Morgunblaðið - 20.02.1968, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 1968
3
Tónlistar- og: bókmenntaverðl aun Norðurlandaráðs voru afhent í Osló á laugardag'skvöld. Verð
launin hlutu finnska tónskáldið Joonas Kokkonen og sænski rithöfundurinn Per Olof Sund
man, og nema þau hvor um sig 50 þúsund dönskum krónum. Hér sést Svenn Stray, for-
seti Norðurlandaráðs afhenda verðlaunin. Sundman er lengst til vinstri, og Kokkonen í
miðju.
— Norðurlandaráð
Framhald af bls. 1
verða áheyrandi hinna mörgu
yfirlýsinga um þann hag, sem
hin ríkin fjögur hafa hnft af
samstarfinu innan vébanda
EFTA. Af ýmsum ástæðum hefur
fsland ennþá ekki tekið þátt í
þessu samstarfi, en að minni
hyggju er það ljóst, að við höf-
um ekki lengur efni á að standa
þar utangátta. Vegna einhæfs at
vinnulífs okkar höfum við á síð-
ustu mánuðum orðið að horfast
í augu við verulega erfiðleika.
Tálmanir þær, eða öllu heldur
beinar útilokanir í nokkrum til-
vikum frá vorum gömlu og hefð-
bundnu mörkuðum, en þær eru
afleiðing þess að við höfum
hvorki haft samflot við EFTA
né EEC, hafa enn aukið á þessa
erfiðleika, svo að ekki er öllu
lengur stætt á því að láta hjá
líða að bæta þar úr.
Ríkisstjórn fslands er því þeirr
ar skoðunar, að tímabært sé að
sækja þess, að gengið verði til
samninga um aðild^ fslands að
EFTA, og heima á fslandi hafa
allir flokkar, einnig stjórnar-
andstaðan lýst sig samþykka
gagngerðri könnun málsins og
ríkisstjórnin að minnsta kosti er
þeirrar skoðunar, að íslandi beri
síðar meir að leita eftir við-
skiptasamningi við Efnahags-
bandalag Evrópu. En við teljum
ekki að við munum leita fullrar
aðildar að EEC.
EFTA-löndin í heild eru stærsti
viðskiptaaðili fslands með um
40% af vöruveltunni. Frá Norð-
urlöndum koma um 25% af inn-
flutningnum, en til þeirra fer
verulegum hluta minna, eða að-
eins um 20% af innflutningnum.
Hlutfallið fyrir fsland er í raun-
inni ennþá óhagstæðara en þess-
ar tölur benda til, vegna mik-
illar rýrnunar á útflutningi okk
ar yfirleitt á síðastliðnu ári og
mjög neikvæðs verzlunarjöfnun
ar eins og sakir standa.
Innflutningurinn frá Norður-
löndum tekur til margra vöru-
tegunda og mun verða þeim enn
hagstæðari við lækkun og af-
nám hinna háu íslenzku toll-
stiga með væntanlegri aðild fs-
lands að EFTA. Útflutningur fs-
lands til landanna fjögurra grein
ist að mestu leyti á eftirfarandi
vörutegundir: Saltfisk, síldar-
lýsi, síldar- og fiskimjöl, gærur,
dilkakjöt og hrogn. Allar eru
afurðir þessar tollfrjálsar eða
flokkast til mjög lágra tollstiga
í hinum Norðurlöndunum og af-
nám tolla mun því ekki skipta
máli fyrir útflutning íslands til
þessara norrænu landa.
Útflutningur fslands yfirleitt
er að langmestu leyti fiskafurð-
ir. Þetta hefur í för með sér
að aðeins hluti útflutningsins get
ur komist undir ákvæðin um
fríverzlun, sem EFTA-sáttmál-
inn kveður á um. Með vísan til
27. greinar sáttmálans um gagn-
kvæmi fyrir þau aðildarríki sem
byggja efnahag sinn að mjög
miklu leyti á útflutningi fisks
og annarra sjávarafurða, væntir
ísland þess að EFTA-löndin
verði fús til tilslakana að því
er varðar þann hluta af út-
flutningi og efnahag fslands er
sáttmálinn tekur ekki til.
Óhætt er að segja, að þegar
er lýst velvild af hálfu hinna
til þess að leysa þann vanda,
sem fram kemur að þessu leyti,
og veitti ég sérstaka eftirtekt
þeim vingjarnlegu orðum, sem
danski utanríkisráðherrann, Hart
ling, viðhafði um aðstæður fs-
lands í gær. Við kunnum honum
þakkir fyirr þau.
