Morgunblaðið - 20.01.1968, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 1968
13
o Gunnar Rytgaard skrifar um: Þinnkosninaar í Dani nörku

DÖNSKU þingkosningarnar snú
ast mest um atvinnumálin. Rík-
issitjórnin komst í minnihluta á
þingi, vegna frumvarps, sem átti
að vega upp á móti afleiðingum
gengislækkunarinnar, og stjórn-
in telur, að þegar af þeim orsök-
um sé atvinnuvandamálið aðai-
baráttumál kosninganna. Án heil
'brigðrar stefnu í efnahagsmál-
um, m-un atvinnuleysið ennþá
aukast. Hinir flokkarnir hafa tek
ið áskorun ríkisstjórnarinnar, og
kosningabaráttan snýst þess
vegna um, hvort sósíaldemókrat-
ísk ríkisstjórn sé bezt til þess
fallin að tryggja verkamönnum
-næga atvinnu eða borgaraleg
ríkisstjórn sé betri, vegna þess,
að hún sé hlynntari nægri at-
vinnu. Með öðrum orðum: Kosn-
ingarnar snúast um trausit eða
vantraust kjósandanna á hinum
ýmsu flokkum,
Þótt merkilegt megi heita, þá
snúast kosningarnar næstum
‘ékkert um utanríkispólitízk
vándamál. Það er því furðulegra
sem utanríkis- og varnarmál
'geia haft úrslitaþýðingu við
stjornarmyndun. Ef reynt verð-
Uir að mynda börgaralega stjórn,
sem Vinstri radíkalar eiga hlut
að, þá mun hinn mikii skoðana-
munur Radikala og íhaldsmanna
um utanríkis- og varnarmál
Sídari hluti
verða næstum óyfirsiíganlegur
þröskuldur. Auk þess mun næsta
ríkisstjórn væntaniega vera við
vöid 1969, en það ár verður tek-
in ákvörðun um afstöðu Dan-
m,erkur til NATO. Á landið að
vera áfram í NATO eða segja
sig úr bandglaginu? — Vegna
þessara orsaka finnsit mörgum
yngri mönnum, þar á meðal ung-
um stjórnmálamönnum og fram-
bjóðendum, að utanrikismálin
séu allt of lítið rædd í kosninga-
baráttunni.
En margt bendir til þess, að sú
verði raunin, að stjórnmálamenn
irnir í Sósíaldemókrataflokkn-
um, Vinstri flokknum og íhalds-
flokknum, gangi út frá því sem
gefnu, að þessir þrír flokkar,
sem með yfirgnæfandi meiri-
hluta samþykktu aðiid Danmerk
ur að Aílantshafsbandalaginu
(NATO) á sinum tíma, muni án
teljandi. ósamkomuiags ná sam-
stöðu um, að Danmörk haldi
áfram að vera í NATO eftir
1969. Það hefur þá errga þýð-
ingu, þótt Radikalir og , hinir
sósiaiisku flokkar til vinstri við
Sósíaldemókrata, haldi uppi
áróðri gegn þeirri stefnu.
Verulegur ágreiningur hefur
skapazt um aðeins eitt utanrík-
ismál. Það er afsitaðan til Efna-
’hagsbandalagsins. Talsmaður
íhaídsflokksins, Poul Möller, hef
ur lagt til, að Danir fylgi ekki
fordæmi Breta um að bíða eftir
stefnubreytingu hjá frönsku
stjórninni, sem enn er andvíg
inntökubeiðnum þeirra. Bretar
hafa sem kunnugt er lýst þvi
yíir, að þeir sætti sig ekki við
nema fulla aðild, en Poul Möli-
er íagði til, að Danir reyndu að
nálgas. bandalagið með eins kon
a. aukaaðild.
Þessi skoðun hefur þó ekki
hlotið fylgi í öðrum flokkum.
