Morgunblaðið - 20.04.1968, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. APRÍL 1968
Til Hveravalla á pálmasunnudag
A HVERAVOLLUM hefur
verið föst byggð síðan 1966.
Þá var komið þar á fót veð-
urathuganastöð, sem starfar
ailt árið, og vandað íbúðar-
hús byggt á melunum ör-
skammt norðan við hverina.
I>á urðu Hveravellir lögheim
ili í Svínahreppi í A-'Hún., en
ærið afske'kkt, því bæjarleið-
in er nær 80 km. Nú búa á
Hveravöllum hjónin Hulda
Margrét Hermóðsdóttir og
Kristján Hjáknarsson og er
þetta annað ár þeirra þar.
Meðan Kjalvegur er fær
bæði úr Húnavatnssýslu og
Árnessýsiu er gestkvæmt á
Hveravöllum, en jafnskjótt
og hann lokast verður skyndi
leg breyting á. Margir hafa
þó mikinn hug á vetrarferð-
um þangað og farartækjum.
sem ekki þurfa vegi, fjölgar
óðum.
Á pálmasunnudag fóru 6
menn á snjóbíl og vélsleða
frá Blönduósi fram á Hvera-
velli. Snjóbíllinn var keyptur
hinngað í fyrra og er eign
sýslunnar og margra fleiri
aðiia, m.a. á Slysavarnadeild
in Blanda hlut í honum. í
fyrravetur fóru menn frá
Blönduósi tvær ferðir á
Hveraveili. Þeir fóru á jepp-
um, en það er mjög sjaldan
hægt að vetrarlagi. Ferða-
félagarnir lentu í myrkri og
fjúki og áttu í nokkrum erfið
leikum við að rata. Upp úr
Hulda Hermóðsdóttir og Kristján Hjálmarsson á Hveravöll-
um.
— Á norðurheiðinni var
mikill snjór, en lítill á mið-
heiðinni. Þegar kemur fram
undir Seyðisárdrög vex hann
aftur og þar er talsvert fann-
dýpi.
— En árnar?
Morgunblaðið er sjaldséður en
völlum.
því spratt það, að stikur með
endurskinsmerkjum voru
settar meðfram veginum alla
leið frá Hveravöllum norður
að byggð. Nú kom í Ijós, að
á nokkrum stöðum þurfa stik
urnar að vera hærri og mun
það verða lagfært að sumri.
Ásgeir Jónsson, rafveitu-
stjóri á Blönduósi, var einn
af þeim, sem fóru í pálma-
sunnudagsferðina.
— Ásgeir, hvað segirðu
um snjólag á heiðinni?
velkominn gestur á Ilvera
— Pær eru víðast auðar,
en við gátum samt komizt
yfir þær á ísspöngum og snjó
án þess að fara langa króka,
nema Beljanda. Hann var al-
auður og við urðum að fara
vestur fyrir upptök hans.
— Hvað segir þú um far-
artækin?
— Þau reyndust ágætlega
og vélsleðinn er hörkugott
tæki. Þeir þyrftu að vera
fleiri til.
— Sumir telja þessar vetr
arferðir ykkar á Hveravelii
bæði gagnlausar og tilgangs-
lausar nema sem skemmti-
ferðir.
— Já, ekki vil ég neita því
að okkur þyki þær skemmti-
legar og kannske hefði eng-
in þeirra verið farin, ef við
værum sneyddir æfintýraþrá
og löngun til að reyna eitt-
hvað nýtt, enda þótt því geti
fylgt nokkur áhætta. En það
er alltaf gott, þegar gaman
og alvara geta farið saman,
og við höfum það líka í huga
að geta orðið að liði, ef fara
þyrfti nauðstöddum til hjálp
ar. Við höfðum, flestir okk-
ar a.m.k., enga reynslu í
vetrarferðum á heiðum uppi
og þó að hún sé ekki orðin
mikil, teljum við okkur bet-
ur stadda en áður. Við höfð-
um ekki séð heiðina í vetrar
klæðum fyrr en í þessum
ferðum og okkur kom margt
ókunnuglega fyrir sjónir, þó
að við hefðum margsinn:s
farið leiðinp á sumrir
— En hvers vegna farið
þið alltaf á Hveravelli en
ekki eitthvað annað?
