Morgunblaðið - 16.07.1968, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚLÍ 1968
11
varpsráði og komiumst að þeirri
niðuirstöðu að þetta væri á mis-
skilniingi tayggt. Við orðuðum
'það þannig, að vel mætti vera,
að í starísliði útvarpsins væru
fleiri stuðningsmenn Verka-
mannaflokksins en hægri menn.
En það veit eniginn með vissu og
að því verður aldirei spurt. Hins
vegar fylgjumst við nákvæm-
lega með því hvort menn reka
áróður fyrir einu eða öðru. Hifct
má nefna í þessu samibandi, að
Iþað er oft hlustað befcur á rót-
'tækt dagsikráratriði en íhalds-
■söm. Ef einhver sagði til dæmis,
að Ailþingishúsið ætti að standa
þar sem það er, myndí enginn
nenna að hlusfca. Ef hins vegar
einhver heimtaði, að húsið yrði
rifið, myndu allk hlusta“.
Lifcsjónvarp
„Hefur komið til mála, að
koma á litsjónvarpi í Noregi?”.
„Já, litsjónvarp verður áreið-
anlega tekið til starfa þar innan
5—6 ára. Nýja sj'ónvarpshúsið á
Marienlyst hefur öll tæki til út-
sendingar slikra sjónvarps-
mynda. Ég nota þessa spurningu
um litasjómvarpið, sem dæmi
um, að það eru ekki taorgararn-
ir, ríkisútvarpið eða Stórþingið,
sem stjórnar okkmr, heldur lát-
um við stjórnast a< tækninni.
Sterk fjármálaleg hagsmunamál
fyrirtækjanna, sem framleiða
hin mýju tæki ráða miklu í þessu
sambandi, því litasjónvarp er í
hröðum uppgangi í öllum hin-
um vestræna Iheimi og í Sovét-
ríkjunum. Framleiðendurnir
hella yfdr okkur áróðri, bæði
með fallegum auglýsingabækl-
ingum og öðr.u og skapa þannig
óeðlileigan þrýsting. Þess vegna
finnst mér fcominn tími til að
koma á umræðum um þessi mál.
Við rvitum, að litasjónvarpstæki
munu kosta borgarana 2—3
Hörð gagnrýni á stjórn
norskra útvarpsmála
— í nýrri bók Ivars Eskelands
forstöðumanns IMorræna hússins
MORGUNBLABINU barst fyrir
skemmstu eintak af nýrri norskri
bók eftir Ivar Eskeland. Höfund-
urinn var formaður útvarpsráðs
norska útvarpsins í fjögur ár, en
eins og kunnugt er, lét bann af
því starfi, er hann var skipaður
yfirmaður Norræna bússins í
Reykjavík urn siðustu áramót.
Bók Bskelands, sem hann nefn.
ir „Rapport om NRK“ kemur út
á þeim tima, sem deilur um
norska ríkisútvarpið (NRK)
standa sem hæst í heimalandi
hans. f formála segir höfundur,
að efni bókarinnar sé að nokkru
leyti tekið úr fyririestri, sem
hann hafi ætiað að halda í febrú-
ar sl. en að öðru leyti sé bókin
árangur af starfi sínu með út-
varpsráði. f bókinni kemur fram
hörð gagnrýni á ýmsum þáttum
í rekstri norsks hljóðvarps og
sjónvarps, en að auki eyðir höf-
undur miklum hluta bókarinnar
í að benda á leiðir til úrbótar.
„Meginvandamál mitt á und-
anförn'Uim áum hefur verið það,
sem Bandaríkjamenn nefna
„Goverment by Television",
sagði Esikeland í viðtali við
Mbl. nú fyrir skemmsfcu, þ.ie.a.s.
sjónvarp, þetta óskaplega áhrifa-
ríka miðlunartæki, hefur til-
hneigingu til þess að fara meira
og meira inn á svið stjórnmál-
anna. Norska Stórþingið hefur
aldrei samlþykkt, að sjónvarpið
sfculi á nokkurn hátt reka póli-
tík á nókkru sviði. í>ví er ætlað,
náikvæmliaga eins og íslenzka
sjórrvarpinu, að skrásetja at-
burði og jafnvel að vekja til um-
hugsunair um deilumál, en ekki
að taka sjálft áfcveðna pólitíska
afstöiðu. Þetta var taelzta 'baráttu.
mál mitt í útvairpsráði og ég átti
þar við mjög ákveðna andstöðu
að stríða.
