Morgunblaðið - 30.05.1969, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 30. MAÍ 1969
15
- USTIR
- TISTIR
BOKMEiTIR - LISTIR
- LISTIR
Guðm. G. Hagalín
skriíar um
BÓKMENNTIR
sú helgi orðið ógmþrujrugm'n raun
veruleiki, og það eitt oægir til
að sýna, að Ámi Óla hefur umn
ið þarft verk með söfruuin sinni
og þessu stóra og myndarlega
riti.
I>ess skal svo að lotoutn getið,
að forepjall og frásagnir Áma
Óla eru ritaðar á hreiniu og eðli-
legu máli og röfcvísi í tengslum
setniniga slík, að margur sá rit-
höfumdur, sem yngri er, meetti
af honiuim laera.
Guffmundur Gíslason Hagalín.
MARGT
Árni Óla: Álög og baninlhelgi.
Setberg. Reykjavík 1968.
Árni Óla er orðinn áttræður
en fram að þessu hefur enginn
sem átt hefur tal við hann, orð-
ið sér þess meðvitandi, að þar
færi maður, sem ellin væri farin
að lama að andlegri orku eða
skýrleik. Þ>á hafa og afköst hans
sem riíhöfundar síður en svo
bent til þess, að honum væri tek
inin að þrjóta ábugi og starfsíþrótt
ur til ekki einungis að „marka
og draga að landi“, ýmiss konar
fróðleik víðsvegar að, heldur og
til að koma honum á framfæri
í riti. Til sögu Reykjavíkur hef-
ur hann safnað miklu efni, svo
sem kunnugt er af bókum hans,
en leiðir hans hafa og legið víða
um land, 'og hvarvetna hefur
hanin fundið eitthvað, sem hann
hefur viljað forða' frá gleymsku.
Önniur af þeim tveimiur bókuim
sem korou frá hanis hendi í fyrra,
heitir Álög og bannhelgi. Hún
er 15 ankir í stóru broti.
Að loknu alllöngu forspjalli,
er þar greint frá þeim stöðum
á öllu landinu, sem Árni hefur
fengið vitneskju um, að talin séu
á hvíla álög eða bann. Er byrjað
á Reykjavík og síðan haldið upp
í Borgarfjörð og vestur á Mýrar,
því næst farið vestur, norður og
austur og hæingferð kringum
landið, farið fram hjá Hafnar-
firði, unz lokið er ferð um Gull-
bringu- og Kjósarsýslu, —þá er
að síðustu komið í Fjörðinn, lit-
ið inn hjá frú Sigurveigu Guð-
mundsdóttur, sem segir höfundi
sögur af fjórum stöðum í bæjar
landinu, sem á er bannhelgi, —
að sögn gamalla Hafnfirðinga.
Að minnsta kosti flestir lærð-
ir menn og langskólagengnir
munu sammála um, að allar þær
sagnir, sem í bók þessari eru
eigi sér eina og sömu rót: eld-
forna hjátrú, sem gengið hafi að
erfðum frá manni til manns. En
Árni Óla leynir því engan veg-
iiran, að hann sé haldiran þessari
„hjátrú“. Hann hefur forspjall
sitt með þessum orðu:
í bókinni „fslenzkir þjóðhætt-
ir“ segir séra Jónas Jónasson á
einum stað: „Nú eru þvi miður
þeir óðum að deyja, sem kurarau
hin forrau fræði fólksiras, og ekk
ert er að koma í þess stað.
Unga fólkið fyrirlítur heimsk-
una úr körlunum og kerlingun
-um, en gætir þess ekki, að það
er þá um leið að láta þjóðina
týna niður efni merkra vísinda,
sem nú er safnað til um allan
heim.“
Árni segir síðan, að meðal
þessara „merku vísinda“ sé trú-
in á bannhelgi og álagabletti.
Hann segir ennfremur, að fyrir
þá, sem vilji telja þetta hjátrú
og hindurvitni, sé til athugunar
meðal annars það, sem hinn
mikli hugvistmaður, Edison, hafi
sagt í grein, sem haran ritaði í
New York Times 1917. Þar sagði
„Þegar talað er um „andleg
Edison:
öfl“ er blátt áfram einungis átt
við raunveruleg og eðlileg öfl,
sem vér skiljum ekki ennþá.
Það verður eftirsóknarvert
rannsókraarefni á tímum þeim,
sem í hönd fara, að kanna vits-
munum gæddu öflin, sem alls
staðar eru, en vér svo að segja
Ihöfuim ekki raeiraa hiugmyrad uim.“
Edison skírskotar síðan til
tveggja af merkuistu uppgötvum-
um háms tíima og fer um eðli
þeirra nokkrum orðum. Svo seg
iir hann:
BYR ÞOKUNNI
Árni Óla
„Það er ólíkt viturlegra að
reyraa að skilja og skýra hlut-
ina en að rígneita þeim. Það, sem
óþekkt er, birtist alltaf á dular-
fullan hátt, því að vér störadum
andspænis því ,sem ekki er unnt
að skýra nema með lögmálum,
sem vér þekkjpm ekki.“
Árni bendir á, að vitneskjan
um raumvirkni álaga og banna,
sem orka hugsunar og trúar
valdi, sé að minnsta kosti 5000
ára gömul, og hanm sannar með
dæmum úr fornum íslenzkum
ritum, að íslenzkir landnáms
menn tirúðu á bannhelgi ...
