Morgunblaðið - 18.08.1968, Page 31

MOEGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1968
31
Erlendur Jónsson
skrifar um
BOKMENNTIR
GÚMUL BRÉF
FRÆÐIMENN, sem taka saman
fróðlei'k um fólk og atburði fyrri
tíðar, hafa ekki alltaif úr fjöl-
skrúðugum beimildum að moða.
Aliþingisbækur og dómabækur
hafa reynzt notadrjúgar.
Hversu margir grúskarar hafa
staðnæmzt við sakamál frá fyrri
öldum —það stafar einfaldlega
af því, að slík mál voru bókfærð.
Þar er til ýtarlegra beimilda að
sækja.
Biskupasögur, skólameistara-
sögur og sýslumannsævir standa
eins og grunnlLnupúntar. Annál-
ar eru ómissandi. Ekki er heldur
.gengið framhjá kirkjubókum. —
Þar fá fræðimenn staðfest nöfn,
þurr æviatriði og stuttorða, en
gagnorða lýsing á einstakling-
um.
Blöð, gefin út vikulega eða
sjaldnar, komu ekki til sögunnar
fjrrr en um máðja nítjándu öld.
Þau eru auðvitað góð og gild, svo
langt sem þau ná. En þau ná
ekki lengra en svo, að þegar þau
loks koma til sögunnar,, er auk
þeirra völ á margvíslegri heim-
ildum.
Ótalin eru þá sendibréfin. Þó
íslendingar séu taldir í meira
lagi latir að skrifa bréf, er því
ekki að neita, að andinn hefur
ósjaldan komið yfir þá, svo þeir
hafa setzt með skriffæri í hendi
og fyllt síðu eftitr síðu, eins og
þeir væru að skrifa heilt dag-
blað, enda þó einungis einum
væri ætlað að lesa tils'krifið. Eitt
slíkt bréf varð raunar að bók
og heldur sínu heiti: Bréf tii
Láru.
Þar eð samgöhgur voru fyrrum
eins og þær voru, gafst sá einn
kosturinn til að halda sambandi
við vini og venzlamenn í fjar-
lægð að skrifa þeim til og fá
bréfin endurgoldin.
Bréfasambönd voru rækt
ósleitilega og óletilega. Bréfrit-
arar töldu sér skylt að. segja all-
ar þær fréttir sem þeir kunnu
frá að segja, stórar og smáar.
Þannig má lesa út úr gömlum
bréfum æði margt, sem varðar
sögu þjóðarinnar í heild.
En sága er meira en endur-
minningar um stórmenni og
fræga atburði. Bréfritarar sögðu
líka frá mörgu smáu, sem vafa-
laust hefur þótt hégómlegt á
sinni tíð, en fyHir þó upp í þá
hugmynd, sem við reynum nú að
gera okkur af þjóðlífi fyrri.tíðar.
Sendibréfin gegndu fyrrum
ekki alls ólíku hlutverki og blöð
in gegna nú. En aðstaða bréfrit-
arans áður og blaðamannsins nú
er þó næs.ta ólík. Blaðamaðurinn
skrifar fyrir ótakmarkaðan
fjölda lesenda, bæði í nútíð og
íframtíð. Hann er bundinn af
lögum, almenningsáliti og hugs-
anlegum dómi sögunnar. Alltaf
getur hann búizt við, að aðrir
krefji hann reikningsskapar fyr-
ir orð sín.
öðru máli gegndi um bréfrit-
arann. Bréfið var — ek'ki ávallt,
en oftast tveggja m.anna tal.
Náttúrlega fór það eftir kynn-
um rnanna, hve mikið þeir sögðu
í bréfi. Málkunnugir embættis-
menn kunnu að segja hver öðr-
um fréttir af svipuðu tagi sem
nú tíðkast í blöðum; -urðu að
geta staðið við það, sem þeir
sögðu.
En vinir, að ekki sé talað um
elskend-ur, drógu minna undan.
Þeir gátu látið fjúka, það sem
ekki var haft í hámælum, þaT
með talin leyndarmál, sem bréf-
ritari vissi einn og hugðist eng-
um segja utan þeim einum, sem
bréfið var ætlað. Bréfritarin-n gat
liátið eftir sér — það sem blaða-
maðurinn getur sjaldnast nú -—
að dylgja um það, sem hanm
grunaði, þó hann gæti með engu
móti fært rök fyrir því, hvað
þá sannað það.
