Morgunblaðið - 03.08.1967, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. AGÚST 1987
Útgefahdi:
Framkvæmdastjóri:
iRitstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
1 lausasölu:
Áskriftargjald kr. 105.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá.Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sfmi 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 212-4-'80.
7.00 eintákið.
á mánuði innanlands.
LÍFSKJÖRIN OG
A TVINNUVEGIRNIR
A ð sjálfsögðu hljóta lífskjör
þjóðanna, jafnt okkar Is-
lendinga sem annarra, að
markast af afkastagetu at-
vinnuveganna og aðstöðu
þeirra á hverjum tíma til að
framleiða þau gæði, sem íbú-
amir njóta. Það væri þess
vegna mjög óskynsamlegt að
ætla að treysta nær einvörð-
ungu á frumatvinnuvegina,
sjávarútveg og landbúnað,
því að einmitt þar eru sveifl-
urnar mestar og öryggisleys-
ið.
Erfiðleikar sjávarútvegs og
landbúnaðar nú sýna líka, að
brýna nauðsyn bar til að
renna fleiri stoðum undir ís-
lenzkt atvinnulíf á þann veg,
sem Viðreisnarstjórnin hefur
haft forustu um með eflingu
iðnaðar, stórvirkjunum og
stóriðju.
Stjórnarandstæðingar héldu
því fram, er deilt var um
stóriðjuna, að aflabrögð væru
svo mikil og afköst sjávar-
útvegsins sköpuðu svo mikil
verðmæti, að ekki þyrfti að
leggja inn á ný svið í íslenzk-
um atvinnumálum, einungis
þyrfti að efla sjávarútveg og
vinnslu sjávarafurða, enda
væri atvinna svo mikil, að
ekkert vinnuafl væri til, sem
nota mætti við virkjun Búr-
fells og byggingu álbræðslu.
Nú er hverjum manni orð-
ið það ljóst, hve háskasam-
legt það hefði verið að fara
að ráðum stjórnarandstæð-
inga og tapa af því tækifæri,
sem við íslendingar höfðum
til þess að ráðast í stórvirkj-
un og fá hingað hina mikil-
vægu verksmiðju, sem vinn-
ur ál, einhvern þýðingar-
mesta málm, sem notaður er
í heiminum, enda eykst notk-
un áls um hvorki meira né
minna en 10% á ári.
Nú sér hver maður, að hin-
ar nýju stórframkvæmdir
bæta mjög hag þjóðarinnar
og þær eru unnar á þeim
tíma, þegar sérstakir og veru-
legir erfiðleikar steðja að
okkar gömlu atvinnuvegum
— og einkum sjávarútvegi —
af óviðráðanlegum orsökum,
sem öllum eru ljósar. Þar er
fyrst og fremst um að ræða
minnkandi tekjur af bolfisk-
veiðum, sem nemur um 500
millj. króna og gífurlegt verð
fall á síldarafurðum, en verð
á síldarlýsi er nú komið allt
niður í 43 sterlingspund, og
hefur lækkað um nærri helm-
ing.
«s>-----------------,---
UNNIÐ AÐ
LAUSN
VANDANS
egar jafn stórfellt verðfall
verður á sjávarafurðum,
eins og raun ber vitni, og
jafnframt eru aflabrögð með
versta móti, þá hlýtur það
óhjákvæmilega að skapa mik-
inn vanda, og við honum
verða menn að bregðast af
djörfung og raunsæi.
Við erum svo heppnir, Is-
lendingar, að þegar þennan
mikla vanda ber að höndum
þá stöndum við sterkar að
vígi til að mæta honum en
oftast eða alltaf áður. Bygg-
ist það á hinni geysimiklu
uppbyggingu atvinnufyrir-
tækja síðustu árin, stórverk-
efnunum, sem unnið er að
við Búrfell og í Straumsvík
og loks á hinum traustu gjald
eyrisvarasjóðum, sem geta
staðið undir verulegum halla
á útflutningsviðskiptum þeg-
ar á móti blæs, eins og nú í
ár.
Samt sem áður verða menn
að gera sér glögga grein fyrir
afleiðingum þess að tekjur
minnka svo stórlega, sem
raun ber vitni. Morgunblað-
inu er kunnugt um, að ríkis-
stjórnin og sérfræðingar
hennar vinna nú kappsam-
lega að því að safna sem ítar-
Iegustum gögnum um alla að-
stöðu íslenzks atvinnu- og
efnahagslífs, svo að sem
gleggstar upplýsingar liggi
fyrir í haust, er ríkisstjórn
og Alþingi taka ákvarðanir
um stefnuna í efnahagsmál-
um og hvaða viðbrögð séu
heppilegust við þeim vanda,
sem að steðjar.
Enn er ekki tímabært að
taka neinar ákvarðanir í því
efni; þær hljóta mjög að
markast af því, hvernig síld-
veiðarnar ganga nú á haust-
mánuðunum og eins af hinu,
hver þróunin verður í verð-
lagsmálunum næstu vikur og
mánuði. Hvort tveggja þetta
lítur vissulega illa út nú, en
úr getur rætzt, ef mikill síld-
arafli yrði í haust og verð-
lag kynni eitthvað að hækka,
en um það getur enginn spáð
í dag.