Idébankinn
Veigamesta atriðið í þessu
deilumáli er fasfcur þáttur í
norska útvarpinu, sem nefnist
„Den Norske Idébank". Hug-
myndin með þessum þætti var
góð. Ef við reynum að staðfæra
ihana dáMtið, þá getum við í-
myndað okkur gneindan bónda í
Sfcagafirði, sem situr heima á bæ
sínum. Þessi bóndi fær e. t. v.
góða 'hugmynd, sem gæti komið
islenzkum landbúnaði að góðum
notum. Hann hefur ef til vill
ekki alltof mikil auraráð og er
jaínvel ekki of pennafær. Hér
fcemiur Idébankinn að góðum
notum, því hann gæti boðizt til
að veita þessum manni aðstöðu
til þess að korna hugmyndum sín
um og skoðunum á framfæri.
Um þessa hlið málsins hef ég
efcki annað en gott að segja".
„Á hinn bóginn hefur Idé-
bankinn tekið til meðferðar póli-
tísfc mál og jafnvel genigið svo
langt að vilja marka ákveðna
stefnu í þeim málum. Þetta er
að mínum dómi rangt, því ég
álít að slíkt sé aðeins hlutverk
stjórnmálaflokkanna. Þeiir eru
kosnir aif fóllkinu og ef það kem-
ur í ljós að þeir hafi rangt fyrir
sér, þá getur fólkið kosið sér
nýja stjórn. Ef Idébankinn hefur
hinsvegar trangt fyrir sér, þá er
ekki hægt að losa sig við hann
með góðu móti, því hann er
hwergi í framboði. Auk þessa
hefur bankinn skirifað aðilum
víða um Noreg og lýst því, að
hann fái ekki inægilegt fé frá
stjórn NRK og þess vegna beðið
um aðstoð frá þessum aðilum.
Með þessu hefur veirið farið á
bak við yfirstjórn norska iríkis-
útvarpsins og Stórþingið".
Leiðir til úrbóta
Nú er um tvær Leiðir að veija
út úr þessum ógöngum. Önnur
leið er sú, að Stórþingið gefi
norska ríkisútvarpinu leyfi til
þess að reka sjálfstæða póliták.
Þessi leið er ófær. Hin leiðin er
sú, að gera Idébankann að sjálf-
stæðri rikisstofnun og þessi leið
var valin. Nú er bankinn undir
sjálfstæðri stjórn, eins og aðrar
stofnanir ríkisins, en með þeim
forréttindum þó, að hann á allt-
af greiða leið að sjónvarps-
skierminum. Þetta er svipuð að-
staða og ef Norræna' húsið í
Reykjavík gæti sagt Andrési
Björnssyni, útvarpsstjóira, hve-
nær sem væri, að það heimtaði
tíma í útvarpinu aðra hverja
vrku“.
„í bók yðar leggist þér gegn
því, að ríkisútvarp ráði starfs-
fólk til langs tíma. Hvers vegna
hafið þér á móti því?“
„Það er ein mieginástæða fyrir
þessari tillögu minni. Ef þér,
skýrðu mjög vel frá þessum
íundum og vöktu á þann hátt
umræður um ríkisútvarpið. Ég
vil þó taka fram, að ég átti ekki
iheiðurinn af að stofna til þess-
ara funda í upphafi“.
„Hvaða breytingar hafið þér
áhuga á að sjá á stjórn NRK?“
„Yfirstjórn NRK er í þremur
hlutum. Útvarpsráðið gerir á-
lyktanir um dagskráratriði, hljóð
varps og sjónvacps, en fjármálin
eru í höndum fjármálaráðs, sem
einnig annast mannaráðningar.
Þessi tvö ráð eru síðan tengd
stjórninni, en yfirmaður hennar
er útvarpsstjóri. Þessi tilhögun
getur skapað óþarfa vafsfcur og
málalengingar og því fyndist
mér rétt, að fjármál og dagskrár
mál séu sameinuð undir einum
hatti, eins og gert er t.d. á ís-
landi. Ég vil líka að menn í út-
varpsráði séu valdir eftir öðru
en stjórnmálaskoðunum þeirra“.
„Skildi ég það rétt á bók yðar,
að offjöldi róttækra starfsmamna
hjá NRK sé vandamál?"
„Nei, þessu hef ég eindregið
■mótmælt. í Noregi var eitt sinn
'hópur kvenna, sem sfcóð þversum
í stjórnmálum, þ. e. a. s. 'konur
iþessar voru úr öllum flokkum.
