Morgunblaðið - 19.10.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. OKT. 1987
MMHIÍ]
Fyrstu umrœðu um efnahagsaðgerðirnar lauk í gœr:
Nýjum viðfangsefnum verður að
mæta með nýjum aðferðum
— sagði Jóhann Hafstein i þingræðu i gær
í GÆR var fram haldið fyrstu
umræðu um frumvarp ríkis-
stjórnarinnar um efnahagsað-
gerðir í Neðri deild Alþingis. Þá
tóku til máls Jóhann Hafstein
dómsmálaráðherra, Lúðvík Jós-
efsson, Skúli Guðmundsson,
Magnús Kjartansson, Eysteinn
Jónsson, Emil Jónsson utan-
ríkisráðherra og Bjarni Bene-
diktsson forsætisráðherra. Var
umræðum lokið, en atkvæða-
greiðslu var frestað þar til í dag.
Hér á eftir fer frásögn frá um-
ræðunum í gær:
Jóhann Hafstein dómsmáiaráð-
herra sagði í upphafi ræðu sinn-
ar, að nauðsynlegt væri, að menn
gerðu sér sem Ijósasta grein fyr-
ir því, af hverju efnahagsörðug-
leikarnir nú stöfuðu og hverjar
væru meginorsakir þeirra að-
gérða er fyrirhugaðar væru.
Það væri staðreynd, að verð-
falil á freðfiski á Bandaríkja-
markaði væri um 15%, og á öðr-
um mörkuðum 10-12%. Á
bræðslusíldarafurðum væri verð
fal'lið miklu meira, eða um 40-
50%. Þýddi það, að mjölverðið
félli úr 9.250 kr. á lest (folb),
sem það var í fyrri hluta áxs
1966, niður í 5.580 kr. Lýsi félli
úr 9.100 kr. lestinn, í 3.960 kr.,
eða um 56%. Við það bættist
svo, að engin síldarsöltun hefði
verið fyrr en í október og afli
hefði verið tregari og miklu erf-
iðara og kostnaðarsamara að afla
hans. Kæmi þar til ógæftir, með
veiðarfæratjóni á vetrarvertíð
og síldina hefði orðið að sækja
langt norður í haf.
Þá vék ráðherra að því, að
skreiðarframleiðslan ætti við
mikla örðugleika og óvissu að
etja. Einn af aðal skreiðarmörk-
uðum okkar væri Italía. Árið
1965 hefði verið flutt þangað
3400 tonn af skreið, árið
1966 2060 tonn og áætlað væri að
í ár, 1967, yrðu flutt þangað að~
eins 1200 tonn. Stafaði það m.a.
af því, að í vetur hefði stór hluti
skreiðarframleiðslunnar frosið,
en ítalir vildu ekki kaupa hana,
ef svo færi.. Aðalskreiðarmark-
aður okkar væri í Afríku og
Leiðrétting
í FRÁSÖGN Mbl. af ræðu for-
sætisráðherra sl. mámjdag um
frv. ríkisstjórnárir.nar um efna
hagsaðgerðir, voru villur i
tveimur setningum. Fbrsætisráð
herra sagði m.a.: „En það hlýtur
að vera mjög til athugunar og
ríkisstjórnin er þess beinlínis
hvetjandi, að athugað verði til
hlítar, hvaða aðrar leiðir komi
hér til álita og er fús til þess,
bæði hér á þingi, é þingfund-
um, í nefndum og við ful'ltrúa
hinna fjölmennu almannasam-
taka í landinu, og þá einkutn
stéttarsamtökin, að ræða til hlít
ar hvaða úrræði eru fyrir hendi
og hvaða úrræði eru vænlegri
(ekki varanlegri eins og stóð í
Mbl.) en þau sem nú hafa ver-
ið tekin.“
Forsætisráðberra sagði enn-
fremur: „Tekjur launþega hafa
aukizt hlutfallslega (ekki tölu-
vert eins og stóð í Mbl) meira
en þjóðartekjurnar á viðreisn-
artímabilinu."
Þetta ieiðréttist hér með.
hefði skreiðarútflutningur þang-
að í júlí, ágúst og sept., árið
1966 verið 1415 tonn, en á sama
tíma í ár aðeins 231 tonn. Birgðir,
sem til væru nú í landinu af
Afrikuskreið væri um 6600 tonn,
og væri það að verðmæti um
200 mililjónir króna. Hér ættu
skreiðarframleiðendur bundnar
um 60 milljónir króna fyrir
utan lánsfé bankanna. Um
framtíðina í þessuim efnum
væri erfitt að segja. Aug-
Ijóst væri hinsvegar, að við höf-
um tapað neyzlutímabili, sem
erfitt yrði að vinna upp aftur.