— í fyrra kom önnur leið
ekki til greina, því að okkur
skorti farartæki á beltum og
urðum að fara veginn. En svo
er það líka fólkið á Hvera-
völlum, sem laðar okkur til
sín með höfðingsskap og
hlýju. Við þurfum að visu
ekki að fara neinar óraleiðir
til að fá góðar viðtökur hjá
ágætu fólki, en að koma um
vetur til fólks, sem býr á
miðjum öræfum íslands, það
er annað og meira en gengur
Framhald á bls. 22
Ferðafélagarnir, talið frá vinstri: Baldur Þorvaldsson, Þormóður Pétursson, Einar Guðlaugs- J
son, Hilmar Snorrason og Haukur Sigurjónsson. — Ásgeir Jónsson tók myndirnar.
Höfn við Bakkafjörð
Bakkaflói er gullkista
í haust birtist í Morgunblað-
inu grein, sem þrátt fyrir aug-
ljósan ókunnugleika, þess sem
hana skrifaði, var þörf ábend-
ing viðvíkjandi fipkimiðunum í
Bakkaflóa á Norðausturlandi. En
þau kallaði hann gullkistu sem
þau eru. Mið við hann takmarkast
af Langanesfonti að norðan en
Selnybbu, sem er austast á Digra
nesi að austan. í tilefni af þess-
ari grein koma svj hér nokkrar
hugleiðingar. Ég vil taka það
fram, að undirritaður er þarna
uppalinn, eða nánar tiltekið í
Steintúni og Höfn við Bakka-
fjörð, þar sem verzlunarstaður-
inn og þorpið er. A uk þess stund
aði hann þar landbúnað og að
nokkru sjósókn nærri 40 ár. Það
verður því ekki afsakað með
ókunnugleika, ef hér er ekki
farið með rétt mál.
Fram yfir aldamótin 19 hundr
uð var engin verzlun á Bakka-
firði. Allir aðdrættir voru frá
Þórshöfn og Vopnafirði. Þá
réðst ungur dugnaðarmaður,
Halldór Runólfsson (af ætt Guð
mundar sýslumanns í Krossa-
vík), í að hefja þarna verzlun
og síðar líklega um 1907, kaup
á fiski uppúr sjó. Þetta óx svo
í höndum hans að telja mátti
orðið stórfyrirtæki er hann lést.
Fyrst þegar ég man til voru
sjálfsagt 40 árabálar við róðra
á sumrum við Bakkafjörð. Þetta
ina og hætta að kaupa fiskinn
upp úr sjó. Varð þá hver báts-
höfn að salta og verka sinn fisk
sjálf, svo hagkvæmt sem það nú
er. Ekki hefur þó enn tekizt að
drepa kjarkinn út sjómönnun-
um á Bakkafirði, svo er dugn-
aði þeirra fyrir að þakka. Síðan
hefur markvisst verið unnið að
því að ná öllum út og innflutn-
ingi frá Bakkafirði og láta hann
fara í gegnum Þórshöfn. Svo
mun jafnvel komið, að kol og
salt er flutt þaðan. Slíkt hefði
nú þótt með ólíkindum, þegar
engin var komin lagfæring við
landtökuna, hvað þá nú eftir að
hafrargerðin kom. Ef svo held-
ur fram sem nú horfir verða
verzlunarhættir í Skeggjastaða-
hreppi brátt komuir í líkt horf
og var fyrir síðustu aldamót.
Nauðþurftir hreppsins verða sótt
ar í aðra sýslu. Ég er samvinnu-
maður, en einokunaraðstaða í
óvitahöndum, er og verður sú
sama hvort sem þar er um kaup-
félag eða einstakling að ræða.
