Morgunblaðið - 28.09.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. SEPT. 1968
Utisýning á Skúlavðrðuhæð
SÚ SPURNING hlýtur að vera
áleitin í huga vegfarenda, sem
leið hafa átt um Skólavörðuholt
síðustu vikur, hvað höggmynda-
list sé í dag og hvað sé á bak
við viðleitni mótunarlistamanna
nútímans. Myndlistarunnendur
og allir, er hafa augun opin,
munu hafa tekið eftir þvi, að
mannslíkaminn, sem áður var
göfugasta verkefni myndhöggv-
ara, hefir fyrir löngu orðið að
þoka fyrir hvers konar tilraun-
um með ýmiskonar form og efni,
og er nú frekar fátítt fyrirbæri
á sýningum í upprunalegu formi,
þótt ósjaldan sé stuðst við form
og útlínur mannslíkamans eins
og annarra þekkjanlegra forma
í umhverfi mannsins. Hver er þá
maðurinn í höggmyndalist nútím
ans? Hann birtist okkur, ekki
hlutlægur heldur huglægur, þ.e.
a.s. sá, er formar og tjáir kennd-
ir sínar. Nútíma höggmyndalist
skilgreinist í þessu tvennu:
formi og tjáningu. Til aukins
skilnings verður einnig að gera
sér grein fyrir þeirri þróun frá
efnisvanmati fyrri tíma til hinn-
ar algjöru viðurkenningar á efn-
inu sem tjáningarmeðali, sem átt
hefur sér stað á seinni tímum.
Sígild efni hafa stöðugt orðið að
víkja fyrir nýjum efnum og nú er
svo komið, að jafnvel fátækleg
efni og úrgangsefni, „moyens
pauvres", hafa verið viðurkennd
sem tjáningarmeðal, vegna þess
að listamenn hafa uppgötvað, að
í þeim býr ekki síður áhrifamik-
ill kraftur lífsins, því að sér-
hvert efni lifir ekki aðeins á
sinn hátt — heldur deyr einnig
á sinn hátt. Mótunarlistamenn
nútímans eru komnir svo langt
frá sígildu efni, að þeir eru
farnir að tjá sig í sálrænum á-
hrifum, sálrænum formum mætti
kalla það. Við sjáum slíkt dæmi
í myndum Diter Rot: Kassi, um-
slög, dót, þar sem skoðandinn
er þvingaður til að sjá hlutina
í nýju ljósi — eða kannski að-
eins til að sjá hlutina samkvæmt
nýju efnismati — svo að hann
fái meðtekið þennan nýja og tor-
melta veruleika. Josef Beuys,
prófessor í mótunarlist við lista-
háskólann í Diisseldorf síðan
1961, hefur á undanförnum ár-
um gert miklar tilraunir í þessa
átt og er löngu orðinn víðkunn-
ur fyrir. Áþekka hugsun er að
finna í „Kjól“ Magnúsar Páls-
sonar, áhrifin eru óvænt og þó
er þetta eitthvað sem við undir
niðri þekkjum úr eigin umhverfi
án þess að gefa því gaum. Mynd-
ir Magnúsar Tómassonar leiða
einnig hugan í líka átt, en eru
ekki eins áhrifarík verk.
Margir nútíma mótunarlista-
menn starfa samkvæmt kenning-
unni, að þeir móti undir áhrif-
um frá náttúrunni án þess að
stæla hana — form og áhrif nátt-
úrunnar eru þeim aflgjafi til á-
taka þeir trúa á mátt formsins
sem slíks, og þeir afneyta ekki
endilega manneskjunni, því að
þeir nota hana þegar þeir þurfa
á henni að halda, formin í manni
og dýri eru þeim nálæg ekki síð-
ur en önnur form náttúrunnar.
Á einn veg flokkast mynd Jó-
hanns Eyfells undir þetta og á
annan veg mynd Ragnars Kjart-
anssonar. Formin minna okkur á
hluti sem við þekkjum án þess
að vera stæling á þeim. Skúlpt-
úr Jóhanns Eyfells er afrek út
af fyrir sig í íslenzkri mótunar-
list sem vert er óskiftrar at-
hygli, og að mínum dómi er þetta
öflugasta verk sýningarinnar —
víxiláhrifin milli hins slétta og
hrjúfa yfirborðs eru mjög áhrifa
rík. Þessi mynd myndi mýkja
upp umhverfið hvar sem hún
yrði sett upp í frumskógi bygg-
ingarlistar nútímans. Konumynd
Ragnars Kjartanssonar fylgir á
yfirborðinu traustri hefð, en mig
grunar, að það sé ekki af íhalds-
semi heldur sé þetta sú aðferð,
sem Ragnar álítur vænlegasta
að vinna í sem stendur, þannig
að hans sérstaka formtilfinning
fái notið sín. Ragnar er nokkuð
Jóhann Eyfells: Skúlptúr, járn
bent steinsteypa.
þungur í útfærslu sinni á þess-
um konulíkama, en þó eru þessi
form um leið traustvekjandi.