Ráðherra sagði, að í heild væri
áætlað, að útflutningsverðmæti
ársins 1967 yrði e.t.v. um 25%
minna en s.l. ár, eða á annað þús
und milljónir króna. Allir hlytu
að viðurkenna, að þetta væri
geigvænlegt áfall fyrir þjóðarbú-
skapinn, er krefðist sérstakra
ráðstafana. Menn kæmust ekki
hjá því að horfast í augu við
rauiweruleikann.
Stjórnarandstæðingar, og eink
um þó Framsóknarmenn,
reyndu að gera sem minnst úr
þessum örðugleikum, og töluðu
um kosningavíxill, „svik við
þjóðina", að ríkisstjórnin hefði
„sagt þjóðinni ósatt og blekkt
hana“, o.s.frv. í málflutningi
Sjálfstæðismanna, hvorki í ræðu
né riti, hefði nokkru sinni ver-
ið gerð minnsta tilraun til blekk
inga í þessa átt. Leggja mætti
spurningar fyrir Framsóknar-
menn: Hvort þeir hefðu séð fyr-
ir að borgarastyrjöld mundi
geisa í Nígeríu? Hvort þeir hefðu
séð fyrir, að síldin mundi engin
veiðast á venjulegum slóðum allt
sumarið, en 700-800 km. norður
í hafsauga? Hvort þeir hefðu séð
fyrir, að verðfallið á síldaraf-
urðum, lýsi og mjöli, mundi
stöðugt halda áfram og auikast
stórlega? Hvort þeir hefðu séð
fyrir, að ekkert, nema síður væri,
rættist úr á freðfiskmarkaðin-
um?
Erfitt hefði verið að sjá þetta
fyrir og ríkisstjórnin hefði alltaf
hr ** þann fyrirvara, að nýjum
viðfangsefnum yrði að mæta með
nýjum aðgerðum. Sjálfstæðis-
Ný mól
Pétur Sigurðsson (S), Sigurð-
ur Ingimundarson (A) og Matt-
hías Á. Mathiesen (S) flytja
frv. um breytingar á lögum um
almannatryggingar og um at-
vinnuieysistryggingar en frum-
vörp þessi voru flutt á síðast^
þingi af Jóni ísberg og 'Pétn
Sigurðssyni.
Páll Þorsteinsson o.fl. þing-
menn Framsóknarflokksins
flytja frv. um breytingu á lög-
um um Búnaðarbanka íslands
Efri deild
Frv. til laga um lausn deilu
stýrimanna, vélstjóra og loft-
skeytamanna á farskipum var
til 1. umræðu í Efri deild í gær.
Til máls tóku: Eggert G. Þor-
steinsson, félagsmálaráðherra,
Ólafur Jóhannesson og Björn
Jónsson.
menn hefðu sagt fyrir kosningar,
að viðreisnin hefði lánazt vel,
efnahagur þjóðarinnar væri
traustur og við ættum veruleg-
an gjaldeyrisvarasjóð, værum við
nú betur undir það búnir að
mæta þeim örðugleikum, sem að
steðjuðu. og nú væri vitað um.
Hægt hefði verið um skeið að
mæta erfiðleikum án Eysteinskra
hallærisráðstafana, svo sem inn-
flutningshafta og leyfafargans
opinberra úthlutunarnefnda.
Jóhann Hafstein
Héldu erfiðleikarnir áfram,
sem við leyfðum okkar að vona
að þeir geri ekki, gætum við
engu að síður byggt á traustum
grunni. Kæmi þar í fyrsta lagi
til nýr og mikill fiskisikipafloti,
í öðru lagi nýjar vélar og verk-
færi, í þriðja lagi fleiri bygg-
ingar og stóraukin nýrækt, í
fjórða lagi meiri fjárfesting al-
mennt og í fimmta lagi ný stór-
iðja og nýjar stórvirkjanir. Það
væri nú orðið deginum Ijósara
þýðing þess, að hafnar væru stór
iðjuframkvæmdir, ekki hvað
sízt á vinnumarkaðinum. Auk
þess fengi landið af þeim mikils-
verðaT gjaldeyristekjur, sem
ættu eftir að aukast verulega í
framtíðinni.
Formaður Framsóknarflokks-
ins segði, að „erfiðleikarnir
væru raunar engir“, eða bara
lítilræði, aðeins röng stjórnar-
stefna. Verðfallið væri ekki svo
mikið, eða verð útflutningsfram-
leiðslunnar væri ekki minna en
þegar núverandi ríkisstjórn tók
við völdum. Ef útflutningsverð-
ið væri sama og árið 1962, hvað
væri þá um kaupið. Staðreynd
væri að tímakaupið hefði hækk-
að um 100% og allt upp í 130%
síðan 1962. Þegar útflutnings-
framleiðslan hefði fallið svo gíf-
urlega í verði, eða væri af öðr-
um ástæðum óseld, væru menn
nú beðnir um að falla frá kaup-
hækkun, sem næmi 4,5% eða
7,5%, eftir því við hvaða vísi-
tölu væri miðað.