Þær héldu því lengi fram, að út-
varpað væri of mi'klu siðspill-
andi efni. Á sama 'hátt hafa
heyrzt raddir úr röðum íhalds-
manna, að róttækra áhrifa gæti
um of í efni útvarps. Við rædd-
um þetta mál sérstaklega í út-
Ivar Eskeland
sem ungur cxg væntanlega dug-
leglUT maður, sækfcuð um sfcöðu
sem fréttamaður og fengjuð stöð-
'Uina, þá hafið þér trúlega ýmsar
hugsjónir, sem yður yrði vafa-
laust leyft að koma í tfram-
kvæmd. Eftir 10—15 ár eru
menn oft „útbrunnir", en sitja
samt kycrir til sjötugsaldurs. Ég
vil því útrýma þessu fyrirkomu-
lagi. Ég vil að fólk fái að njóta
sín, meðan það hefur eitthvað til
málanna að leggja, en fari síðan
annað, þegar aldurinn dofnar.
Þetta er sérstaklega mikilvægt í
því tilviki, er maður er ráðinn
ævilangt til þeirrar deildar sjón-
varps, sem annast létt skemmti-
efni. Það er ómögulegt hverjum
manni að vera skemmtilegur alla
sína ævi.
„Annar kostur við þetta fyrir-
komulag, er sá, að hægt er að
igreiða góðum manni góð laun í
þann tíma, sem hann vinnur við
sfcofnunina, miklu betri laun en
hann myndi annars fá. Það hefur
líka komið í ljós, að hæft fólk
vill fremur starfa á þennan hátt.
Önnur leið er sú, sem farim hef-
ur verið í íslenzkum menn.tamál-
um, þ. e. a. s., að gefa kennur-
um „Sabbat“-ár, með ákveðnu
árabili. MeS því vinmuálagi, sem
ihvíHr á útvarpsmönnum, verða
þeir að fá leyfi til þess að draga
andann léttar, komast í nýfct um-
hverfi og byggja upp krafta sína
að nýju. Þessi leið hlýtur þó að
igefa síðri raun en hin fyrri“.
„Þér segið einnig í bók yðar,
að nauðsyn sé á nánu samibandi
milli sjóruvarps og sjónvarpsnot-
enda. Hvernig álítið þér, að
þessu samhandi verði komið á?“
„Meðan ég var formaður út-
varpsráðs héldum við oft fundi
þar sem við raeddum mál á breið
um grundvelli, flest þau mál,
sem snertu flutningsefnið. Við
fenigum þá gjarnan sérfræðinga
á viðkomandi sviðum til þess að
kymna ofckur sín sjónarmið.
Þessir fundir voru opnir fyrir
fulltrúa 'blaðanna og í raun og
veru hvern, sem vildi. Blöðin
milljarða norskra króna og fyrir
þá upphæð væri t.d. 'hægt að
gera risaátak í samgöngumálum
Noregs, svo seorn í nýjum veg-
um, flugvöllum o. s. frv. .En
þetta fé færi aldrei til slíkra
framkvæmda, því það er fest í
nýjum sjónvarpstækjium. Við
myndum e. t. v. ekki græða mik-i
ið á umræðum um þessi mál, en
mér finnst samt lifsnauðsynlegt
að koma á slíkum umræðum. Viði
megum ekki fylgja tækninni
sofandi".
„Hvað viljið þér segja að lok-
ium?”
„Ég vil segja, að ríkisútvarp
eins og rekið er í Noregi og á
öllum Norðurlöndunum, er án
efa sterkasta tækið til að við-
halda menningu í hverju landi.
Þess vegna vil ég að útvarpsráð
y.firleitt og þá auðvitað sérstak-
lega útvarpsráðið norska marki
sér ákveðna stefnu í menningar-
málum. Það má segja, að nor&ka
útvarpið flytji nóg af menningar
legu efni, en alltaf er dálítil
hætta á, að það einskorðist við
þá listamenn, sem þegar hafa
unnið sér nafn. Ég hefði mikla
ánægju af því ef ungur, efnileg-
ur listamaður gæfci sagt, þegar.
hann er búinn að afla sér frægð-
ar, að norska ríkisútvarpið hafi
fcomið undir hann fótunum, er.
hann sem óþekktur, ungur mað-
ur var að berjast við að 'koma
list sinni á framfæri. Á þennan
'hátt þurfum við að komast að
því í hve ríkum mæli ríkisút-
varp hvers lands getur ýtt stoð-
um undir menningarlíf lands
síns nú, þegar hið gífurlega á-
lag alþjóðlegra áhrifa hvílir,
ekki eingöngu á íslandi með
sína 200 þúsund íbúa, heldur á
Noregi, Fra-kklandi og Þýzka-
landi. Þessum málum finnst mér
hafa verið gefinn of litill gaum-
ur af of miklu ábyrgðarleysi.
tá* vAw
* m&K
Þar er fjor
— og gamanið geymist bezt
a Kodak filmu í Kodak Instamatic myndavél.
iáh remie ■ nr.
SlMI 20313 - BANKASTRÆTI4