sfcipfisit
kauiptúnið, sem nú tielur ulm edltit
þúsund Jbúá, í tiven.nt, Vata-
eyrii og Geirseyri. En byggðiim
'befiur . s.aim'einazit, ifyrir lömgu,
einis og Austarbærinn otg Vesit-
u.rbærinn hér í Reýk(j,aivík. Þetta
er blóml'agt úflgerðairlkiauptiúm,
þar er bátaúflgerð reWin, tvö
frygtihús eru S'tarfrækt þar, ný
legt sj.úkrathús .er irisið þar uipp,
sikólamál eru í góðu 'ásiigfkomiu-
laigi og aJilt 'atvinnuMf í önuim
vexti.
BilvegU'rinn frá Pátröfcsfjarð-
airkauiptúni um Paitreiksifljörð,
Rauðasiand, Vílkur og Látra litgg
uti um Raikna'dadsiMiíð, fyrdr
bobn f'jia,r0ia’rinS', út með ifiirðinum
aumnaniverðuim ag sfciipibiisit á
Hvailsfceri yflir á Rauðaisamid otg
út með flirði fyrir Hatfm.arm'úliai,
sem lemgi var mifciiil far.artóllmi,
um Örilyigslhafn ag greinisit á
Geita.gili, yflir Hafnarfjalll fyrir
ofan Brieiðavík að Látrum ainn
arsiv'egar og út með firðinum
um Sellátranes og Hænuivík að
Kal'Is’vJk hinisvegar.
All't frarn undir al'damótin
1900 náðii Rauðasandshrieppur
— (Ljiósm.: Páll Jónisson).
frá Mdlduxa, sem er kiettur yzt
i Táillknamium vesitamverðum inn
m'eð Paitrefcstfirði, út um Víkur
og Rau’ðas'and, að Sfcor. Árið
1907 var hreppnum sfcipt. Þá
ivoru Eyrarmar, Va'bmeyri og
Geirseyri gerðar að sérstöku
hreppisifálaigi, sem nær frá Moid
uxa, gömlu hreppamótiunum,
in.n .a-ð Seli, siem er ,um mið'j'a
Rafcnada.l’shlíð. Þessi hreippuir
nefndisit EyrarhrieppuT, nú Pait-
r efclstf j ar ð ar'kauptún. St r amd-
lenigja Rauðaisandsihirepps' er ,aif-
.ar 'lönig og m.um strandilengja
am.narra hreppa landsins vart
l'engri. Mun S'triandHenigj.a hrepps
ins um 10 damsfcar mílur, eð.a
40 einsfcar.
Fyrsiti bærimn í RaU'ðasamidís-
hrieppi er fná Eyrarhrieppi að
tieljia, er Raiknadalur ag telsit
hanm enn, í ábúð. Næs'ti bær er
Hlaðiseyri, eyðijörð. Þá kemur
að Vestait (Botn.i, sem, er í byglgð’.
Þar næsit er Sfcápadadur í eyði
og nú er komiið fyrir boitn fjarð-
arins og út með honum sunnan-
vert. Næstii bær er Kot, eiminig
eyðibýli, þar næst Hva.lsfcer, á-
býliisjörð. Næst er presitissetrið
Sauðl’aulkisdailuT. Nú sitiur eng-
inn pr'es'tiur í Sauðla'Uksdail. Þag-
ar hinin þjóðkunni prestar, séra
Þorvaildur Jafcobs'son, íilutt.ist frá
Sauðliaufcs'dal, orti skáildkonam
Ólíma Andrésdótitir:
Yfir flýgur örn og valur,
auðum döprum höfðingrainn.
Svipdaiufur or Sauðlauksdalur, ,
séra Þorvald missti hann.
Ef liggja þan.gað Ieið mín ætti
litusf mér bar raiun.aispor.
Nú fer að fækka um fína drætfci \
fyrir vesitah Bjarg og Skor.
Næítii bær við Sau.ðlaufcisdail
er KvígmdisdEilur og er þar bú
ið góðu búi. Þar var fyrsit r.af-
lýst í hreppmuim. NæS't.i bær er
Va'tnsdalur. Vatnisdáils er fyrst
ge'.ið í jarðaimaiti Árn.a Ma.gniús-
sonar. Þar vor.u um tíma tveir
ábúendur en ’slðar einin ábúandi.
Þar flunidust mjög merfcar. florm-
leifar Xyrir þrem árium úr heiðnd.
Um þann fund heíur verið rit-
að í blöð og hairns ge'tið í ú/t-
varpi og sjónvarpi. Vatnsdal-
ur mun vera um það bii miðfirð
iis að sunnanverðu, noikfcurnveg
■inn ó móti kaupsitaðnum. Vatas-
dailur va-r að fornu mati taffin
18 hiundraða jörð. Hann dregnir
nafn aif va.tni fra.mmi í dailnum
og um hann rennur l'ítiíl á, Vaitns
dailisó. Þa.r er silunigs'veiðii góð,
og tiilraiun verið gerð með laxai-
fclak. Fornminijarnar liunidust
niður við sjó, í s'voneíndu Reið
holti, iinnanivert við ána. Ör-
nefni eru .fjölmörig í landar-
eigninni og eru talin 150 afllls.
Annar bær í hreppnium mun þó
eiga flleiri örnefnú um 209 og
°.r það Hæ'niuvílk. Næsita byiggð
fyrir uitan Vsitnsdail er Örilyigis-
höfn, en iiandaraign Vaitnsdais
ag Ördyigshatfnar sfcipituit um
Haifinarmúla, siam ier elitt aif feg
unsitiu fj'öfllium hreppsins. f hlíð-
um Haifinairmúila er talin góð
saiuðibeit, en þó er til göimiul
v'ísa um hann sem hijóðar þann
ig:
Hér er Múli Hafnar hár,
horaður með lítið þor.
Ber hann aldrei birgðir f jár.
Borulegur haiust og vor.
Áðlur .flyrr va.r Örflyashöifn, þéltt
Framihald á bls. 16
Vatneyri. — Séð til Hafnarmúla og Örlygshafnax.

Bær á Rauðasandi.