Og bréfritaranum var óhætt
— það sem blaðamanmi er ekki
alltaf stætt á nú — að segja
persónulega skoðun sína á
hverju máli, umbúðalaust og af-
dráttarlaust.
Auðvitað gátu bréf misfarizt
og þvælzt í annarra bendur, áð-
ur eins og nú. Bréfritarar vissu
það fullvel eða máttu að minnsta
kosti gera sér það ljósrt.
Hins vegar er svo að sjá, að
þeir hafi ekki alltaf látið þá
áhættu aftra sér frá að segja
hug sinn allan, rétt eins og þeir
væru að tala við sjálfa sig,
staddir á enda veraldar.
Bréfið sjálft, pappírinn. varð
að trúnaðarvimi. Öllum lífsins
áhyggjum var þá stundina varp-
að yfir á þann vin.
En jafnvel þó bréfritari ha.fi
gert sér ljóst, að bréf gæti lent
í skökkum höndum, er honum
tæpast ætlandi að hafa grunað,
að ritsmið hans yrði nokkru
sinni gefin út á bók og dreift
um allar jarðir og síðan geymd
í söfnum, óbornum til les-trar
og rannisóknar.
Ef honum hefði boðið slíkt í
grun, hefði hann vafalaust hag-
að orðum sínum á aðra lund.
Hætt er við, að margt ósvikið
kringilyrðið, skrifað eins og
mælt af munni fram, hefði þá
verið reyrt í viðjar kansellístíls
eða annars konar stíltízku. Fróm
ur bréfritari hefði ekki sjaldan
mátt hugleiða í alvöru, hvort
óhætt mundi nú að láta fjúka
hitt eða þetta. Hefði honum
ekki verið innan brjósts, eins og
hann væri að reisa sér ævarandi
minnisvarða?
Obbinn af þeim bréfum, sem
varðveitzt hafa frá fyrri tíð, eru
vitaskuld á lausu máli. En til
er líka sægur Ijóðabréfa, mörg
hnyttin og smellin. Ljóðabréfin
át'tu sinn uppruna og sitt blóma-
skeið og mættu teljast sérstök
bókmenntategund.
Kvæðasafn Páls ÓlafssonaT
væri fátæklegra, ef ekki væru
ljóðabréfin. „Skop-ljóðabréf hans
eru einstök í sinni röð,“ segir
Stefán Einarsson.
En ekki þurfti skáld á borð
við Pál ólafsson til að skrifa í
hendingum. Hagyrðingar léku
sér að fella í rím og ljéðstafi
- STRAND
Framhald af bls. 32
milli skipanna og hífðu togvír
bátsins til sín. Meðan á þessu
stóð hafði bátnum slegið flötum
fyrir og var kominn lengra upp
á sandinn. Byrjað var að toga
í bátinn um tíuleytið og tókst
fljótlega að ná honum á flot.
Helgi sagði, að báturinn hefði
verið óskemmdur og þegar byrj-
aður veiðar aftur.
— McCarthy
Framh. af bls. 1
Walter Reuter, formaður sam-
bands s'tarfsmanna í bílaiðn-
aðinum.
í síðustu viku hélt McCartþy
stórbrotinn kosningafund og
flutti ræðu sem um 2 milljónir
manna fylgdust með í einka-
sjónværpi hans í fundasölum
í 23 stórborgum í Bandaríkj-
unum. Einnig var hluti ræð-
unnar útvarpað í London á
samkomu „Brfsndarískra stuðn
ingsmanna McCarthys erlend
is“. Fundinum stjórnaði fyrrv.
sendiherra Bandairíkjanna í
Eþíópíu, próf. John Kenneth
Galbrith, og kvaðst hann von-
ast til þess að nú væri ekki
lengur vafi á því að McCarthy
væri vinsælastur þeirra sem
keppa um framboð á vegum
demókrata.
fréttir af hversdagslegum atvik-
um, sjúkdómslýsingar til lækna,
kvabb við nágrannann og yfir-
höfuð hvaðeina, sem nöfnum tjá-
ir að nefna.
Og svo mikils var metið bund-
ið mál, að líkur eru til, að ljóða-
bréf hafi geymzt betur en hin,
sem skrifuð voru slétt og fellt
á lausu máli.