Skúlptúr Kristínar Eyfells er
einnig í þekkjanlegu formi, en
það er reiknifræðilegs eðlis. Það
er athyglisvert hvernig Guð-
mundur Ármann hefur búið „tor-
só“-mynd sinni lifandi umhverfi
og fært hana í nútímastíl, en
hún virkar þarna full lítil til að
geta tekið áhorfandann verulega
sterkum tökum. Litlar myndir
njóta sín síður í þessu umhverfi
og koma tæpast til skila, og er
það eitt vandamál forsvarsmanna
sýningarinnar varðandi framtíð-
Sigurjón Ólafsson: Kona, grá
steinn.
ina að búa þannig að slíkum
myndum að þær fái notið sín, —
á hólnum eiga þær ekki heima,
því að skoðandinn þarf að geta
gengið alveg að þeim og umhverf
is þær. Jón Benediktsson vinn-
ur heðfbundið-óhlutlægt í list
sinni, þessi form hans koma
kunnuglega fyrir sjónir, en
hann er sterkari og magnaðri í
útfærslu en áður. Handverkið
er jafnan óaðfinnanlegt hjá Jóni
Gunnari, en formin í „Sólstöf-
um“ hans eru ekki eins nýstár-
leg eins og við erum vön frá hans
hendi — en það er einnig mikill
lærdómur í því að vera vel
heima á fleiri sviðum en nýstár-
leikanum. Jóni Gunnari er vel
treystandi í framtíðinni — hann
er engin óráðin gáta lengur.
Myndir Sigurjóns Ólafssonar
gefa jafnvel ekki góðborgar-
anum tilefni til hneykslun-
ar innan um annað, sem þama
getur að líta, þær eru traust fram
lag til sýningarinnar og er þakk-
arvert, að hann skuli vera með
þessari viðleitni til að auka veg
mótunarlistar, sem fer vaxandi
í höfuðborginni. Finnbogi Magn-
ússon á skúlptúr úr trefjagleri,
sem er eitt athyglisverðasta fram
lag til sýningarinnar vegna mik-
illa umbrota — myndin verður
manni lengi tilefni til heilabrota
eftir að ýmsar aðrar myndir eru
farnar að venjast — ég er þó
ekki ennþá sáttur við svarta rör
ið, sem heldur aðalforminu uppi,
því mér finnst það stöðugt draga
athygli frá aðalforminu og öll-
um þess fjölbreytileika. Finn-
bogi þyrfti að hleypa heimdrag-
anum, fara víða og kynnast hrær
ingum í nútímalist af eigin raun.
Mynd Einars Hákonarsonar „Or
ganic“ virkar frekar sem frum-
drög að miklu stærri og voldugri
mynd, sem hefði ákveðnu hlut-
verki að gegna en fulllokið verk
— rauði liturinn er hressilegur
á þassu skýjabólstralaga formi.
Að lokum nefni ég Inga Hrafn
Hauksson, sem hvað mesta at-
hygli hefur vakið fyrir relief-
mynd sína „Fallinn víxiir', ekki
sízt fyrir það að myndin seld-
ist til Svíþjóðar. Hin skýra form
hugsun, sem fram kemur í mynd-
inni ásamt ákveðinni tilfinningu
fyrir hrynjanda í samspili forma,
gefa myndinni mikið gildi. Nafn
ið er einnig snjöll hugmynd og
ekki fráleit, sé höfðað til útfærsl
unnar. Skýr hugsun og rökrétt
hefur verið dýrkuð í öllum grein
um nútíma myndlistar. — Að mót
un forma í málverki og mótun,-
arlist hefur hagnýtt gildi er
klukka sú til vitnis um, eftir
þýzk-svissneska abstrakt málar-
ann og mótunarlistamanninn
fræga Max Bill, sem hengd er
upp í víxladeild Búnaðarbank-
ans, þar sem menn að vísuborga
en selja ekki fallna víxla.
Þetta er í annað sinn, sem
myndum er komið fyrir á þess-
um stað. f fyrra urðu margir ó-
kvæða við er þeir fylgdust með
því hvernig furðuleg fyrirbæri
spruttu upp þarna í nágrenni
Hallgrímskirkju — ýmsir góð-
borgarar og sjálfvaldir fagur-
kerar settu ljós sitt undir mæli-
ker á síðum dagblaðanna, og
voru ómyrkir í máli — svo verð-
ur jafnan er eitthvað nýtt kem-
ur fram, sem truflar um stund
fegurðarskyn fjöldans — en sýn-
ingin vakti mikla og verðskuld-
aða athygli og mun ákveðið að
hún verði árlegur viðburður
framvegis. Sýningin í ár er
miklu sterkari í heild og upp-
setningu, einnig er búið að lag-
færa lóðina, sem er til mikilla
bóta. Það væri þó hyggilegra að
byrja fyrr að sumrinu, á meðan
birtu nýtur, svo að minni hætta
væri á skemmdum á myndum,
sem framin eru í skjóli myrkurs.
