Morgunblaðið - 10.05.1969, Blaðsíða 13

MOR.GUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. MAÍ 196®
13
Axel Aspelund, formaður Stangveiðifélags Reykjavíkur:
Áskorun um stöðvun úthafslaxveiða
„RÁÐSTEE'NAN fjkorar á rí"k-
isstjórnir þeirra landa, sem aðild
eiga að Norðvestur-Atlantshafs
nefndinni um fiskveiðar og Norð
austuir-Atlantshafsnefndinni r.ð
beita sér fyrir álgerri stöðvun
laxveiða á úthafi Norður-At-
lantshafsinis, næstu tíu árin, svo
að takast megi að varðveita
stofn þeirra ríkja, sem laxinn
er kouninn frá.“
Þannig hljóðaði nær einróma
samþykkt um eitt 100 áhuga-
mamna, vísindamanna og sendi-
manna frá ellefu ríkjum, sem
telja sig eiga hagsmuna að gæta
á þessu sviði, á fuindi, sem hald
inn var í Lundúnum, 15. og 16.
apríl sl.
Þeim til skýringar, sem ekki
eru máli þessu kunnugir, er rétt
að taka fram, að samþykktin
er í raun réttri ekkert annað en
áskorun til ríkisstjórna þeirra
landa, sem aðild eiga að tveim-
ur ofangreindum nefndum, um
að leggja þar lóð sín á meta-
skálarnar til stöðvnniar veið-
anna.
Er þá meðal annars hafður í
huga fundur Norðvestur-Atlants
hafsnefndarinnar, sem fyrirhug
aður er í Varsjá í næsta mán-
uði. Tveir þiriðju hlutar atkvæða
ráða úrslitum slíks mális á ráð-
stefnunmi, en þá er þess vænzt
að efnt verði til atkvæðagreiðslu
um tillögu, svipaðs efnis og þá,
sem samþykkt var i Lundúnium.
ísland á aðild að nefndinni.
SÉRSTÆÐ RÁÐSTEFNA
Að baki þeirri óvenjulegu ráð
stefnu, er haldin var í Lund-
únum, standa samtök manna
beggja vegna Atlantshafsins, en
raunverulegur fundarboðandi
var „The Atlantic Salmon Res-
earch Trust“, vaxandi samtök,
sem vinna að rannsóknuim á laxi.
Þarna báru samar bækur sín
ar nokkrir af helztu sárfræðing-
um um háttu laxins, menn, sem
of langt yrði að telja uipp. Næg
ir að geta þess, að í hópnum
eru margir, sem verðmætasti
fróðleikur um laxinn hefur ver
ið sóttur til, á undanförnum ár-
uim. Auk þess sátu ráðstefnuna
tveir starfsmenn sovézka sendi
ráðsins i Lundúnum, og banda-
ríski sendiherrann þar.
Tilefni ráðstefnunnar var í
stuttu máld það, að þeir einstakl
ingar, samtök og jafnvel ríki,
sem þarna áttu hlut að máli,
telja að komi ekki tafarlaus frið
un ti'l á úthafinu, muni laxinn
á næstu árum hverfa úr mörg-
um ám, og jafnvel deyja ger-
samlega út, á skömmium tíma.
ALMENN SJÓNARMIÐ OG
VÍSINDAMENNSKA
Á ráðstefnunni veru haldin
að mimnsta kosti sex yfirgrips-
mikil og fróðleg erindi, þar sem
leidd voru fram margvísleg rök.
í hópi ræðumar.na var Þór Guð-
jónsson veiðimálastjóri. Mörg
rakanna eru vísindamönnum og
áhugiamönnum þaga<r kunn; önn
ur voru ný af nálinni, eða sett
fram á skýrari og greimabetri
hátt en áður. Um einstakar vís-
iniöalegar niðurstöður verður
ekki fjallað hér. Nægir að segja
frá því, að þær eru á þann veg,
sem réttlætti samþykkt þeirrar
áskorunar, sem í yfirlýsingu ráð
stefnunnar kemur fram.