Þetta eru þau viðfangsefni,
sem stjórnmálamenn og efna-
hagssérfræðingar glíma við
þessa dagana. Þau eru vissu-
lega bæði viðamikil og alvar-
leg, þótt engin ástæða sé til
að örvænta. Við þurfum að-
ÉLsSk
VSU
UTAN ÚR HEIMI
Mikilvægi
Suez-
skurðar
minnkar
Súez-skurðurinn hefur verið
lokaður í tvo mánuði, en áhrLf
iokunarinnar hafa ekki verið
teljandi í Vestur-Evrópu. Skurð
urinn ,sem eitt sinn var eftir-
sótt herfang, er ekki eins mikil-
vægur og hann áður var og
Nasser forseti hefur því ekki
eins mikið gagn af honum og
áður sem vopni við samninga-
borð. Hann gerði ráð fyrir, að
lokun skurðarins hefði alvarleg
áhrif á efnahagsmmál Vestur-
Evrópu, en fljótlega tókst að
leysa þessa erfiðleika, ekki sizt
vegna aukins framboðs flutninga
skipa.
Egyptar hafa lýst því yfir, að
skurðurinn verði ekki opnaður
á ný, fynr en ísraelsmenn flytji
brott hersveitir sínar frá austur-
bakkanum. ísraelsmenn krefjast
þess, að undirritaður verði frið-
arsamningur, þar sem þeim
verði tryggðar frjálsar skipa-
ferðir um Súez-skurðinn, en
hann hefur verið lokaður ísra-
elskum skipum síðan Nasser
þjóðnýtti hann 1956.
Vesturveldin vona, að þeim
takizt að þola erfiðleikana, sem
lokun skurðarins veldur, lengur
en Nasser, en þá verður hann að
lúta í lægra haldi vegna tapsins
á tekjum þeim, sem Egyptar
hafa haft af ferðum skipa um
skurðinn. f fyrra námu þessar
tekjur 225 milljónum dollara.
Þetta kemur í Ijós í vetur, þeg-
Rússar í sumarleyfi við Súez-skurð.
ar kuldarnir fara að segja til sín,
en miklum olíuibirgðum er nú
safnað saman í Vestur-Evrópu
fyrir veturinn. Þar sem oliu-
flutningaskip verða nú að sigla
suður fyrir Góðravonarhöfða,
hefur afhending dregizt í nokkr-
ar vikur, og olíubirgðir hafa
sums staðar minnkað um 25—
30%.
Því lengur sem skurðurinn er
lokaður, því meir munu Egypt-
ar tapa til frambúðar, þar sem
skipaeigendur hyggja nú á
smíði risastórra olíuflutninga-
skipa, sem eru of stór fyrir
skurðinn og hagkvæmara er að
sigla suður fyrir Góðravonar-
höfða. Þegar skurðinum var lok-
að eftir Súez-stríðið 1956, fóru
um hann 80% þeirrar olíu, sem
Vestur-Evrópubúar notuðu. Síð-
an hefur með góðum árangri
verið leitað að olíu á tryggari
stöðum, aðallega í Norðúr-
Afríku og Nígeríu, og í fyrra
barst innan við 60% þeirrar
olíu, sem notuð er í Vestur-
Evrópu, um skurðinn. Búizt er
við, að þessi hundraðstala haldi
áfram að minnka eftir að skurð
urinn verður opnaður á ný, þar
sem olíufyrirtæki munu haida
áfram leit sinni að olíu á trygg-
ari slóðum.
Þegar Súez-skurðurinn var
lokaður 1956—57, var mikill
skortur á skipum um allan
heim, en nú var mikið framboð
á skipum. Skipum, sem voru alls
3 milljónir lesta, hafði verið
lagt vegna lágra filutningsgjalda,
en við lokun Súez-skurðar hækk
aði leiga á olíuskipum fimm eða
sexfalt, og þannig jókst kostn-
aðurinn við að flytja oiíu frá
Persaflóa um 10 dollara á lest-
ina. í júní tók BP 44 olíuskip
á leigu, en alls geta þau filutt
114 milljón lesta. Fjöldi skipa,
alls 3 milljónir lesta, sem höfðu
flutt málma og hveiti, tóku að
flytja olíu, þar sem meira var
upp úr því að hafa. Á næstu
sex mánuðum er taiið að leigan
muni læklca.
Kaldhæðnislegt er með iokun
Súez-skurðar hefur harðast kom
ið niður á Indverjum, einhverj-
um öflugustu stuðningsmönnum
Egypta, og bætt hag Suður-
Afríkumanna, sem eru meðal
hörðustu óvina Nassers. Tafir
hafa orðið á kornsendingum til
Indlands og farmgjöld hækkað.
Suður-Afríkumenn hagnast mik
ið á viðkomum olíuskiipa, sem
sigla suður fyrir Góðravonar-
höfða.
