Morgunblaðið - 08.06.1968, Blaðsíða 23

MOR3UNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JÚNÍ 1868
23
í
— Fjölgum
Framh. af bls. 8
DÞegar markaðir voru orðnir
yfirfullir í Bandaríkjunum og
Evrópu 1828, en þá var markaðs
svæðið minna en nú er
og meira fylgt einangr-
iuna:rpðlitík, þá ökaflll á kreppam
mikflia. Það eir vonandi, að hvoiriki
ég eða Jónias Harallz lifum það,
að heimsm.arkaðurinn fylligt á
nýjan ieik af iðnvamimigi, en
það verðuir fyrr eða síðar, hvort
sean mrwn kumna þá einhver úr-
rœði nú óþekkt til afstýra heims
Ikreppu.
Það hefur óður verið miininisit
ó erfiðleika otekar í kreppummi.
Þeir voru auðvitað ©kki einvörð
umgu vegna draomóra, þó að
þeir yflliu því að við bjugiguf
lengur við kreppu en þurft
hefði að vera. Hér dó samt ekki
fóllk úr hungri af því að við
veidduim þó í soðið og höfðum
kjötið. Ástandið hjá iðmaða/rríkj
unium var hræðilegt og miklu
verra em í þeim iríkjum sem voru
í frumgreinum, jafnivel þeim fá-
tækustu. Ef við lesum Söflíku
Vöfliku, verstu 'lýsimigu oklkar úr
ikreppunni og síðan bækur Upf-
oms Sineliairs frá iðnaðarfliandinu
Bandiairíkjumum, þá sjáum við
glöggt, hverju munar hjó land-
fcúniaðair- og fiiskveiðiþjóðdnni
og iðmaðairlþjóðinni, ef það harðn
ar verufega í ári. Það er vafa-
samt að nokkur maður úti í iðn-
aðarlöndunum myndi telja Sölku
Völlku kreppubókmemntir og fegr
aði Laxmless þó ekki óstandið.
Dæmið af iðnaðarþjóðunuim nú
samnair, enn ekki neitit, því mið-
ur, og þegar sá diagur rennur
upp, að hinar frumistæðu þjóð-
iraiar hafa efilt hjá sér iðraaðiinin,
því það geta þær flestar, þá er
það spá mín, að við iðrumiSt þess,
að eiga þá ekki fisk tiil að selja
þeim, því að í fiökveiðum geta
fæstar þeirra nókktnu sdnmi keppt
við okkur, en líkast til allar
í iðnaði.
Eðlisfarið
Þagar rætt er um það, eims og
Jónias gerir að efia hér iðnað
ó kostnað sjávarútvegs og land-
búnaðar, er ekki úr vegi að
vefllta því fyrir sér, hvort þessi
þjóð sé iðnaðarþjóð að eðílisfari.
Það er nú svo mieð þjóðireins
og einistakliinga, að þær reynast
misfaiinar til ýmissa starfa. Það
áitti að breyta Rússum með of-
forsi í iðnaðarþjóð.
Ófarnaður þeirra í
þeim efnum enn þann
dag í dag er efcki að öfllsu feyti
skipulaginu að kenna, en þeir
Stamda eins og alkunna er, þráitt
fyrir hráefni og hin hagstæðu
Skilyrði, enn að baki göflu iðn-
aðarlöndanna. Rússar eru ekki
iðnaðairþjóð að eðlisfari hielllur
fliandbúraaðarþjóð. Þjóðverjar eru
afturámóti fæddir iðmaðrmemn
og ættu hvergi að vera mena
lókaðir inni í verksmiðjum við
að iraða kubbum. Það var ógæfa
kommúnismans, en gæfa okkar
hinna, sem erum honium mótsnún
ir, að hann komst fyrst ó hjá
Rússum en ekki Þjóðverjum.
Það er imangt Mkt mieð ökkur og
Rússum. Þetta eru draumlyndar
þjóðir, bneygðar fyrir bækur og
skák, og sllíkum þjóðuim lætur
líkast till betur að afla verðmæta
en vinna úr þeim. Hvað sem
um haldkvæmni þessara vanga-
veltoa er að segja, þá er það
ekki vafamiál að ráðamönmum
þjóðarinnar ber að taba tiilíllit til
eðlisfars þjóðarinniar, þeigar þeir
pfliamflegigja framtíð hennar.