Þótt vísindalegar niðurítöður
séu vissulega fróðlegar, þá er
leikmönnum þó oft skemmtilegri
lesrtur, almennar athuigasemdir
byggðar á þekkingu. Þannig
sagði Sir Hugh MacKenzie, fram
kvæmdastjóri ,.The Atlantic Sal
mon Research Trust“, í inn-
gangserindi sínu: „Okkur hefur
verið Ijóst, undanfarin hundrað
ár, eða síðan iðnbyltingin hófst
(hér á höf. við mengun ánna,
stíflugerð og ar.nað, sem útrýmt
Ihefur laxi víða um lönd), hvert
stefnir. . . Þó er það fyrst nú,
að við erum að taka höndum
samain til þess að tryggja fram-
tíð Atllantshafslaxins. . . nú verð
um við hins vegar að horfast
í aiugu við nýja hættu, og ef til
vill þá mestu: veiðar laxins á
uppeldisstöðvum hans á úthaf-
inu.“ Síðan rekur höf., hvernig
veiðarnar hafa færzt í aukana
innan og utan landhe'lgi við Græn
land, við Noreg og Færeyjar, og
segir: „sá ótti er nú útbreiddur,
að frekari aukning á þessum
veiðum geti leiti til gereyðingar
laxins, ef frá er talinn sá lax,
sem er aðeins eitt ár í sjó. . hvað
geirist hins vegar, ef — eða þeg-
ar — uppeldLsstöðvar þess lax
finnast líka. Það sem er að ger-
ast við Grænland, kann aðeins
að vera upphiafið; aðrar uppeld-
isstöðvar hafa þegar fundizt, og
laxinum er þar sópað upp á sviip-
aðan hátt. Hér er verið að „drepa
hænuna, sem verpir gullegginu".
SÍÐUSTU RÁÐSTEFNUR
ICNAF
Siðan vék Sir Hugh að von-
brigðum þeim, sem menn hafa
orðið fyrir, vegna afstöðu full-
trúa ýmissa ríkisstjóma á fund
um ICNAF, Norðvestur-Atlants--
hiafsnefndarinnar, og allmikið
hefur verið fjallað um á erlerd-
um vettvangi. Á fundum ICNAF
hafa Kanadamenn tvívegis reynt
að fá s,amþykktar friðunartillög
ur, en árangurslaust. „Illa hefur
tekizt til“, segir Sir Hugh, „á
tveimur síðustu ársfundum
ICNAF, sem er réttur aðili til
þess að fjalla uim laxvedðarnar
á N'ar'ðvestur-Atlan-ts'hafi. Til-
raunir Kanadamanna til þess að
fá samþykktar jákvæðar aðgerð
ir hafa farið út um þúfur, að
mestu leyti vegna vanþekking-
ar meirih'luta fulltrúanna í nefnd
inni — að minnsta kosti vor.a ég,
að um hafi venð að ræða van-
þekkingu, ekki afskiptaleysi."
Því má bæta . við, að mörg
hundruð þúsund laxar hafa ver
ið drepnir á úthafinu, síðan Kan
adamenn báru tillögur sínar fram
ÓSK ÞÁTTTAKENDA FRÁ
BANDARÍKJUNUM OG
KANADA
Inngangserindinu lauk þann-
ig: „Það er skoðun „Th,e At-
lantic Salmon Research Trust“,
svo og fulltrúa Kamada og Banda
ríkjanna, að ályktun þessarar
ráðstefnu ætti að miða að því
að fá veiðarnar gersamlega bann
aðar í tíú ár.“
Sendiherra Bandaríkjainna varð
fyrstur till þess að lýsa fylgi
sínu við tillöguna, er hún var
borin fram. Fylgið við hana varð
síðan nær algert, eins og fyrr
greinir.
NOKKUR ORÐ FRÁ KANADA
Wi'lfred M. Carter, fram-
kvæmdastjóri , Kuebec Salmon
Counsil“, „Laxveiðiráðs Kuebec"
rakti sögu (eða barmsögu) lax-
ins í sínum heimahögum. Hánn
sagði meðal annars: „Ég þekki
bezt til gagna um kanadiska lax
inn, en þeirra hefur verið afl-
að með gifurlegri vinnu. . . Þótt
jafn slæm ár og 1968 (þá var
veiðin 27prs. minni en árið áður)
hafi komið áður, þegar ekki var
um að ræða sjóveiðar, þá höfð-
um við þó ekki þá fyrir auig-
unum, einis og nú laxlausar ár.
Því er eins farið hjá okkur og í
norðausturhluta Bandaríkjanna,
að laxinin er að hverfa úr mörg-
um ám, og hér er ekkert lát á.
Á Nova Scotia, New Brunswick
og þeim hluta Quielbec, sem er
sunnan St. Lawrence-árinnar,
sýnist mér laxinn vera að berj-
ast vonlausri baráttu, og þau
grundvallarsanninidi eru öllum
ljós, að þegar laxinn hverfur úr
Frá fundinum í London 15.—16
ánum, þá hverfur hann úr sjón-
um, og öfugt“
HVERS VEGNA 10 ÁRA
FRIÐUN?