Hirau tiltölulega laraga fonspjalli
sírau lýkur haran þaranig:
„Einlhvern tíima keimiur að
því, að íslenzkur vísimdamaður
tekur sér fyrir hendur að ramm-
saka, hvaða lögmál eða dulmögn
eru ráðandi á álagastöðuim, og
þá vona ég, að honuim komi
þetta sagnasafn að nokkru
gagni.“
Sögumar í safmimiu hafa sum-
ar verið prentaðar áður í ýms-
um ritsöfnum, en mjog margar
hefur Ámi sjálfur Skráð. Flesit-
ar sagnirmar eru stuttar og fæst
ar þeirra eru þaranig, að ekíki
treystist vantrúaðir til að kalla
vítiin, sem þar er frá greirat, til-
viljun, eða þykist geta fundið
einihverja þá skýringu á þeiim,
sem þeim virðist serandlegri em
sú, að dulin öfl eða verur hafi
verið þar að vehki. Em hvað sem
því líður, er það staðreynd, að
fólkirau, sem bæði fyrr og síðar
á öldum fslandisbyggðar hefur
verið saranfært um, að það hafi
orðið fyrir búfjártjórai og jafln-
vel uppflosraun og ástvinamissi,
sakir brota á baranhelgi, hefur
LÖNC
EINHVER var það, sem kallaði
Tékkóslóvakíu „eldisistöð tón'liet-
ar í álfunmd" og átti þá við þamm
milkla útiflutning ágætra hljóð-
færaleikara til hljómsveita um
víða veröld. Auk þessa hafa
tékkraasikir tóralistarmenm haft
miikil áhrif á tónlistarsöguna, allt
frá því maður að nafni Kliuk'h
(nú stafað Gluok) og aðrir að
nafrai Stamic (Stamitz) tóku rás
sögunraar í síraar hendiur á 18.
öld.
Þa'ð var þvi eitthvað hátíðlegt
við það, að Sirafóniíulhljómsveitim
hélt tékknesika tónleika nú sdð-
ast, sem hófust með La&ské-
dönsum eftir Janacek. Hljóm-
sveitarbúniragur þessara dansa
er ekki sérlega litrífcur en fág-
aður. Þeir voru auðheyrilega
fliuttir ai alúð.
Uragur austurrísltour oellóleik-
ari, Wolfgarag Herzer, lék ein-
leikiran í oelllókonsert Dvoráks í
h-mioil. Þetta var einihver áigset-
asti flutniragur vetrarims. Þar
fór saman yfirlætislaius og til-
gerðarlaius leikur einleikararas,
sem gæidi við hijóðfærið sitt í
stað þess að nota það sem vopn
á nóturraar, og vanda'ður leikur
hljómisveitarinnar. Stjórmandiran,
Alfred Wailter, hafði gert sér fair
um að móta leik hljómsveitar-
BIÐ?
innair af raatni. Samleikur 1.
flaiutu, 1. klariraetts og 1. hiorns
með einleikararaum var atf kamm
ermiúsiíkölstoum gæðum.
Lokaverk tónleikanraa var 2.
sinfónía Viktors raokkurs Kala-
bis. Það var forvitnil9gt að kynn
ast einhverju atf skáidiskap nú-
lifaradi sinfóraíuskálds og mœtti
vissulega heyrast meira atf slíku.
Fyrsti þáttur var eiras konar
passacaglíutilbrigðd um 11 tóraa
stetf með vel uppbyggðum róm-
aratískum hápunkti. Annar þátt-
uriran var eirag konar sónata í
darashljóðfulli, en sá þriðji og
fjórði voru samvaxnir. Þar mátti
heyra tóllftóna karóna og Bar-
tók-lega klasa streragja og sel-
estu, og loks fyrirtferðarmikla
fúgu spunna atf fyrsta stetfi sin-
fóníunraar og eradað á hressi-
lega hávaðasömu rai'ðurlagi. Þetta
var sem sagt viðburðarík sinfó-
nía og bar heitið „Friðarsintfó-
nía“.
Með sama áframlha'ldi fer óð-
um að styttast í það, að við fá-
um að heyra sjálfar fyrirmynd-
irnar, þá Riohard Strauiss og Bar-
tók. Etf svo á að verða þartf að-
eins örlííti'ð betri hljómisveit og
örlítið stærri hljómsveit. Þess
verður værataralega ekki langt að
bíða!
Þorkell Sigurbjörnsson.
