Morgunblaðið - 03.06.1969, Blaðsíða 15

MORIGUNIBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ 1%8
15
Róttækar efnahagsráð-
stafanir í Danmörku
Hœkkanir neyzlugjalda og sparnaður í ríkisrekstri
í danska Þjóðþinginu.
Frá Gunnari Rytgaard,
fréttaritara Mbl. í Kaup-
mannahöfn:
G JALDEYRISÖN GÞ VEITIÐ
vegna þýzka marksins hefir
orðið til þess að nú hafa for-
vextir hækkað í Danmörku
meir en dæmi eru til áður,
eða upp í 9% — og eru jafn-
háir forvöxtum á íslandi —
ásamt nýjum neyzluvöru-
sköttum, m.a. skattahækkun
á benzíni, sem nemur yfir
þúsund milljónum danskra
króna á ári.
Þegar vanigavelturnar uim
væntanlega gengkhækkiuin þýzka
marksinis komiust í hámæli um
1. maí, höfðu Danir þegar mán-
uðin.a á undan orðfð fyrir mikliu
tapd á erleradum gjaldeyri, sem
nam t.d. í aprilmánuði 675
milljónium dansikra króna. Gjald
eyristapið var jþá þegar orðið
svo miikið að Danir höfðu eytt
öILum innistæðum hjá aðalivið-
skiptaiþjóðuim siínium og dró þaö
úir getu danslkra innílytjenda til
að vi’ðhalida venjulegiuim láns-
viðskiptum við þesisar Iþjóðir.
Þess í stað voru lán tekin í
dönskum bönikum, tii tjónis fyr-
ir greiðslumöguieikana á gjald-
eyrirnum.
Fyratu tíu daiga maímánaðar
var danski gj aldeyrisvaras'jóður-
inn í raun og vetnu uippurinn,
þar siern afigangurinn var ein-
unigis guileignin. Ástæðan var
sú að Ihxyrifiuir voru á að verð-
gildi manksins mynidi hækkr.
Inniflytjendiur höfðu sýnilega
álhiuiga á að ganga frá ölluim
sfculdium sínum í Þýz’kialandi.
Hér við bættist svo spákaup-
mennska, þar aem keypt voru
þýzk mörk í von um skjótfeng-
inn gró’ða.
Hækkun þýzka marksins varð
ekki raiunin og þýaka stjómin
lét frá sér fara yfirlýsingu um
að gilldi þýzka marlksins yrði
látið standa „um alla framitíð".
En Danir höfðu fengið skellinn.
Á þessum tíu döguim í maí nam
gjaldeyristjónið um 700 milljón-
uim króna, það er að segja hærri
upphæð en í öllurn apríbnánuði.
Stjómin og þjóðbankinn tófcu
því í sameiningu 'þá áfcvörðun
hirrn 10. maí, að friamfcvæma
stærstu forvaxtaihækkuin til
þessa e'ða um 2% upp í 9 af
hiundraði. Það er aðeinis stkammt
síðan vaxtahælkkun vairð úr 6
upp í 7%. Jaifnihliða vom fyrir-
framgreiðslur á erlendum stould
bindingum bannaðar. Vaxta-
hækkunin þýðir að vextir aif
svonefndum reifcnintgslánum í
bönkunium verða nú 12%. Pull-
trúar atvinnuirekenda haifa liátið
svo um mælt að iþetta séu vext-
ir, sem ógerninigur sé að reka
viðskipti með. En stjórnarvöld
vænta þess að hinir háu vextir
leiði til þess, að veru'legur hluti
skuldainna flytjist úr innliendum
peningaistafnunum tffl útlanda,
til haigsbóta fyrir gjaldeyiris-
stöðuna.
Samlh'liða hæikkun á vöx'tumum
aif reikninigslánunum til atlhafna-
iífsins í bönikunium, vatrð að
leysa vandamálin í samibandi
við vexti til la.rngs tíma — á
verðbréfamarkaðnium. Stjórn
borgarafiökkanna, sem tólk völd
hinn 1. febrúar 1968, hefir alla
tíð haft þá megin-stefmusfcrá að
viðlhalda lágium vöxtum, eftir
því sem unnt er, þar sem verð-
bréfavextir voru komnir upp í
10—10,5% í stjórnartfó sósíal-
demsókrata undir florsæti Krags.