En einnig hinir, sem ekki gátu
fótað sig á flughálum stiklum
rímsins, einnig þeir. reyndu að
vanda málfar sitt. Sá, sem kornst
vel að orði í toréfi, var ekki tal-
inn maður að minni.
„Það er gott þá hefur skrifað
toróður minum,“ skrifaði Ingi-
björg á Bessastöðum Grími, syni
sínum. „Fyrst hann skrifar þér
aftur, getur þú orðið var við
fallegan bréfastíl."
Ekki brást heldur, að frænd-
inn svaraði og Grímur yrði „var
við fallegan bréfastíl“, því frænd
inn lét sig ekki muna um að
hefjia bréf sitt á konunglegum
ávarpsorðum —• á dönsku;
skreytti svo það, sem eftir var,
með hofmannlegum slettum úr
latínu, frönsku og ensku, auk
meiri dönsku. En allt um það. —
Ingibjörg vildi, að Grímur sinn
lærði fallegan bréfastíl.
Á síðustu árum hefur verið
að koma út ein og ein bók með
gömlum bréfum.
Finnur Sigmundsson hefur átt
stærstan hlut að þeirri útgáfu-
starfsemi. Verk hans að bréfa-
útgáfu er orðið 'harla gott. Ég
minm sérstaklega á bækurnax
Húsfreyjan á Bessastöðum og
Sonur gullsmiðsins á Bessastöð-
um.
Fleiri menn, þó ekki verði
nefndir hér, hafa unnið þarft
verk með því að búa bréf til
prentunar.
Það er ávallt tilhlökkunarefni
að eiga von á nýrri útgáfu bréfa,
sem ekki hafa áður komið fyrir
almennings sjónir.
Gömul bréf fylla upp í söguna,
þar sem ella væru eyður, dýpka
þjóðlífsmyndina og eru, auk
þess, fróðlegt og skemmtilegt
lesefni.
Erlendur Jónsson.
- LOÐKÁPA
Framhald af bls. 32
hentu henni loðkápu frá SÍS.
Frúin varð mjög undrandi og
• þurfti smátíma til að átta sig
á þessum viðtourði. Blaða-
menn báðu frúnna um smá-
vfðtal, og hún var fús til þess.
— Eruð þér ekki ánægð
með kápuna?
Jú, en ég er alveg undrandi,
bara ekki búin að átta mig á
þessum ósköpum.
— Var hún 50.000 gesturinn,
spyr móðir hennar?
— Æ, Ómögulega fleiri
myndir, segir frúin, sem á í
vök að verjast gegn ljósmynd
urum, sem gefa engum eftir,
ef því er að skipta.
— Er eiginmaðurinn ekki
með?
— Nei, hann gat ekki kom
ið.
— Hver er hann?
— Erlingur Emarsson, bók-
bindari hjá Gutenberg.
— Ætlið þér að máta loð-
feldinn núna?
— Ætli ég geymi það ekki,
það er svo mikið um að vera.
En má ég ekki geyma hann
hér einhhvers staðar, meðan
ég skoða sýninguna?
Það fæst auðveldlega, og
svo legguir frúin eimbeitt í
sfcoðiunamleiðanigiur mieð móð-
ur sinni oig böriniu'm, því að það
var tilgaingur koomunnair.
Sýningunni lýfcuir í kvöiid kiL
22, og verður hún vart fram-
lierngd, þar sem farið veirðiuir
mieð allmöng dýramna aif sýn-
inigansvæðinu nú strax á miánu
dagsmorguin. Eru því síðustiu
forvöð að sjá þessa uimifangs-
mikliu sýninigu í dag.
Myndin sýnir sendiferðabílinn inn í miðjum garði
Æsileg nœturökuferð á Akureyri:
Stórtjón á 3 bíl-
um og girðingum
Akureyri, 17. ágúst.
MJÖG mikið tjón varð á bílum
og girðingum, er æsilegri nætur-
ökuferð lauk með hastalegum
hætti framan við Menntaskólann
kl. tæplega 4 í nótt.
Stórum sendibíl var ekið suð-
ur eftir Eyrarl'andsvegi og er
sýnilegt af umferðamerkjum, að
hraði hans hefur verið mjög mik
ill. Framan við húsið nr. 29 raks-t
hann á lítinn Daf-bíl, sem þar
stóð og sneri honum þversum á
götuna, en sá kastaðist á VW-bíl,
sem stóð fyrir framan hann.
Daf-bíllinn er talinn gjörónýtur
og VW-bílilinn stórskemmdur.