Haukur Ingibergsson skrifar um:
HUÓMPLÖTUR
Sigrún Harðardóttir
SIGRÚNU Harðardóttur sá ég
og heyrði í fyrs'ta sinn haust-
ið 1966. Var það dag eiran, er
ég var að korna úr matanhléi
í Menntaskólanum á Akiur-
eyri. Vart var ég kominn inn
á skólaganginra, er mér barst
til eyrna gjallaradi söngur,
sem við nánari athugun reynd
ist koma frá ungri stúlku,
sem stóð í hópi betokjar-
systra sinna og söng fyrir
þær af hjartams list. Þetta var
Sigrún Harðardóttir, þá litt
kunn.
Núna er Sigrún hiras vegar
orðin fræg fyrir sörag siran á
stoemimtunum, sjóravarpi og
einni hljómplötu, sem út kom
í fyrra á vegum Hljómplötu-
útgátfunnar.
Nú er komin öhnur plata
með Sigrúnu ásamt hljóm-
sveitinni Órion, og er það
Fáiikinn, sem sér um útgáf-
una a'ð þessiu sinni, og boðar
það ef til vill einhverja
stetfnubreytiragu hjá fyrirtæk-
inu, þar sem hér er um að

ræða fyrstu dægurlagaplötu
þess um rraargra ára skeið.
Upptöku annaðist Pétur
Steingrímsson, en pressun var
framkvæmd í smiðjum EMI
í Bretlandi og er hvort
tveggja vel unnið.
Á þessari plötu skiptast á
sungin :>g spiluð lög og er það
fátítt. Spiluðu lögin eru tvö,
bæði úr kvitorrayradum. Hið
fyrra er eftir bítiliran Poul
McCartney og er úr mynd-
inni „The Family Way“.
Þetta er hægt, næstum því
druragalegt lag, og fiá þeir í
Órion blásara til liðsinnis,
þannig að útkoman er ágæt.
Seinna spilaða lagið er
gomul lu'mma úr kvikmynd-
inni „Þriffji maffurinn", ágætt
lag, sem margir hatfa spreytt
sig á á liðnum árum, þannig
að nýjabrumið er farið för-
görðum og ekki laust við að
ellimæði sé komin í staðinn.
í sjáltfu sér spila Órion iþetta
lag ágætlega, en þetta hefur
allt heyrzt áður hjá öðrum að

Áþ? is , '
Sigrún Harffardóttir
ilum og hefur hljómsveitin
ektoert nýtt haft að leggja til
mélarana, þannig að lagið er
ekki athyglisvert í þessari út-
gáfu.
Framlíraan í Órion er skip-
u)ð tveimur gíturum og er
„sáradið“ i hljómsveitinni með
því betra sem heyrzt hetfur
á IstL plötu, en óraeitanlega
svipað og hjá hiraum brezteu
Shadows.
Sigrún Harðardóttir syragur
svo þrjú lög með undirleik
Óriion. Fyrst er „Enginn veit“
lag, sem var á seinustu plötu
Bítllanna og hét þá I will og er
auðvitað eftir þá Lenraon og
McCartney. Sigrún og Órion
reyna að vera ekki algjörir
sporgeraglar Bítlanna í útsetn-
iragunni, og munar þar rraest
um sólógítarinn, sem er allt
öðru vísi en hjá George
Harrisón.
Næst er „Litla lagiff“, sem
er eftir náuragana í Shadows.
Þetta er, eiras og natfnið getfur
til kynna, Htið lag með léttum
„rythima“ og komast flytjend
urnir vel frá sírau hlutvenki.
Textinn er eftir Ómar Ragn-
arsson og hetfur hionum vissu
lega oft tekizt betur upp.
Síðast er „Kveffjan“ lag
þeirra bræðra SigurSar og
Sraorra Sraorrasona, sem báðir
leika í Óriion. Er þetta laragt-
um athyglisverðasti Kluti plöt
unnar, þar sem þetta er vel
unnið lag, þó að það sé senni-
lega otf þuragt til að öðlast
vinsældir. Þama koma fram,
aufc hlijómsveitaTÍnnar, bæði
streragir og blásarar, erada rétt
lætir tóraverkið sjálift töluverf
tilhald í mannatfla. Sigrún
syngur þetta vel eins og raun-
ar öll hin lagin, helzti gall-
imn er textatframiburðuriinn,
sem er rétt svo boðlegur.
Að öllu samanlögðu er
ekfci annað hægt alð segja, en
að hér sé um að ræða raokk-
uð varadaða plötu, bæði hvað
áhrærir flutniirag og tækni-
lega úrvinnslu, en um vin-
sæMalíkur skal ég ekki segja.
Það er alit anraar haradlegg-
ur.
Bréíaskriftir H EIMILISRAfSTÍÍR. BIESEL. IISKAST
Innflutningsfyrirtæki óskar eftir að ráöa stúlku hluta úr degi. Kunnátta og reynsla í sambandi við enskar bréfaskriftir áskilin. Tilboð sendist Mbl. fyrir 5. júní merkt: „Enskar bréfaskriftir — 6328'. Upplýsingar um stærð, gerð og ástand ásamt verði, sendist í pósthólf 51, Hafnarfirði merkt „Rafstöð".