Það tókst í fyr-ra að koma hin-
um rauníhæfu verðbréfavöxtum
niður í 9% og þar haifa þeir stað
ið síðan. I sjónivarpskappræðum
miili fyrrv. florsætisiráðlherra
J. O. Krags og núv. fotrsætisráð-
herra Hiimaæs Baurasgaaird niú ný
verið sagði hinm síðarnefndi að
það væri stefna stjórmarinmair að
reyna a'ð halda verðbréfavöxt-
um niðri með tiiiliti til íbúða-
markaðsins. Það er gent ráð fyr-
ir að húsaleiga fyrir venjulega
fjögurra hierbengja ibúð muni
hækka um 1500 krómur á ári,
um leið og vextirnir hækka um
1%. Sarmt sem áður befiur ábug-
inn á verðbréfatoaupum verið
lítill í allan vetur, ag þess vegna
befiir Þjóðbam/kinin orðið a'ð
'kaupa verðbréf í stórum stíl til
þess að haidia verðforéfamairk-
aðnum í jafnvægi, sem tryggði
raunfoæfa vexti númlega 9%.
Svo iáguim vöxtum af lang-
tímalánium var ekki hægt að við-
hailda á sama tírna og vextir
af Skyndilánum hækkuðu upp í
12%. Þjóðbankinn gerði iþví þeg-
ar eftir vaxtahækkunina ráð-
stafanir til þeiss að ver'óbréfin
féliu, með því að hætta að
kaupa verðbréf. Verðfallið varð
nákvæmllega svo mikið að raium-
vextir verðhréfa stigu um nær-
felit 1%. Raunvextir eru nú 10
—10,5%. Ailir venjulegir verð-
bréfakaupendur, t.d. trygginga-
félög og sjóðiir, létu nú tffl sín
tatoa. Marigt bendir til að þeir
hagi í langan tíma beðfð eftir
verðfaffli. Áhuiginn fyrir verð-
bréfatoaupum varð nú svo mik-
ill að verðið á bréfunum náði
brátt jaímvægi, og tóto að stíga
aftur eftiir fyrstu verðlækkan-
irnar. Þjóðbankinn gat jafnvel
selt nakkiuð af verðbréflum.
Það á einnig að tryggja gjald-
eyrisjiafnrvægið með rueyzluskött-
um, sem stjórnin hefir látið
ganga gegnnm þingið. Það hef-
ir lemgi legið Ijóst fyrir að með
lauinasamningunum í vor, og
launahækkunum þeim, sem Iþeim
fylgdu, m.a. með miikilum laiuina-
hækkunum opinberra starfls-
manna, myndi leiða tffl aukinna
meyzluútgjalda. Þetta myndi
leiða til meirilháttar efnaihags-
verkana á heknamartoaði með
l'aunákröfum og verðhæktounum,
sem að hluta myndu leiða til
aukinma þarfa á gjaldeyrisnotk-
un vegna þarfa á auknum inn-
flutnimgi á neyzluvörum.
Forsvarsmenn Efnahagsráðsins
’himir svonefndu ,,þrír vitringar"
(hagf ræ'ðipróf essorar), vöruðu
þegar fyrir noklkrum mánuðum
við þessiu og ráðlögðu stjórninni
að draga úr ney zlulþemslu nni.
Stjórniin hélt lengi vel að sér
höndum, en hinir sbynditagu
gjaldeyriserfiðleikar kröfðust
meyzluvöruskatttanma og stjórn-
arflokkarnir þrír fengu eftirfar-
andi ráðstafanir teknar í gildi
hinn 23. maí:
1. Nýja skatta sem rnáimu sam-
tals 570 milljónium yfir árið.
Benzímstoatturinn hækkaði um 7
aura, þannig að benzínlítrinn
hækkar úr 122 aurtum í 129
aura. Þungaskatturinn — hinn
svonefndi bílasfcattur — hækk-
ar fyrir fólksfoíla um 80% og
fyrir önmiur ökutæki um 25%.