Kaupfélag Langnesinga virð-
sit ekki hafa efni á að greiða
fyrir atvinnulífi á Bakkafirði,
en það hafði efni á að reisa stórt
mjólkursamlag á Þórshöfn, sem
er milljóna fjárfesting. Hvað sú
hringavitleya hefur nú þegar og
á eftir að kosta landið og kaup-
félagið veit ég ekki. En hitt veit
ég, að annað mundi þarfara. Fé-
voru mast auk heimamanna Fær
eyingar, sjómenn af Suðurnesj-
um og jafnvel Norðmenn. Þeir
höfðu þá aðsetur á ýmsum bæj-
um við Bakkafjörð og í Gunn-
ólfsvík. Fiskurinn var saltaður
og verkaður á hverjum bæ. Kring
um 1907 mun svo Halldór hafa
byrjað blautfiskkaupin og þá
færðist útgerðin að mestu í Höfn
Þá hófst mikill uppgangur í
þorpinu og jafnfram í sveitinni,
því segja má vegna þess að sveit
in er ekki stór, eð sveitin og
þorpið standi eða falli hvert með
öðru. Atvinna í lar.di við verk-
un á fiskinum var mikil og fjöldi
aðkomufólks hafði þar atvinnu
fram á haust. Miðin sem sótt var
á, voru aðallega grunnmið inn-
fjarðar og Stapamið út af Digra-
nesinu. Auk þessa var um tíma
mikil útgerð á Skálum, sem eru
nyrzt við Bakkafloann en er nú
úr sögunni vegna hafnleysis. Öll
mið í Bakkaflóa frá Fonti að
Selnybbu hefi ég skrásett með
kennileitum á landi til viðmiðun
ar. Þau eru varðveitt hjá þjóð-
minjaverði (Afrit á ég.).
Þegar Halldór lézt 1919, keypti
svo Jakob Gunnlaugsson & Co,
í Kaupmannahöfn húsin og rak
fiskverzlunina með myndarbrag
um skeið. Næst kemst svo Kaup
félag Langnesinga á Þórshöfn
yfir aðstöðuna þarna og hélt
nokkuð í horfinu um tíma. Fljótt
fór þó að bera á að áhuginn
fyrir viðgangi Balikafjarðar var
ekki mikill. (Á kreppuárunum
var þó svo að Bakkafjarðar
deildin skilaði alltaf skástri af-
komu hjá kaupfélaginu). Jafn-
framt því að leggja niður sauð-
fjárslátrun á Bakkafirði ogfæra
þá haustvinnu, sem henni voru
samfara, til Þórshafnar, hættu
þeir að taka lifrina úr fiskinum
og var miklu af henni hent í
sjóinn um tíma. Næsta skref
kaupfélagsins til að „bæta“ hag
þorpsins og sveitarinnar var svo
það að leggja niður fiskverkun-
lagssvæði Kaupfél. Langnesinga
og Skeggjastaðahreppur, eru
með beztu sauðfjársveitum lands
sin. í Skeggjastaðahreppi var í
minni búskapartíð rúmur hestur
af heyi ætlaður handa kindinni
og mikið má fénu fjölga, svo að
afréttir fullnægi því ekki í
næstu framtíð, og það án kostn-
aðar við áburð eða landgræðslu.
Um Síldarverksmiðjuæfintýrið
á Bakkafirði vil ég sem fæst
tala, enginn sá annað en síld og
aftur síld. Þar var allt með þeim
fádæmum. Bein svik á gefnum
loforðum eða ádrætti um fjár-
festingar og rekstrarlán, hluta-
fjártöp og gjaldþrot og allt til-
heyrandi. Og þó, veit ég ekki
nema þetta hafi verið misráðið
frá upphafi. Nú í sumar hefir
síldin verið flutt norðan úr regin
hafi til verksmiðjanna í landi og
jafnvel suður til Reykjavíkur.
Þetta er orðið lélegt hráfeni
og kostnaðurinn ærinn og út-
flutningsverðmætið ekki nema
brot af því sem vera ætti ef unn
inn væri mannamatur úr því úr-
vals hráefni, sem síldin er ný.
Bræðsluverksmiðj i skrokkarnir
eru orðnir nokkuð margir véla-
lausir og því miður virðist allt
benda til þess að þeim eigi eftir
að fjölga. Framtíðin hlýtur að
vera móðurskip, sem fylgir flot-
anum og tæknileg nýting síldar-
innar nýrrar, samfara öflugri
auglýsingastarfsemi íslendingar
eru nýríkir og hafa hagað sér
Sem slíkra er háttur (þróunar
þjóð) Nú er draumurinn búinn
og við verðum að tí ka afleiðing-
unum eins og menn Tæknileg
nýting auðlindanna í verðmæta
vöru er það sem verður að koma
Aflann verður að fullvinna i
landi eða á hafi úti, eftir því
sem hentar hverju sinni.
Rekstursmöguleikar þeirra
frystihúsa, sem vinna stór
an fisk, hafa lengst af verið
sæmilegir. En um uppeldisstöðv
Framhald á bls. 20