Radíkalir hafa visað henni ein-
dregið á bug. Vinstri flokkurinn,
sem annars hefur verið eindregn
ast. stuðningsflokkur þess, að
Danir gengju í Efnahagsbanda-
lagið, hefur sagt, svo notuð séu
orð flokksformannsins, Poul
Hartling, að það sé fjarstæða fyr
ir Dani, að reyna að fá einir
tengsl við bandalagið. „Við get-
um ekki skotið okkur leið inn í
Efnahagsbandalagið,“ sagði
hann.
Mitt í kosningabaráttunni hafa
Sósíaldemókratar komið fram
með nýja stefnu í markaðsmál-
um. Hún er einfaldlega fólgin í
því, að við treystum á norræna
samvinnu, og reynum að koma
fótum undir norrænt tollabanda-
lag í líkingu við það, sem mis-
heppnaðist að stofnsetja á árun-
um milli 1959 og 1960. Þá var
stofnun slíks bandalags ekki tal-
in tímabær. Það kann hún hins
vegar að vera nú, 'bæði vegna
þess, að norrænu löndin innan
Fríverzlunarbandalagsins hafa
aukið mjög viðskipti sín á milli
og einnig hins, að ödl eiga þau
það sameiginlegt að upptöku-
beiðnum þeirra í Efnahagsbanda
lagið hefur verið hafnað.
íhaldsflokkurinn vill jafnhliða
evrópskri sameiningu, ryðja
brautina fyrir auknu frjálsræði
alþjóðlegs fjármagns. Poul Möll-
er kom einmitt með uppástungu
sína með hliðsjón af tilkynningu
Johnsons forseta um stöðvun á
fjármagnsútflutningi Bandaríkj-
anna.
Það er því endurreisn atvinnu
veganna og afnám atvinnuleysis
í svo ríkum mæli sem mögulegt
er, sem kosningabaráttan snýst
mest um. Til dæmis hefur ríkis-
stjórnin hengt hatt sinn mjög á
ummæli atvinnurekenda um
„heilbrigða varastarfskrafta" á
vinnumarkaðinum. „Hver hefur
löngun til að vera „heilbrigður
varastarfskraftur" eða atvinnu-
laus eins og það heitir á góðri
dönsku?“ spyrja svo Sósíaldemó-
kratar, og það gengur sem rauð-
ur þráður gegnum alla kosninga-
baráttu þess flokks, að aðeins
hann sé vinveittur verkamönn-
um og muni tryggja næga at-
vinnu.
Hinnir flokkarnir kenna rétt-
látrar reiði gagnvart þessum
áróðri. Þeim finnst fjarstæðu-
kenrut að telja, að nokkur ábyrg-
ur flokkur sé ekki hlynntur
fullri atvinnu. Auk þess benda
þeir á, að atvinnuleysis hafi ein-
mitt farið verulega að gæta und-
ir stjórn Sósíaldemókrata og
þess sósíalska meirihluta, sem
þeir hafa stuðzt við. Þannig
benda þeir á, að í nóvember 1967
voru 26.000 manns atvinnulausir,
en aðeins 13.000 í nóvember
1966.
Sósíaldemókratar afsaka sig
með því ,að þeir hafi lagt fram
frumvarp, til að draga úr áhrif-
um gengislækkunarinnar einmitt
efnahagsmálum og auka þannig
til að halda heilbrigðri stefnu í
möguleikana á því að afnema
atvinnuleysið. En þessi lagafrum
vörp hafi verið felld.
Þessu svara borgaraflokkarnir
svo, að stjórnin hafi í rauninni
fellt gengið, til að mæta erfið-
leikum, sem stafað hafi af rangri
stefnu hennar fyrir fellinguna.
