Morgunblaðið - 20.02.1968, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR
TOGARAMENN í Hull hafa
til að bera hið sama magn-
þrungna æðruleysi og hetj-
urnar í bókum Conrads og
Hermanns Melvilles. Sögum-
ar sem þeir segja, búa yfir
magnaðri reynslu. Félagar
þeirra skolast fyrir borð og
Notts Country kiakaDrynjaöur á strandstað i isafjarðardjúpi. Um borð í togaranum eru tveir menn frá brezku tryggingar-
félagi.
„Það er í bldðinu eins
og Malaría"
Ettir Mary Holland
þeir heyra vein þeirra langt
út í ískaldri nóttinni. Þeir
rífa ísinn með berum og blóð
risa höndum og þeir líta á
hræðileg slys sem „guðlega
ráðstöfun“. Þetta eru 19. ald-
ar sögur og hafa kynlegt
seiðmagn.
Þegar ég gekk um strætin í
Hull í síðustu viku hvarflaði
það að mér, að Conrad og Mel-
ville hafi gert rangt í að lof-
syngja baráttuna á 'hafinu. Of
oft endar hin magnþrungna saga
á dauðsföllum og ekki er getið
um sjómannsekkjumar, sem
ganga manna á meðal í leit að
fjárstyrk og þeim er vísað á bug
með máltæki, sem gengur í Hull:
„Ekkjur og munaðarleysingj ar
veiða engan fisk“.
Líf þessara manna og kvenna
hefur ekki breytzt þótt kynslóð-
ir hafi horfið. Togaramaður einn
tjáði mér: „Fiskveiðar hafa ekki
breytzt mikið sáðan á dögum
Kristis". Ef til vill er það ógjörn-
ingur fyrir aðkomumann að
skilja tilfinningar þessa fólks.
Margir þessara manna hafa
gefið sig á vald eirihvers konar
örlagahyggju, sem sættir þá við
starfsskilyrði, sem ekki hafa
brytzt fremur en hafið, og sá sem
í fyrsta sinn kynnist þeim finnst
hann hafa færat eina öld aftur
á bak í iðwbyltingumni. Veiði-
túr á litlum togara stendur yfir
í 20 daga. Helming þess tíma
eru mennirnir á fiskveiðum, og
vinna 18 tíma á sólarhring. Það
þýðir 18 tíma í eilífu myrkri á
þessum árstíma á þilförum, hál-
um af ís.
Hversvegna leggja þeir sig í
þetta? Skynsamlegasta svarið
virðist vera „vegna peninganna“.
Þetta er happadrætti. Sjómanns-
konan fær send 13 pund á viku,
sem eru lágmarfcslaun manns
hennar og það sem hann fær
umfram byggist á veiðinni. Afli-
sæll togaraskipstjóri getur haft
17.000 pund á ári, skipstjóri í
meðallagi hefur frá 5.000—7.000.
Háseti á góðu skipi fær að með-
allagi 30 pund á vifcu. Það er
tæpast neitt til að hrífast af mið-
að við þann fjölda vinnustunda,
sem hann hefur lagt af mörkum,
en þetta fær hann allt í einu,
þegar hann kemur í land. Ef
hann vill, og það vilja margir,
getur hann lifað eins og kóngur í
þá tvo daga, sem hann er heima
við, mætt til skips í leigulbíl og
sóað fénu áhyggjulaust. Þegar
eiginkonurnar segja frá heim-
komu þeirra, tala þær um að-
komnar stríðshetjur, sem láta
bliðlega að börnunum og eru ör-
látir við þær sjálfar og skemmta
sér eftir föngum með félögun-
um. Heimili þeirra eru látlaus
og hlýleg. Þau eru þeirra fasti
punktur í tilverunni.
En þeim geðjast að lífinu á
sjónum. „Þeim líkar áhættan",
segir ein konan. „Öllum karl-
mönnum þykir gaman að áhætt-
unni. Sjáðu t.d. Sir Francis hvað
hann nú heitir. Hann vildi sigla,
ekki satt, nema hvað hann var
ekki á togara". „Þetta er í blóð-
inu“, er orðatiltæki, sem maður
heyrir hundrað sinnum á dag.