Okkur er að sjálfsögðu ljóst,
að verzlunin við fsland er ekki
mikilvæg fyrir önnur norræn
lönd, en við teljum að hafa verði
í huga að í heild er hún hag-
kvæmari fyrir þau en okkur,
enda þótt við að sjálfsögðu met
um mikils þann hag, sem hún
vinnur íslandi.
Herra forseti! Það er ljóst að
á síðari árum hafa orðið veiga-
miklar framfarir á sviði nor
rænnar samvinnu, ekki sízt fyr-
ir hvatningu frá Norðurlanda-
ráði. Þetta er okkur öllum gleði
efni.
Það eru því þeim mun meiri
vonbrigði, að eftir langvinnar
umræður og viðleitni hefur ekki
tekizt að leysa vandamálin á
sviði loftflutninganna, að því
leyti sem ríkisstjórn íslands hef
ur leitazt við að ná viðurkenn-
ingu á tilteknum sjónarmiðum
um rekstur íslenzka félagsins
Loftleiða. Menn hafa nálgast
lausn og við metum þann sam-
starfsvilja, sem okkur hefur þeg
ar verið sýndur. En alla leið að
lausninni höfum við ekki kom-
izt. Eg skal ekki rekja smærri
þætti, en mun drepa á nokkur
aðalatriði.
Loftleiðir eiga ekki þotuflug-
'vélar heldur skrúfuflugvélar.
Ferðin frá New York liggur um
ísland. Hraðinn er miklum mun
minni. Vélarnar hafa minni þæg
indi að bjóða og ferðinni má á
engan hátt jafna við ferð með
viðstöðulausu þotuflugi frá
New York til Skandinavíu.
Spurning hvers éinstaks farþega
verður blátt áfram: Hversu mik
inn afslátt á verði fæ ég, ef ég
tek á mig öll þessi óþægindi?
Loftleiðamenn telja, að verðmun
ur ætti að vera 20-25% til þess
að ná jafnvirði, en hafa lýst sig
fúsa til að fallast á 10—12%
sem algert lágmark og þ á einnig
að takmarka tölu farþega eftir
samkomulagi gg ennfremur að
takmarka tölu vikulegra lend-
inga. Menn eru í rauninni af
íslands hálfu fusir til að afsala
sér því, sem Loftleiðir telja sann
gjarnt til þess að komast hjá nú
verandi kerfi, þar sem Loftleið-
ir geta að vísu notað hinar stóru
flugvélar sínar á leiðinni New
York — ísland, en verða að
selflytja farþega sem ætla til
Skandinavíu yfir í smærri flug-
vélar. Þessi aðferð er í, senn
óhagsýn og óhentug. Ekki má
heldur loka augunum fyrir því
að Loftleiðakerfið hefur aðal-
lega aðdráttarafl fyrir fólk, sem
hefur ekki efni á að greiða þotu-
verðið og mundi því annað hvort
ferðast með skipi eða sitja heima
Eins og ég hef þegar tekið
fram, þá höfum við í undangeng
num viðræðum nálgazt hvor ann-
an. Mér er það ljóst að Norður
landaráð er ekki vettvangur,
sem bær er um að taka endan-
lega ákvörðun í þessu máli. Ég
tel það skyldu mína að skýra
hið íslenzka sjónarmið hér, sök-
um mikilvægi málsins fyrir
okkur. Einmitt vegna einhæfs at
vinnulífs okkar og neikvæðs
jöfnuðar norrænnar verzlunar
að því er okkur varðar, er það
mjög mikilvægt að unnt verði
að ganga til móts við óskir ís-
lendinga í þessum efnum.
Segja má, að nú sé það aðeins
spurningin um tíðni, þ.e.a.s. hvort
þessar vélar eigi að fá lend-
ingarleyfi að vetrarlagi, hvort
heldur tvisvar eða þrisvar sinn
um vikulega með mjög mikilli
takmörkun farþegafjölda, sem
ekki hefur enn tekizt að má sam
komuiagi um. Munurinn er ekki
meiri í þessu máli, eins og sak
ir standa, ef mér er rétt hermt,
og þá má varpa fram þessari
spurningu: Er þetta svo mikil-
vægt ágreiningsmál, að það megi
vera þrándur í götu samskipta
við þrjár nánustu frændþjóðir
vorar og vini? Vissulega virð-
ist ljóst, að hér sé ekki um stór
mál að ræða, en það er samt
sem áður mikilvægara fyrir
þann smáa en fyrir hina þrjá
stóru. Þess vil ég biðja yður,
vinir mínir að minnast.