Jóraas er þama á annarri skoð
un en við flest. Hann heldur að
við búum yfir dulldum hæfileik-
um tffl iðraaðar og segir, að þar
miuni okkur nýtast hugbvæmni
okkar og dugmaður. Það getur
verið að við verðum allir hug-
vitsmenn, ef við föruf að leggja
kapp á iðraað, og þessi hugvit-
semi, sem Jóraas teliur okkur búa
yfir, hafi ekki notið sín í laind-
búraaðinum og fiskveiðunum,
enda má mikflu muraa ef við eig-
um afllt í einu að fara að taka
frumkvæði í hugvitsemi, því að
þessa atvinmuvegi höfum við
stundað í þúsund ár og veil það,
og ekki fundið upp eitrt einasta
heyvinmu-eða sjóvinnuveirkfæri.
Kanmski viið tökum líka frum
kvæðið af Þjóðverjum í stund-
vísi og vininuharku, en hvort-
tveggja er mjög nauðsynlegt í
iðraaðL
Margt er enn ótalið, sem mæi-
ir gegn því, að þjóðin hverfi
frá sjávarútvegi nú og til iðn-
aðar, eins og hún vildi hverfa
táll landbúniaðar í fyrri krepp-
umni. Ég ætla <að nefna eitt sjón-
armið enn, sem mörgum kann nú
að firaraaist 'langsótt og rórraan-
tískt en mér finnst þó að meigi
ffljóta með, þegar þjóðin feggur
framtíðarplön sín. Þetta er hið
þjóðfega sjónarmiðið.
Rómantíkin
Það er alkunma að við erum
haldnir þeirri þjáðaráráttu að
telja þjóð okkar sífellt vera að
farast. Sumir segja,að hún sé að
að farast andlega og menningar
lega, aðrir ,að hún sé að missa
sjálfsforræði sitt í stjórnmália-
tegu tililiti, og loks eru þeir, sem
telja hana vera að fara á hamis-
inn efnahiagsfega.
Það getur vetrið að þetta sé
afllflt saman rétt, en hitt er samt
líktegra að það sé ekkert af því
rétt. Þassi margvíslegi ótti og ör
yggisleysi sem hrj-áir okkur er
líktega afteiðing langvarandi
eymdar og hreflilimga bæði af
mamnavöldum og náttúrummar, en
síðar j'afnframt af ofáti
Nú er það margra sfcoðun, að
sú hætta sem augljósust er, eins
og flokkur . erlemdra hexmianna
suður á Velli, verði okkkur sízt
að fjartjóni, befldur ef eitthvað
er, þær hættur, sem leyna á sér
oig felast í þeim áhrifum, sem
iaumast inná þjóðina dagsdag-
lega og enginn eða fáiir veita at-
hygli. Við höfum kaistað í gríð
og erg á undanförnum áruim eig-
in siðum venjum og háttum og
tekið aflfllt upp nýtt eftir últJfend-
ingum. Húsbúnaður okkar oig
húsagerð, barðvenjur okkar og
aðrir mannasiðir, ðkólakerfi okk
ar og uppeldiskerfi, átirúnaður
okkar og stjómmállaskoðanir,
ljóðagerð okkar og nýsmíð í skáld
sagnagerð og reyndar öll list-
sköpuin, tækni okkar og verk-
menning, sjónvarpið, allur okk-
ar skemmtanaiðnaður — allt er
þeitta meira en sniðið eftir út-
tendum fyrirmyndum, þetta er
lamgoftaist aflger kopiering, eða
eftirmynd. Vegna náttúru lands
ins bafa atvinniuvegir okkar til
þessa verið sérstæðir. Það er að
vísu víða rekinn landbúnaður og
fiskveiðar en hvergi með sama
hætti og hér. Þessir tveir at-
viranuvegir, einkum þó landbún-
aður, rótfesta með fóflki ást á
landi sínu, mikflu fremur en iðn-
aður eða verzlun.