Eftir áreksturinn hefur sendi-
bíllinn sveigt austur yfir götuna,
gegnum trégirðingu við nr. 29
og inn í garðinn, þar sem hann
braut að miklu leyti niður stórt
og fallegt reynitré, síðan gegn-
um girðinguna milli nr. 29 og 31,
en loks stöðvaðist bíllinn fram-
an við útidyr hússins nr. 31, eftir
að hafa rótað þar upp jörð-
inni. Ekki munaðii nema hárs
breidd að bíllinn lendi á húsinu
sjálfu. BíUinn er mikið skemmd-
ur eins og vænta mátti.
Þegar að var komið var öku-
maður á bak og burt. Lögreglan
- SPÁNVERJAR
Framhald af bls. 32
um í gær, enda hefur verið þar
snjókoma að undanförnu, svo
sem fyrr er sagt.
Spánverjarnir áformuða að
dvelja 3—4 daga í Kverkfjöll-
um, eftir að þeir hittu félaga
sína, taka þar nýjar matarbirgð-
kr og halda svo siuðaustur um
jökulinn og niður í Öræfasveit.
Ekki hafa þeir farartæki, held
ur ferðast fótigangandi og bera
farangur sinn. Lengi framan af
höfðu þeir blíðskaparveður á
jöklinum.
- ÁLAFOSS
Framhald af bls. 32
keppni, en nokkrar peysur bár-
ust of seint, að því er segir í til-
kynningu frá fyrirtækinu.
í næstu keppni verða bæ'ði
sauðalitir og kemiskir litir tekn-
ir til greina hjá dómnefnd og
verður nánar tilkynnt um keppn
isreglur í haust. Móttaka á
keppnispeysum verður í janúar-
lok.
hefur leitað hans í alten morg-
un, og bar sú leit árangur laust
fyrir kl. 13, en þá var banin hand
fcekinn í húsá einu hér í bæ. Yfir-
heyrsilur voru að 'hefjast, þegar
biaðið fór í prentun. — Sv. P.
--------------- 5
- LANDBÆTUR
Framh. af bls. 22
gróðurl-endið, sem ekki hefur
verið beitt í 30 ár, í skógrækfcar-
girðingunni. Leitun mun á feg-
urri blómgróðri. Sjálfsagt er að
nýfca það land tiíl beitar, sem til
þess er fallið, en það verður að
hugsa svolítið meira en sauð-
kindin og sjá til þess að landið
sé ekki eyðilagt.
Uppblástur og uppgræðsla.
Um varnir gegn uppblæstri og
rækfcun eyðilands sýnir höfund-
uir nokku-rn skilning á málinu og
bendir á uppgræðslu með juirt-
um með djúpstæðar ræfcur. En
hvar eru notaðar plöntur með
djúpstæðair rætur til endur-
græðslu á ístendi, ef það er ekki
Alaska-lúpínan og tréin? Væri
■ ekki hollt fyrir hina ágætu Lions
fétega, — og þeirra áih-ugi sé lof-
aðu-r — að athuga þessar aðferð-
ir í stað þess að verja fé sinu í
að fita sauðpening búemda og
plastfötukaup? Þjóðverj-ar, Aust
urríkismenn og Frakkar hafa
mikið ritað um hagbeit í f jallend
um og vita töluvert mikið um
það, hvers-u mikið álag hvert
gróðurlendi þolir. En hér á landi
virðast fáir haf-a hug á þvi, að
kynna sér hvað aðrir h-afa séð
og reynt. Auk þess er sauðkind-
in miklu pólitískari hér á landi
en þar.
Ingvi Þorsteinsson -hefur gert
all-víðtækar rannsóknir á bei'tar
þoli lands okkar og komizt að
þeirri niðurstöðu, að víða sé um
hreina rányrkju á beitilandi að
ræða, eð-a þaninig vil ég nefna of-
beit í hvaða mynd sem er. Það
er aðei-ns skaði, að einungis
garðeige-ndur í Árbæjarhverfi
skuli h-afa s-ki-lning á því, að
hjarðbúskapurinn gangi feti of
lan-gt. Við hin yppum aðeins öxl-
um, og stjórnmálamennimir geta
í hvorugan fótinn stigið, vegna
hræðslu við að vinsælda-
barómetið f-ari ni-ður fyrir
„meget smukt“.
Halldór Jónsson, verkfr.