Um leið og ég vona að áfram
verði unnið að þessu máli, og
að lokum takist, innan ekki
allt of langs tíma, að komast
að bæði efnislegri og sann-
gjarnri lausn, sem taki tillit til
hinna æðri verðmæta, sem hér
eru í húfi, vil ég ljúka orðum
mínum með heillaóskum til þessa
fundar og þeirra mörgu stjórn-
málaskörunga, sem hér eru sam-
Framíhald á bls. 27
STAKSTEIHAR
Andstæðar kröíur
VeTkalýðh’félögin hafa Siett
fram þá skynsamlegu og eðli-
i legu kröfu, iað einskis verði ó-
! freistað til að tryggja atvinnuör-
yggi. Þar sem að undanförnu
í hefur bryddað nokkuð á at-
vinnuleysi og atvinnuástandið er
nú ótryggt, elr eðliiegt að þetta
sé meginkrafa verkalýðsins, því
að óstöðug atvinna er versta
kjaraskerðingin, svo að ekki sé
talað um atvinnuleysi. En gall-
inn er sá, að samhliða þessari
meginkröfu er sett fram önnur
krafa, sem er í fullri andstöðu
við hina fyrri; það er slem sagt
krafizt verulegra kauphækkana
nú þegar, og er það nefnt „full
visitöluuppbót“. Skilyrði þess,
að unnt verði að örva atvinnu
og tryggja öllum eins mikla
vinnu og þeir hafa getu og vilja
til að inna af hendi, er að at-
vinnuvegunum verði ekki í-
þyngt nú, heldur fái þeir notið
bættrar samkeppnisaðstöðu
vegna gengisfellingarinnar til
að örva nú þegar umsvif sín,
framleiða meira og auka þann-
ig þjóðartekjurnar-
Andstæðir hagsmunir
Að vísu er það rétt, að slumir
einstaklingar og jafnvel sumar
stéttir þjóðfélagsins gætu hagn-
azt á því, að verulegar kaup-
hækkanir yrðu nú í formi svo-
kallaðrar fullrar visitöluuppbót
ar, að minnsta kosti um stund-
arsakir. Þetta eru þær stéttir
og þeir einstaklingar, sem hafa
örugga atvinnu, hvernig sem at-
vinnulífið gengur, þ.e.a.s. fast-
launamenn og opinberir starfs-
menn og yfirleitt þeir, sem eru
í betri stöðum í þjóðfélaginu.
Þessir menn mundu taka kaup-
ihækkanirnar á þurru, þó að at-
vinnulífið dragist saman- En
hvaðan kæmi þeim þessi tekju
auki? Að sjálfsögðu frá þjóð-
arheildinni og þjóðarbúi
sem minna mundi framleiða en
ella. Þannig mundu kjör fjölda
manna vera skert verulega og
sú skerðing kæmi fyrst og
fremst fram í lítilli atvinnu og
atvinnuleysi. Hún mundi lenda
á þeim, sem sízt skyldi, fram-
leiðslufyrirtækjunum og hinum
lægstlaunuðu stéttum.
Hvorra hagsmunir
eiga að ráða?
Það er augljóst mál, seim
hvert mannsbarn skilur, að
þarna takast á andstæðiir hags-
munir, annars vegar hagsmun-
ir hálaunamanna og þeirra, sem
öruggar stöður hafa, og hins
vegar hagsmunir þeirra, sem
ekki búa við sama atvinnuör-
yggi og eiga jafnvel á hættu at-
vinnuleysi, eða að minnsta
kosti að vinna þeirra verði tak
mörkuð við stuttan vinnudag.
Varla ætti að þurfa að spyrja
að því, hvorra liagsmuni verka-
lýðssamtökin eiga að meta
meir. Þó hefur sú sorglega saga
margsinnis gerst, þegar lagt hef-
ur verið út í verkfallabrölt, að
niðurstaðan hefur orðið sú, að
hagsmunir hinna lægstlaunuðu
hafa orðið að víkja, en þeir,
sem hærri tekjur höfðu, fengu
allan ávinninginn. Nú eru all-
mörg ár liðin síðan verkalýðs-
forustan sá hvert verkfallsstefn-
an leiddi og tók upp aðrar bar-
dagaaðferðir, sem snéru þróun-
inni við, bættu haga hinna lægst
launuðu og jöfnuðu tekjurnar í
þjóðfélaginu. En nú virðast þau
öfl, sem vilja verkföll, verkfall-
anna vegna, aftur láta á séir
kræla og vissulega væri hörmu-
legt, ef þau fengju því fram-
gengt, að tekjuskiptingin yrði á
ný óhagkvæm verkalýðnum og
kippt yrði fótunum undan at-
vinnuöryggi manna um lengri
1 eða skemmri tíma.
Per Borten forsætisráðherra N oregs og Bjarni Benediktsson f orsætisráðherra óska Per Otof
Sundman til hamingju með bó kmenntaverðlaun Norðurlandará ðs.