Þegar þessir tveir atviinmuveg
ir mieiga heita úr sögunni, eiras
og Jóraais Haralz flreymir um, þá
fer að fækka því, sem hedzt
greinir okkur frá öðrum þjóð-
um og má þá segja að högum
okkar sé ekki sem bezt komið,
þegar við þá eigum engax venj-
ur, enga me'ntningu oig enga at-
vinnugrein nema sem hékk í
iðraaðairkeðju meginflandsins.
Hvað löfum við lengi é tung-
unmi einni?
Þetta er náttúrlega .hálfgerð
hryllingsmynd, en því er skoifll-
ams veirr að hún er ekki algerir
hugarórar.
Það var sú tíðin að menn
voru svo háspenntir og rómiain-
tískir í föðurlandsástinni, að
þeir töldu þjóðinmi stafa hætta
af því að fóflkið tegði stund á
sjómenntíku en ekki búskap ein-
vörðungu. Ef þessir menn gætu
risið uppúr gröf siruni, og þeir
etnu reyndar ekki afliiiir horfnir
undir svörðinn, hefði áreiðan-
lega sett að þeim ugg — og
ég vildi þá ekiki vera í sporum
Jónaisar Haralz, en þeiir gáltu
margir tekið uppí sig — ef þeir
hefðu heyrt aðalráðunaut ríkis-
stj'ómarinnar ráðfeggja að árið
1885 væru ekki þessum þjóðlegu
atvinnuvegum, nema sára lítill
hluti þjóðarinnar, 10-13 eða svo.
Hinn einasti eini
Vafalaust munu mér fróðari
menn svara með tölum og út-
redikningum, þeirri skoðun Jón-
asar Haraílz, að sjávairútvegur
okkar sé eíkki samkeppnisfær
við iðnað, jafnvel draumaiðnað,
þó að ýmsir heimatilbúnir erfið-
leikar ásamt mairkaðssveifflum
geri honum nú erfiðan róður-
inn, þegar svo viðbætiist bar-
átta við gamfla uppvakninga í
uragum líkömum. Eg ætla hér að
eiras að hafa á h-átt hiras áknenna
fanns, sem trúir því að hann sé
lifandi, jafnvel þótt einhver
tölva reifcni hann drauðan. Ég
læt mér því nægja í biili að
líta á húsin og mannvirkin og
manniífið í heild hér í kriragum
mig og hugsa síðan til ársiinis
1886, þegar hér var auðn og
kútterarnir voru keyptir og
spyrja síðan sjálfan mig og um
leið aðra:
Er hugsantegt að nokfcur
þekktur atvinnurekandi í þess-
um heim, annar en ístenzkur
sjávarútvegur, hefði geta borg-
að þetta allt saman á einum
manrasaldri með viranu þessara
fáu hræða, sem hér eru vinn-
andi?
Okkur hefur verið sagt, að
hvergi á jarðkriraglunni sé að
finna dæmi þess, að jafnfáar
viraniandi henlur standi undir
rekstri nútíma þjóðfélags með
þeim hætti, sem hér er gert,
menn hafa kalflað þetta ævintýrL
Það ævintýri er ævintýri sjávar
útvegsiras, þar sem hann hefur
verið eini útflutningsatvinnu-
vegur okkar allan uppbyggingar
tímann og allt, sem keypt hefur
verið, hefur verið keypt fyrir
framleiðslu hans. Nú vil ég að-
eins spyrja Jónas, hvort hann
hafi á takteinum sex þúsund
manna hóp eins og hér eru nú
sjómenn, í hinum háþróuðu iðn
aðarríkjum, sem honum eru svo
hugstæð, sem gætu aflað okkur
með iðnaði sínum sex milljarða
eða hvað það nú er, útflutnings
tekna (heimsmarkaðsverð) - eða
með almennari orðum sagt keypt
allar neyzluvörur og fjárfest-
ingarvörur útlendar fyrir þær
tvöhundruð þúsundir, sem hér
búa, og það þjóðfélag, sem hér
þrífst.
Ég hélt í fáfræði mirini, og ég
á mér marga skoðanabræður, að
okkur hér dygði ekkert iðnað-
arpuð, heldur aðeins þessi upp-
grip úr sjónum.
íslendingar leggja undir sig
Norður-Atlandshafið.
Nú spyrja menn, eins og í
upihafi Kreppunnar 1830, hvað
Framh. á bls. 24
4
LESBÓK BARNANNA
Konntu nð bún til stimpil?