Gefum Carter enn orðið: „Á
úthafinu má með fiskileitartækj-
um finna laxinn á uppeldis-
stöðvunum, og fylgjast með ferð
um hans, er hann rer úr einum
stað í annan. Halda má þannig
uppi veiðunum, á meðan fisk-
urinn er á göngu sinni um haf-
ið. . . Það gæti orðið of seint
að bíða eftir þvi, að vísindaleg-
ar sannanir liggi fyrir um, að
rányrkja eigi sér stað, áður en
reynt verður að koma friðun á.‘
Þetta er niðurstaða sérfræðing
anna, áhugamannanna og opin-
berra stofnana, sem fylgzt hafa
með laxinum. Erfitt mun að finna
ábyrga aðila, sem vilja mæla með
því að veiðunum sé haldið
áfram, þar ti'l sannanir um of-
veiði liggi fyrir
Enn sagði Carter: „Við erum
(heima fyrir) að vinna að auk-
inni friðun, bæði fyrir neta- og
stangaveiði, en það virðist mót-
sagnakennt, jafnvel órökrétt, að
halda sil'íkri viðleitni áfram, þeg
ar laxastofni þjóðanna, en hluti
hans kemur úi okkar ám, er
ausið upp.
Þessi ummæli eiga að sjálf-
sögðu við í ölíi'um Norður-it-
lantshafsríkjunum, sem lax eiga.
HVER Á LAXINN
Á ÚTHAFINU?
Einin fundarmanna, Anthony
Netboy, sérfræðingur um al-
þjóðasaimninga um laxveiðar á
Kyrrahafi, þar sem flóknir og
viðamiklir samr.ingsbálkar hafa
verið gerðir, segir í erindi sínu:
„Ho'llendingurinn Hugo Grotiius
kom fyrst fram með hugmynd-
ina um frelsið á hafinu, árið 1608
. . . Grotius hélt því fram, að
ekki væri um eignarétt að ræða
á hafinu, og ástæðurnar sagði
hann tveongr: annars vegar, að
enginn gæti „hertekið ákveðinn
hluta hafsins, og átti þar við
yfirráðairéttinn. . . og í öðru
lagi, að auðlindir hafsins væru
ótæmandi. Land væri hægt að
slá eign sinni á, og gernýta. því
ætti það að teljast eign. Hafið
væri hiims vegar ekki hægt að
leggja unidir sig á sama hátt og
land, auðlindir þess væru ótæm
andi, og því mættu allir hag-
nýta sér það.
Netboy rakti svo hvernig Bret
ar hefðu síðar hafnað hugmynd
um Grotiusar, og fjallaði síðan
um aukinm rétt manna ylir land-
grunninu, landlhelgj og fiskveiði
lögsögu, en sumar þjóðir áski'lja
sér nú fullan rétt til margs kom-
april.
ar hagnýtingar sjávarins allt að
200 mílur frá ströndu.
Síðan segir Netboy: „Spurning
Axel Aspelund,
formaður Stangaveiðifélags
Reykjavíkur.
in er: hver á fiskinn í sjónum,
og hvar á rétt á að veiða hann?
Laxinn á uppruna sinn í ákveðn
um löndum, og þar er honum
haldið við eða kyn hans aukið
með ærnium tilkostnaði og víð-
tækum friðunarráðstöfunum. Er
þá um að ræða rétt þessara þjóða
til laxins, eða mega aillir veiða
hann að vild á úthafinu“?
AFSTAÐA OKKAR
Þetta er kjarni málsins. Kervn
ingamar frá 1608 eiga augljós
lega ekki við 'lengur. Ráðstefn-
an í Lundúnum sýnir, að sam-
staðan um friðun á úthafinu er
ekki rtunnin undian rifj-um sér-
vitrimga, eða þröngsýnna eimka-
aðila.
íslendingar eru í hópi þeirra,
sem ekki hafa tekið jákvæða af-
stöðu til tillögu Kanadamanna í
ICNAF, á tveimur undanförnum
árum. Þó ætti það ékki að fara
á milli mála, að íslendingar, sem
eru allra manna áhugasamastir
um fiskrækt, bæði opinberir að-
ilar og einka aðilar, hafa allra
hagsmuna að gæta í þessu máli,
hvort sem um er að ræða þann
lax, sem klekst út í náttúrunni
sjálfri í sveitum okkar, eða þann
sem klakið er út og alinn í hús-
um víðs vegar um land.
Nú er á ferðii.ni sterk alþjóða
hreyfing til þess að vernda lax-
inn fyrir rányrkju á hafinu, og
við æfetum að . nj óta aif henni
góðs, og styðja þá tillögu, sem
lengst gengur i friðunarátt á ráð
stefnunni í Varsj'á, í næsta
rnánuði.
Það gæti munað einu atkvæði
að friðunin næði ekki fram að
gamga; vonandá fer þó ekki svo,
og vooandi yrði það ekki ís-
lenzka atkvæðið.
C LE R
Tvöfalt ,,SECURE41 einangrunargler
A-gœðaflokkur
Samverk h.f., glerverksmiðja
Hellu, sími 99-5888.
GARÐAR GÍSLASON HF.
11500 BYGGINGAVÖRUR
Múrhúðunarnet
i rúllum
HVERFISGATA 4-6