- ERLENT YFIRLIT
Framhald af bls. 15.
an- og utanrikismálum. Fundir
þingsins voru haldnir að lokn-
um deilum í forystu rúmenska
kommúnistaflokksins um stefnu
þá, sem nú er fylgt, og afleiðing
arnar, sem hún hefur íyrir Rúme
níu. Þótt þessi vandamál væru
rædd af mikilli varkárni á fund
um þingsins, leikur enginn vafi
á því, um hvað deilurnar hafa
fjallað.
Það sem fyrst og fremst hefur
verið deilt um er, hve sjálf-
stæðri stefnu Rúmenar eigi að
fylgja gagnvart Sovétríkjunum.
Um það er ekki að ræða, að
Rúmenar geri „uppreisn" gegn
Moskvu-valdinu og segi sig úr
Varsjárbandalaginu, enda mundi
slíkt skref svipta Rúmena öll-
um áhrifum í valdablökk komm-
únistaríkjanna í Austur-Evrópu
og einangra þá gersamlega. Það
sem rúmenskir leiðtogar eru
sammála um er, að halda verði
áfram að fyígja sjálfstæðri
stefnu í utanríkismálum, án til-
lits til afstöðu Sovétstjórnarinn
ar. Mikilvæg dæmi um þessa
sjálfstæðu stefnu Rúmena er
viðurkenning þeirra á Bonn-
stjórninni og hin sjálfstæða af-
staða þeirra til deilumálanna í
Austurlöndum nær.
Um leið lagði rúmenski land-
varnaráðherrann á það áherzlu,
að Rúmenar mundu halda áfram
aðild sinni að Vairsjárbandalag-
inu, en fram kom í ræðu hans,
að stefna Rúmena í hermálum
er óbreytt. Eins og kunnugt er
taka Rúmenar ekki þátt í heræf-
ingum Varsjánbandalagsins, og
þeir leggja lítið af mörkum til
hinnar sameiginlegu yfirstjórnar
bandalagsins.
Erlendis vöktu ýmsar yfirlýs-
ingar um stefnuna í innanrík-
ismálum mesta athygli. Nicolae
Ceausescu, aðalritari kommún-
istafloldcsins, hélt því fram, að
öryggislögreglan hefði sölsað
undir sig of mikil völd og bein-
línis beitt þeim gegn forystu
flokksins. í þessu sambandi voru
samþykkt lög þess efnis, að koma
megi í veg fyrir „óréttlátar" til
skipanir eða fresta þeim,
Ennfnemur eiga dómstólar
landsins að veita borgurunum
vernd gegn „valdníðslu", og
áfrýja má refsidómum, Komið
verður á fót þjóðaröryggisráði,
sem á að vernda skoðanafrelsi.
Vitaskuld er skoðanafrelsi og
stjórnmálaafskipti enn takmörk-
uð í Rúmeníu þrátt fyrir hin
nýju lög. Hið pólitíska frelsi,
sem kveðið er á um, nær aðeins
til „viðhorfa á sósía'listískum
grundvelli“, og dómstólar lands-
ins eru pólitískir alþýðudómstól
ar. En nýju ákvæðin eru athygl
isverð, ekki sízt fyrir þá sök, að
Rúmenía hefur auk Albaniu
verið talið mesta afturhaldsland
Austur-Evrópu.
Ræða Ceusescus leiddi í ljós,
að aðstaða rúmenskra leiðtoga
er örðug. Hann sakaði Rússa um
að reyna að beita Rúmena þving
unum og grafa undan vö'ldium
forystunnar með samstarfi við
aðra rúmenska kommúnistaleið-
toga. Hér er um að ræða hóp
íhaldssamra kommúnista undir
forustu Alexandru Draghicic,
fyrrum innanríkisráðherra, sem
stjórnaði öryggislögreglunni og
er enn í hópi valdamestu manna
landsins. Þingfundirnir voru
haldnir eftir meiriháttar upp-
gjör milli þessara tveggja hópa.
eins að horfast í augu við erf-
iðleikana og gera viðeigandi
ráðstafanir, og svo vel er nú
komið hag almennings, að
menn eiga vel við hann að
geta unað og ættu jafnvel að
þola það, þótt eitthvað
þrengdi að um skeið, þar til
ástandið batnar í atvinnumál-
unum, sem enginn efast um.
Við höfum áður horfst í augu
við léleg aflabrögð og óhag-
stætt verðlag, og við erum
nú að leggja inn á braut
nýrra stórframkvæmda, sem
mjög munu bæta hag þjóðar-
innar allrar; þess vegna á
enginn bölmóður við, heldur
einungis raunsætt mat á að-
steðjandi vanda og rétt við-
brögð við honum.
Á því leikur heldur ekki
minnsti vafi að ríkisstjórnin
mun mæta þessum vanda
eins og öðrum þeim vanda-
málum, sem að hefur borið á
valdatíma hennar og greiða
fram úr erfiðleikunum á
þann hátt, sem þjóðinni er
fyrir beztu.