Úrraéði stjórnarandstöðunnar.
Jóhann Hafstein, dómsmála-
ráðherra 'sagði, að auðvitað yrði
að gera kröfu til þess, að stjórn-
arandstaðan gerði grein fyrir úr-
ræðum sínum, — hvað hún
mundi vilja gera, því að væntan-
lega væri ekki hægt að gera ráð
fyrir, að úr rættist á erlendum
mörkuðurn fyrir það eitt að
kommunistar og framsókn tækju
hér við stjórnartaumum. Gefnar
væru gjörsamlega marklausar
þokukenndar yfirlýsingar, sem
enginn vissi hvað þýddi. Vitnaði
ráðherra síðan til ræðu Eysteins
Jónssonar, um efnahagsráðstaf-
anirnar m.a.: „Við teljum
að ríkisstjórnin fylgi í grund-
vallaratriðum rangri stefnu“
„Álítum þessa ríkisstjórn þar að
auki alltof veika“, „teljum hana
alls ekki njóta trausts", „við-
horfið til ríkisstjórnarinnar al-
veg tvímælalaust breytzt
verulega frá því um kosningar",
„að endurskoða þurfi þjóðarlbú-
skapinn frá rótum“, en hvernig
hefði ekki verið talað um, „meg-
inkjarni nýrrar stefnu verður að
endurreisa íslenzka atvinnu-
vegi“ — með hvaða hætti væri
ekki að vikið — „leggja áherzlu
á nýjungar og stuðning við ís-
lenzkt framtak“. Sagði ráðherra,
að þessi orð hljómuðu nógu vel,
en formaður þingflokks Fram-
sóknarflokksins hefði ekki haft
orð á sér fyrir að vera nýjunga-
gjarn. í svona orðaskvaldri felst
nákvæmlega ekki neitt!
Réðherra sagði, að í ræðu sinni
hefði Eysteinn Jón.sson talið upp
erfiðleika, sem hann taldi
rangri stjórnarstefnu að kenna
og hefði hann þá sérstaklega
rætt um iðnaðinn og tekið nokk-
ur dæmi máli sínu til stuðnings.
Hefði hann þá rætt um Bíla-
smiðjuna og sagt að hún hefði
aðeins fengið 2Vz milljón láns-
fé, og stæði það henni fyrir þrif-
um til að vera samkeppnisfær
við hliðstæð fyrirtæki erlend,
sem gætu boðið viðskiptavinum
sínum lán til 5-7 ára. Ráðherra
sagði, að Sameinaða Bílasmiðjan
væri með einu af okkar myndar-
legustu iðnfyrirtækjum og hefði
hún notið stuðnings til þess, að
hún hefði sömu aðstöðu og hlið-
stæð erlend fyrirtæki til að taka
að sér að yfirbyggja bifreiðir, en
mjög mikið verkefm hefði verið
þar fyrir höndum í samibandi
við breytingu úr vinstri umferð
í hægri. Hefði Sameinaða Bíla-
smiðjan þurft um 60 milljón
króna fjármagn til þess að vera
samkeppniisfær við lánstilboð er-
lendra aðila og hefði ríkisstjórn-
in gengizt fyrir því, að útvega
fyrirtækinu lánsfé og grelða
fyrir því á annan h/átt.
Þá vék ráðherra að öðru dæmi
er Eysteinn Jónsson hefði neifnt
í sinni ræðu, stálskipasmiðinm.
Sagði ráðherra að sér væri ekki
kunnugt um, að nein stálskipa-
smiíði hefði verið í landinu á
valdatimum Eysteins Jónssonar.
Núverandi ríkisstjórn hefði
veitt þessari iðngrein margvís
lega fyrirgreiðslu og stefnt
væri að því, að íslendingar yrðu
sjálfum sér nógir við byggingar
slíkra skipa. 1964 hefði í sam-
ráði við Efnahagsstofnunina ver-
ið samin áætlun um hvað ætla
mætti, að þörf yrði mi'kil á
þessu sviði og hefði þeirri áætl-
un verði fylgt síðan og alltaf
verið aflað þess fjár, sem ráð
var fyrir gert í henni. Hér á
landi hefðu að undanförnu risið
nokkrar skipaismíðastöð'var og
gætu þær nú annað um helming
af endurnýjunarþörf íslenzka
fiskiskipastólsins.