Auk þess halda menn því fram,
að stjórnin hafi ekki leitt þingið
í fullan sannleika, þegar kreppu-
lögin voru til meðhöndlunar í
desember. Eitt ákvæði lagafrum
varpsins var þess - efnis, að ekki
skyldi greiða ákveðna dýrtíðar-
uppbót fyrir janúar, til að forða
aitvinnuvegunum frá þeim kostn-
aðarauka og tryggja þar með
samkeppnisaðstöðuna við önnur
lönd. Þarna var um að ræða þá
dýrtíðaruppbót, sem verðhækk-
anirnar vegna gengislækkunar-
innar hefðu ella haft í för með
sér. ‘ Ríkisstjórnin lagði fram
bráðabirgðaútreikninga frá efna
hagssérfræðingum sínum, sem
töldu, að verðlagsvísitalan fyrir
janúar, að geng'islækkunaráhrif-
um frátöldum, mundi aðeins
gefa tilefni til einnar dýrtíðar-
uppbótagreiðslu. En einmitt
sama dag og kreppulögin voru
til þriðju umræðu í þinginu
bir.ti „Danmarks Statistik", sú
stofnun sem venjulega reiknar
út verðlagsvísitölu, vísitöluna
fyrir nóvember. Kom þá í ljós,
að þegar í nóvember, var verð-
lag stigið svo hátt, að þörf mundi
verða á tvennum dýntíðarupp-
bótargreiðslum í janúar. Svo var
þá komið þegar, áður en geng-
islækkunarinnar fór að gæta.
Þetta er baksvið þeirrar bar-
áttu, sem borgaraflokkarnir
heyja um .traust kjósendanna.
Þeir halda því eindregið fram,
að engin sósíal-demókratísk rík-
isstjórn — og enn síður sósíölsk
ríkisstjórn á breiðum grunni —
gati ndtið nægjanlegs trausts til
að endurreisa atvinnulífið og
skapa framkvæmdavilja meðal
atvinnurekenda. Borgaraflokk-
arnir lofa ekki gulli og grænum
skógum, þeir hafa ekki lækkun
skatta á stefnuskrá sinni, en
vilja aftur koma á hagSitæðari
afskiptareglum fyrir atvinnulífið,
en þær reglur voru felldar nið-
ur í fyrra, vegna þrýstings frá
Sósíalska þjóðarf.lokknum. Með
auknum sparnaði vilja borgara-
flókkarhir endurvekja það
trausit meðal atvinnurekenda,
sem rikisstjórn er nauðsynlegt
að njóta. Með auknu trausti verð
ur betra að byggja upp heilbrigt
efnahagslíf. Auk þess eru borg-
araflokkarnir andvígir ákveðn-
um niðurskurðarliðum ríkis-
stjórnarinnar á fjárlagafrumvarp
inu. Til að draga úr hækkun-
inni á fjáriögum 1908—1969, lét
ríkisstjórnin skera niður fjár-
festingarframlög um 3% og
rekstrarframlög um 1%. Þessu
hefur verið mótmælt sterklega
meðal annars af forsvarsmönn-
um ákveðinna sjúklingasamtaka,
fhaldsmenn segjast vera hlynnt-
ir niðurskurði á fjárlögum, en
alls ekki vilja rýra framlög til
félagsmála.
fyrrverandi stjórnarmeðlimur
hins fjárhagslega ráðs (Det
ökonómiske rád) hefur gerzt
stuðningsmaður borgaralegu
flokkanna í gagnrýni þeirra á
efnahagsmálastefnu ríkisstjórn-
árinnar. Hann hefur í ræðu sak-
að ríkisstjórnina úm að hafa
fellt gengið aðeins sér til hægð-
arauka, til að leyna óþægilegum
verkunum gjaldeyrishallans og
slæmu ástandi atvinnuveganna,
sem stafað hafi af vaxandi dýr-
tíð síðustu ára. Gammelgaard
sagði, að 70—80 milljónir króna
(danskra) hefðu nægt til að
Mývatnssveit, 18. janúar.
EINS OG áður hefur komið fram
í fréttum hófst tilraunavinnsla
í fréttum stóð tilraunavinnsla
7. nóvember til 7. desember eða
um mánaðar tíma. Var hér um
allumfangsmiklar tilraunir að
ræða, sérstaklega er varðar
sjálfa þurrkun kísilgúrsins. I
upphafi lá ljóst fyrir, að þessar
tilraunir myndu taka a. m. k.