Þá er gæzla nauðsynleg að ein-
hverju leyti og ætti ekki að vera
ofviða yfirvöldum borgarinnar
— gefist þeim þá ágætt tæki-
færi til að ná til þeirra, er
reglulega þurfa að fá útrás slíks
óeðlis og koma óorði á ung-
menni borgarinnar, því að álitið
er að hér séu fullorðnir að
verki. Ætti að varða háum sekt-
um að vera staðinn að verki við
slíka iðju, sem er blettur á borg-
inni.
Áhugi virðist vera almennur
á fyrirtækinu, því að fólk hóp-
ast um myndirnar, og margur
staldrar lengi við og hugsar sinn
gang. Ég vil stinga upp á því,
að í hvert skifti, sem sýning er
tekin niður, sé samtímis skipuð
nefnd til þess að undirbúa
næstu sýningu — góður undirbún
ingur er mikilvægt atriði
hverrar sýningar. Þá ætti ekki
heldur að þurfa að taka allt er
berst hverju sinni. Það væri á-
nægjulegt, ef fleiri málarar
spreyttu sig á því að móta og
senda til sýningarnefndar. — Góð
ir málarar geta allt eins haft
ríka tilfinningu fyrir áþreifan-
legu formi ekki síður en litum.
Þá setur sýningin sérstakan og
mjög hressilegan blæ á Skóla-
vörðuholtið. Að þessu sinni hef-
ur enginn fundið tilefni til að
deila á sýninguna opinberlega,
svo að ég hafi orðið var við —
slíkt mætti gjarnan koma fram
og þá helst málefnalega. Með
fullkomnara skipulagi og mark-
vissari undirbúningi aukast einn-
ig kröfur um listræn tilþrif.
Framvegis verður hver ný sýn-
ing tilhlökkunarefni, og hugmynd
in, sem nú hefur fest rætur er
ótvírætt mikilvægt framlag
Myndlistarskólans við Freyju-
götu til menningarlífs borgar-
innar.
Bragi Ásgeirsson.
Nauðungaruppboð
annað og siðasta á hluta í Þórsgötu 14, hér í borg, þingl.
eign Jóhannes Mairels Jónassonar, fer fram á eigninni
sjálfri, miðvikudaginn 2. október 1968, kL 15.00.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
Nauðungaruppboð
annað og síðasta á hluta í Hvassaleiti 153, hér í borg,
þingl. eign Ásdisar Ástþórsdóttur, fer fram á eigninni
sjálfri, miðvikudaginn 2. október 1968, kl. 15.30.
Borgarfógetaembættið í Reykjavik.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 26., 28. og 31. tbl. Lögbirtingablaðsins
1968 á hluta í Sunnuvegi 27, hér í borg, þingl. eign Guð-
mundar Guðmundssonar, fer fram eftir kröfu Gjald-
heimtunnar í Reykjavik á eigninni sjálfri, miðvikudag-
inn 2. október 1968, kl. 11 árdegis.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
N auðungaruppboð
sem auglýst var í 26., 28. og 31. tbl. Lögbirtingablaðsins
1968 á hluta í Þvertiolti 7, hér í borg, þingl. eign Björg-
vins Gestssonar, fer fram eftir kröfu Gjaldheimtunnair
i Reykjavík á eigninni sjálfri, miðvikudaginn 2. okóber
1968, kl. 2.30.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
N auðungaruppboð
sem auglýst var í 62., 64. og 65. tbl. Lögbirtingablaðsinis
1967 á Súðarvogi 1, hér í borg, talin eign Stefáns Guðna-
sonar, fer fram eftir kröfu Gjaldheimtunnar í Reykjavík,
borgarskrifstofa Reykjavíkur og Útvegsbanka íslands á
eigninmi sjáifri, miðvikudaginn 2. október 1968, kl. 11.30
árdegis.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
Chevrolet órgerð 1955 tíl sölu
Til sýnis að Sólvallagötu 79 næstu daga.
BIFREIÐASTÖÐ STEINDÓRS.
Torfæruuhsturskeppni
Björgunarfélagið Stakkur, Keflavík, gengst fyrir tor-
færuaksturskeppni sunnudaginn 29. september kl. 14,
við Þorbjörn við Grindavíkurveg.
Þátttakendur mæti til skráningar kl. 13.30.
Glæsileg verðlaun. — Áhorfendur fjölmennið.
*
Judodeild Armanns
Líkamsrækt — Heilsurækt.
Nýir flokkar byrja nú um mánaðarmótin í líkamsrækt
og megrun.
KONUR: Dagtímar mánud., fimmbud og þriðjud., föstud.
Kvöldtimar þriðjud., fimmtud.
KARLAR: Hádegistimar mánud., fimmtud.
Böð og gufuböð á staðnium.
Vegna mikillar aðsóknar eru þær konur sem eiga pantaða
tíma í október, vinsamlega beðnar að staðfesta pönt-
unina hið fyrsta.
Innritun að Ármúla 14 daglega eftir kl. 15.00. Sírni 83295.