Heíur þú nokfcurn tíma
reynt að stimpla með
ka-rtötlu, t.d. til þes,s að
skreyta kort og fl,
Þú þarft til þess þekju
liti (eða aðra liti, sem
ekki renna út). pensil.
vasahníf, og svo að sjjlf-
sögðu nofckrar hráar kart
öflur af Ihæfilegri stærð.
SMÆLKI
Móðirin: „Af hverju
ertu svona sveittur á enn
inu, Áki litli?“ .
Áki: „Ég held að það
hljóti að vera af því, að
það er orðið svona gisið“.
Frúin (tekur á móti
gesti): „Komið þér sæl-
ir, hr. prófessor, og vel-
kominn í mitt hús. En
hvernig stendur á því að
þér komið ekki með kon
una yðar?“
1. Fyrst skaltu skera
kartöfluna til helminga.
Láta hana svo aðeins
þorna áður en þú heldur
áfram ,eða bara þurrka
safann með pappír.
2. Þú getur svo annað
hvort skorið musterið
beínt á kartöfluna. eða
Prófessorinn (vaknar
eins og af draumi): ,,Já,
þarna kemur það. Ég var
að brjóta heilann um
það alla leiðina, hverju
ég hefði gleymt, þegar
ég fór af stað“.
Gamla konan: „Væru
allir jafn skynsamir og
ég, þegar farið er út úr
kirkjunni, væri aldrei
neitt troðningur við
dyrnar. Ég sit alltaf kyrr
í sæti mínu, þangað til
allir eru farnir út“.
fyrst teiknað það á þunn
ara pa.ppír, límt þð fast á
skurð'flötinn og síðan
skorið útlínurnar á kart-
öfluna — þá geturðu tek-
ið 'burt pappírinn og hald
ið áfram að skera stimpil-
inn.
3. Nauðsynlegt er, að
þú skerir nógu djúpt í
kringum myndina. svo að
i hún standi fram úr flet-
inum.
| Síðan tekurðu pensilnn
' og lit, strýkur jfnt yfir
j myndina. og þrýstir kart-
öfflustimplinum á blaðið.
Ef þú hefur skorið
myndina vel út á bún að
geta orðið skýr og falleg
á blðinu.
Mundu, að ef þú ætlar
að stimpla bókstafi. eiga
þeir að skerast út öfugt
(spegilmynd af þeim). til
þess að þeir komi rétt út
á blaðið. Þá er bezt að
teikna bókstafinn fyrst á
þunan pappír og snúa
pappírnum við, þegar þú
skerð stafinn út á kart-
öfluna.
'Xcsböh
12. árg.
Ritsíjóri: Kristján J. Gunnarsson
8. júní 1968
Nonni
litli
NONNI var iðinn, lítill
drengur. Hann var alltaf
á ferðinni, ýmist hlaup-
andi, hoppandi, að renna
sér, að hjóla á nýja hjól-
inu sínu, í boltaleik eða
að elta hundinn sinn í
skemmtigarðinum.
En iðnastur var Nonni
við að hafa hátt. Allan
daginn var hann hróp-
andi, skellandi hurðum og
með alls kyns hávaða.
Dag nokkur gat móðir
hans ekki 'lengur orða
bundizt og sagði: „Það er
svo mikill hávaði í hon-
um Nonna, að ég get ekki
hugsað um það sem ég er
að gera. Ég set salt í syk-
urkerið, diska í ísskápinn
og skeiðar í hnífaskúff-
una“.
Hávaðinn var svo mik-
ill í Nonna, að faðir hans
sagði: „Nonni hefur svo
hátt, að ég get ekki lesið
blaðið mitt. Ég er búinn
að lesa fyrstu blaðsíðuna
þrisvar sinnum, og ég
veit ekki ennþá um hvað
hún er“.
Svo mikill hávaði var í
byssunni hans Nonna, að
Sigga systir hans var al-
veg að ærast. „Hættu,
hættu“, sagði hún. „Ég
get ekki lært fyrir hávað
anum í þér. Hættu þess-
um hávaða undir eins“.
En Nonni hélt áfram að
hrópa og skella hurðum
— hávaðinn varð svo mik