4—6 mánuði áður en verksmiðj-
an gæti skilað framleiðslu kísil-
gúrs af þeim gæðaflokki, sem
krafizt er til þess að ná hæsta
vcrði.
mæta afleiðingum gengisfelling-
arinnar, en ekki hefði þurft 500
milljónir, eins og ríkisstjórnin
hefur haldið fram. Gengislækk-
un ætti þvi ekki að hafa verið
nauðsynleg.
Krag, forsætisráðherra, hefur
andmælt þessum ummælum
prófessorsins og komið í því sam
bandi með tölur, sem prófessor-
inn hefur ekki tekið tilUt til.
Hefur Gammelgaard gert vissar
játningar í þá átit í nýrri ræðu.
En eftir reynslu manna um sann
leiksgildi staðhæfinga stjórnar-
innar viðvíkjandi dýr.tíðarupp-
bótinni fyrir janúar, þá er ekki
ólíklegt, að hún kunni einnig að
höndla rangt með tölur, í sam-
bandi við nauðsynina á gengis-
fellingu.
Það hefur komið í ljós, að
skuldabréf, sem hafa verið að
falla í verði undanfarna mánuði,
er.u nú orðin stöðugri, og hafa
reyndar hækkað nokkuð. Orsök-
in er einfaldlega sú, að eigendur
skuldabréfa eru tregir að selja
og vonast eftir því, að kosning-
arnar hafi „eitthvað nýtt“ í för
með sér, sem bætir efnahágs-
ástandið frá því sem verið hef-
ur undir stjórn sósíalista. Með
minnkandi framboði og aukinni
eftirspurn — einnig í von um að
skuldabréfin hækki eftir kosn-
ingarnar — hafa skuldabréfin
rétt sig við, hvað verð áhrærir.
Þjóðbankinn, sem mánuðum
sarnan hefur keypt skuldabréf,
til að koma í veg fyrir algjört
hrun á verðbréfamarkaðinum,
hefur frá því um nýár getað
selit nokkuð af sínum miklu
skuldabréfabirgðum. Sumt bend
ir til, að aðeins vonin um að
losna við hinn sósíaiska meiri-
hluta hafi valdið hækkuninni á
skuldabréfunum og lækkun á af-
fölium við sölu þeirra, en þau
hafa lengi verið 10—11 prósent.
Traust er það, sem bæði Sósí-
aldemókratar og borgaralegu
flokkarnir sækjast eftir. Sósíal-
demókraitar s.lá því fram, að
verkamenn geti ekki treyst því
að borgaraleg ríkisstjórn vilji í
raun og veru að allir hafi næga
atvinnu. En margt bendir til að
hinir borgaralegu flokkar njóti
nú meira trausts. Vantrú manna
á ríkisstjórn Krags, og einnig
á honum persónulega, er vel
túlkað í leiðara „Berl.ngske Tid-
ende“, dagblað Íhaldsflokkíins,
svo að segja annan hvern dag.
Krag virðist ávalit reiðubúinn
að ganga bak orða sinna, allt frá
því, er hann braut kosningaloforð
sín með því að mynda ríkisstjórn
í samvir.nu við Sósíalska þjóðar-
"lokkinn.
Eftir þennan fyrsta mánuð til-
raunavinnslunnar kom í ljós að
gera þyrfti ýmsar minni háttar
breylingar, einkum í sambandi
við þurrkunina. Var því tilrauna
vinnslunni hætt í bili eins og
áður segir. Síðan hafa starfs-
menn verksmiðjunnar unni’ð að
þessum breytingum eftir því
sem að veður og aðrar aðstæður
hafa leyft. Er nú talið öruggt
að þessi verkefni verði leyst
fyrri hluta febrúar og þá geti
tilraunavinnsla hafizt á ný.
— Kristján.
Mem HVOR.SK4U
SÆTTE MIT
KR.VDS 1
Þessi teiknimynd birtist í Politiken: — Afsakið, en hvar á ég að setja krossinn?

Prófessor Sören Gammelgaard,
Tilraunavinnsla
Kísiliðjunnar
— hefsi aftur í febrúífirbyrjun