Lögð var spurning fyrir herða-
breiðan vingjarnlegan togara-
mann fyrix skömmu: „Hvað
áttu við með þessu? Hvað er í
blóðinu?" Hann svaraði: „Þú
kannast við kv-æðið eftir Mase-
field. Hann hafði rétt fyrir sér.
Það er hitasótt. Ég hef reynt að
hætta, en það tekur sig upp aft-
ur eins og malaria".
Konurnar hata það og eru
hálft í hvoru hreyknar af því
og að lokum sætta þær sig við
það, eins og mennirnir. Hver ein
asta kona, sem ég talaði við,
vildi að eiginmaður sinn hætti
á sjónum og sagði, að hún mundi
aldrei gifta dóttur sína sjómanni.
Og allar sögðu þær, að Harry
Eddom, sá sem komst af af Ross
Cleveland, mundi verða kominn
til sjós eftir sex mánuði, hvað
sem hann segði núna.
Þannig öðlast konumar sér-
stakt sjálfstæði. Þær venjast því
að taka miklar ákvarðanir á eig-
in spýtur. „Dóttir mín lá fyrir
dauðanum og læknirinn vissi
ekki hvort ‘hann átti að skera
hana upp, en ég vildi ekki ónáða
eiginmann minn úti á hafi“,
sagði ein þeirra. Önnur, ung
stúlka, mjög föl, mjög auðsær-
anleg, sem átt hafði þrjú börn
meðan eiginmaðurinn var fjar-
staddur á togara, sagði: „Ég átti
seíðasta barnið heima og hann
átti að vera kominn áður en ég
ól það, en skipið fcom of seint
til hafnar. Það gekk erfiðlega
að fæða og barnið var vanskap-
að. Ég þoldi ekki að horfa á
það, ef ég á að segja eins og er.
Mamma vildi senda honum sím-
skeyti, en 'hvaða tilgangi þjónar
það að valda honum áhyggjum
þegar hann er í burtu“.
Þær finna fyrir einmanakennd,
áhyggjum, afbrýðisemi vegna
þess, að þær eru útilokaðar frá
lífi eiginmanna sinna og geta
ekki lifað venjulegu fjölskyldu-
lífi. Andstaða þeirra vex, en úr
því þær geta ekki gert uppreisn
gagnvart mönnum sínum, („Mig
lángar til að rífast, en þá man ég,
að hann verður aðeins heima í
tvo daga og hann getur lent í
hættum“) þá gera þær uppreisn
gagnvart áhættunni, ónýtum var
úðarráðstöfunum, aðgerðarleysi
verkalýðsfélaganna, togaraeig-
endunum.
Þessar konur eru í sínum fulla
rétti.
Öll vinnuaðstaðan, allt starfs-
kerfið er löngu úrelt, en sjó-
mennirnir virðast furðu áhuga-
litlir um að taka eittíhivað til
bragðs. Verkalýðsfélagið er mátt
laust, ef til vill vegna þess, að
mennirnir eru aldrei nógu lengi
heima fyrir til að láta til skarar
skríða, eða ef til vill vegna þess,
að þeir eðlisþættir, sem gera góð
an togarasjómann eru aðrir en
þeir, sem gera góða verkalýðs-
skipuleggjara. Kannski eru þeir
hræddir við að láta skoðun sína
í ljós, og sumir hafa beinlínis
viðurkennt það. Og mikilvæg er
sú staðreynd, að þeir hafa sætt
sig við ákveðið lífsviðhorf og
taka því sem að höndum ber með
jafnaðargeði.
Þetta á við alla áhöfnina frá
skipstjóra til aðstoðarkok'ks.
Þeir verða að færa björgina
heim. í þessum iðnaði eru eng-
ir samningar gerðir Fjölmargir
með skipstjóraréttindi eru reiðu
búnir að hlaupa í skarðið fyrir
hvern þann, sem skipi stýrir. Af
þessum sökum þykir ílbúum Hull
vafasamt, að skipstjórar hlýðnist
banninu við veiðum á fslands-
miðum. „Ef ég ætti 20 pund fyr-
ir hvern þann skipstjóra, sem nú
stundar veiðar við ísland, væri
ég ríkur maður“, segir eiinn fisk-
kaupmaðurinn.