Þriðja atriðið, sem Eysteinn
Jónsson hefði deilt á væri, að
ekki væri tekin upp meiri stöðl-
un hérlendis. Sagði ráðherra, að
Iðnaðarmálastofnun íslands hefði
verið fengin forysta um stöðlun
hérlendis og hefði hún fulla heim
ild til að ráða verkfræðing sér
til aðstoðar. Fyrstu íslenzku
staðlarnir hefðu verið gefnir út
1963 og fjölluðu þeir um stærðir
pappírs og umslaga. Á þessu ári
yrðu svo gefnir út staðlar um
leiðréttingu prófarka og frágang
handrita, um steinsteypu og um
útboð verka.
Broslegt væri að heyra þegar
formaður Framsóknarflokksins
teldi það bera vitni um óstjórn
á þjóðarbúskapnum, að Iðnaðar-
málastofnuninni hefði ekki tek-
izt að fá sérmenntaða menn til
þess að vinna að ákvörðunum
um stöðlun!
Þá vék ráðherra að ummæl-
um Eysteins Jónssonar um
stefnuna í lánsfjármálum og
staðhæfingar hans um óhóflega
frystingu sparifjár. Sagði ráð-
herra, að útlánaaukning banka
og sparisjóða síðan í árslok
1959 til síðustu áramóta næmu
rúmlega 5.790 milljónum króna
og væri 350 milljónum króna
meiri en sparifjáraukningin á
sama tíma. Þá hefði Eysteinn
Jónsson haldið því fram að lána
mál iðnaðarins væru í ka-lda-
koli. Rakti ráðherra í því tilefni
lánsfjármál iðnaðarins og sagði,
að Iðnlánasjóður hefði tekið
miklum stökkbreytingum á
valdatíma viðreisnarstjórnarinn-
ar. Um hann hefði verið sett ný
grundvallarlög árið 1963 og síð-
an hefðu verið gerðar á lögunum
margar breytingar er allar mið-
uðu að því að efla hann. Á Al-
þingi 1965-1966 hefði almenn
lánsfjárheimild sjóðsins verið
hækkúð úr 100 milljónum króna
í 150 millj. kr., og stofnuð hefði
verið hagræðingalánadeild með
100 milljóna kr. lánsheimild, auk
þess, sem sjóðnum væri árlega
tryggt 10 millj. kr. framlag úr
ríkissjóði. Árið 1966 hefði láns-
fjárheimild sjóðsins verið hœkk-
uð upp í 300 millj. kr. og 1967
hefði verið stofnuð lánadeild
veiðarfæra, sem miðaði að því
að efla íslenzkan veiðafæraiðn-
að. Hefði sú lánadeild haft 11
mililj. kr. í stofnfé, auk þess sem
til hennar rynnu tekjur af inn-
flutningsgjaldi af veið'arfærum
og hún hefði lánsheimild allt að
10 millj. kr. Sagði ráðherra, að út
lán Iðnlánasjóðs hefðu á undan-
förnum 4 árum aukizt um 710%.
Auk þessa hefði lausaskuldum
iðnaðarins verið breytt í föst lán,
hafin hefðu verið endurkaup á
víxlum iðnaðarins og Iðnaðar-
bankinn hefði stóreflzt.
Jóhann Hafstein sagði, að
eitt af stefnuskrármálum fram-
sóknarmanna nú væri „heildar-
endurskoðun á heilbrigðismál-
um.“ Mætti á það benda, að á
þeim tímum er framsóknar-
menn voru síðast í ríkisstjórn
hefði ekki koniið eitt ein-
asta frumvarp fram um heil-
brigðismál í landinu. Á undan-
förnum árum hefði hins vsgar
• er.ið unn'ð viðtækt starf af
i álfu stjórn:i.-va ldanna. Nægði
að ,’iefna, að sett h iðu verið
rv sjúkraht •.jg, j} iækrvoR-p-
unarlög og nú væri hafin endur-
skoðun á yfirstjórn heilbrigðis-
mála í landinu, í samningu væri
frumvarp um heilbrigðiseftirlit
í landinu og í undirbúning væri
regíugerð urr Iacknamiðstöðvar
og athugun færi fram á al-
mennri- læknaþjónut.i er færi
fram fyrir utan siúkrahúsinu.
Unnið væri kappsamlega að
áætlunargerð um skipulag og
byggingu heilbrigðisstofnana í
tengslum við Landspítalann og
framtíðartengsl heilbrigðisstofn-
ana og læknadeildar Háskólans
og margt fleira væri til athug-
unaró Fjárveitingar til heil-
brigðismála hefðu stóraukizt á
siíðari árum.
Þá vék ráðhern að öðru
„stefnuskráratriði“ Framsóknar
flokksins nú: „að breyta þyrfti
fyrirkomulagi fjárfestingarinn-
ar.“ Sagði ráðherra að á bess i
sviði hefði verið nýsköpun frá
ári til árs á viðieisnartímabil-
inu. Þetta kæmi bezt fram í þvi,
að fjármunamyndun í vélum og
tækjum á fjögurra ára tímabili
Framhald á bls. 17