Þetta er harðgerður, lokaður
heknur, sem eingöngu helgar sig
fiskinum og hafinu. Þeir verða
háðkir, ef einhver utanaðkom-
andi ætlar að fara að leggja þeim
lífsreglurnar. Herðahreiði háset-
inn, sem vitnaði í fcvæði Mase-
fieids „Sea Fever", sýndi mér
lítið ljóð, sem hann hafði skrifað
á sjónum. Skal það tilfært hér á
frummálinu:
For fishing ain‘t altered mueh in
all these years
It‘s storms and gutting ship® lost
and tears
You can‘t understand i't, you
never oan
Ail you ever thirik of is the
fish in the pan.
Þetta er að vísu ekki ilmandi
skáldskapur. En í því er óþyrmi-
lega minnt, á 'hvað sjómanns-
fjölskyldur í Hull hugsa um okk-
ur hin, sem komum til að syrgja
með þeim, þegar allt er um sein-
an.
(The Sunday Times)
Hin raunverulega hætta
Eftir Anthony Hind, skipaverkfrœðing
ÞRÍR brezkir togarar hafa
farizt með 58 mönnum á fá-
einum dögum. Slíkur þre-
faldur harmleikur hlýtur að
vekja ákveðnar og víðtækar
spurningar um, hvernig ör-
yggi sjómanna sé háttað um
borð og um öryggi skipsins
sjálfs í slæmum veðrum og
loks um samkeppnina, sem
stjórnendur togaranna heyja
sín á milli.
Öryggisráðstafanir þær, sem
tiikynnt var um í síðustu viku
— þ.e. eftirlitsskip úr flotanum,
strangari til'kynningaskylda og
þjálfaðir loftskeytamenn — eru
að sjálfsögðu velfcomnar. En þær
munu e'kki komast fyrir rœtur
roeinsins, sem felst í stöðugleika
eða öllu 'heldur óstöðugleika skip
anna.
Gömul mið brezkra togara eru
í veðravítinu umhverfis íslan-d,
í ísiandshafi, undan Góðravonar-
höfða á Grænlandi og í Davis-
sundi og við Labrador. Sumnar
eru Stóru-mið og norðar Bar-
entshafið, miðin við Bjarnareyj-
ar og Svalbarða.
Það er of vægilega tekið til
orða, þegar talað er um að lífið
sé erfitt um borð í þessum tog-
urum. Það er þrúgandi. Þegar
veiðarnar hefjast, vinma sjómenn
irnir næstum hvfldarlaust og fá
þótt ótrúlegt roegi virðast ein-
ungis sex stunda frívakt á sól-
arhring. Á þessum tíma árs skipt-
ast skjótt veður í lofti í eilífu
myrkri heimskautavetursims.
Grýttar strandir, hættulegar
grynningar, sem tætt geta sund-
ur byrðing skipsins í einu vett-
fangi eru stöðug áiminning til
sjómannianna að slaka aldrei á
og rekís er daglegt brauð á þess-
um slóðum. En emgar þessara
ógnana hræðast þeir jafn mikið
og „svartlísinn“.
Þegar togari beitir upp í hleðst
ís á yfirhyggingu og möstur hans
og það sem pusast yfir hann frýs
næstum jafnóðum. Þegar 150
tonn af ís hafa hlaðizt á skipið
þarf ekki sterka vindhviðu til
að það ieggist á hliðina. Það get-
ur gerst svo skyndilega, að
menm hafa ekki einu sinni tíma
til að stökkva úfbyrðis, hvað þá
að þeir ‘hafi tíma til að losa um
björgunarbátana.
Engin fullnægjandi lausn hef-
ur fundizt til að koma í veg fyr-
ir myndun „svartíss". Ef veður-
skilyrði leyfa, getur á'höfnin ráð-
izt gegn ísnum og reymt að
bræða hann roeð gufu eða
höggva hann af. En ísinn mynd-
ast venjulega hraðar en sjómenn
irnir geta höggvið hann af. Það
atriði sem hér skiptir mestu
máli er, hvenær himn rétti tími
er til þess kominn að ráðast
gegn ísnum. Ef ekki er unnt að
hafa hemil á ísmynduninni verð
ur skipstjórinn að halda undan
og yfirgefa hættusvæðið eins
fljótt og mögulegt er. Jafnvel
stórir togarar eru smáskip á
mælikvarða nútímams, en skip-
stjórar þeirra verða venjulega
Framhald á bls. 21