Bíll af gerðinni Ford Taunus 12,
sem til þessa hefir greitt árilega
300 kr. danskar (allar tölur hér
miðast við danskar brónur) í
þungaskatt, á nú a'ð greiða 540
toróniur.
2. Fargjöld með dönstou ríkis-
járnbrautunum hækfca um 10%,
á sama tíma og póststjórnin
hækkar gjöld af tadsíima og rit-
síma.. Samtals eiga þessir liðir
að gefa 110—-112.0 milljónir kr.
3. RJkið gefur út happdrættis-
skul dabróf, sem eiga að veita
100 milljónir bróna. Hvert
slkuldabréf er að verðgildi 100
kr. og dregið verður í happ-
drætti þeirra tvisvar á ári. Hæsti
vinmimgurinn verðuir 400.000 kr.
hverju sinni og samanlagðir
vinningair verða hiálfsárslega 3.5
mfflljónir kir.
4. Ríkið sjállft ætlar að spara
225 milljónir á nekistriar- og fram
kvæmdaliðum. Þa'ð þýðir að í
heiid á að spara 1% á mefcstri og
3% í framkvæmdum. Það bem-
ur m.a. hart niður á nýjum vega
áætlunum. Að sfíðustu. ætlar
stjómin að draga úr árlegri við-
bót á mýj'Uim starfskröftum í
þjónuistu ríikisins. H'eilldarauikn-
ing má ekki verða meiri en 2000
manns á ári. Anmams hafði ver-
ið gert rtáð fyrir að árieg fólks-
fjölgun í starfsliði hins opimbera
yrði 3300—5500 manns á næstu
ánum.
Hin öflluga stjómarandsitaða
sósíaldemóknata sameinaðist
sósíölstou stjómaramdstöðuflokk-
unum í andstöðu gegn himum
svonefnda nieyzluskerðandi
„blómvendi" ríkiss'tj órraarinnar.
Stjórnarandstaðan heldiur því
fram að niðurstourðurinn á neyzl
unni muni leiða tffl atvinnutays-
is. „Við Skulum bíða með að
grípa í taumana, þar til í ljós
er komin oflhitun í motkun pee-
iniga og vinnuafls“, sögðu sósíail-
demókratarnir. Stjórnarandstað-
an ásakar ríkisstjórnina fyrir a'ð
hafa viðhaldið lágum vöxtum
eingönigu vegna stefmisjónar-
miða, sem leiddi tifl. þess að
grípa varð til mifclu róttækari
aðgerða. Sósialdemótoratamiiir
lögðu til að í staðinn fyrir
gjaldahætokanirnar yrði aukinn
abnennur sparnaður með því að
auka greiðslur til „eftirlauna-
sjó'ðls vinnumarkaðsins", og í
staðinm fyrir að draga úr ríkis-
framkvæm'dum var stungið upp
á skuil'dabréfaskömmbun.
Það er einnig ands'taða hjá
fylgjendum rikisstjómarinnar
gegn þesisium ráðstöfunum. Eins
og fram hefir komið hafa
stjórnemdur a'tvinmufyrirtækja
sagt að efaki sé hægt að „vinma
við hina háu vexti“. Gjailda-
hækkanimar, sem boma hart
niður á flutningatætojiunum, eru
einnig til tjóns fyrir efnabags-
lífið. Nokkuir borgarablaðanna
hafa ásafcað s'tjórnina fyrir að
hafa ekki geta'ð fundið aðrar
efnabagsráðstafanir en þær, sem
þeir ásökuðu fyrrverandi ríikis-
stjóm fyrir að hafa beitt.
Meðan umræðurnar um hina
slæmiu igjaldeyrisstöðu stóðu yfir
fengu Danir þá uppörvanidi frétt,
að Þjóðbankinn hefði flengið
AÐALFUNDUR Ferðafélagis ís-
lanids var nýtaga haldinn í
Reykjavík. í skýrslu stjómar-
innar kom það fraim, að liokið
var smiíði tveggja nýrra skiála
á sl. ári, það er að segja á
Veiðivatnasvæðimu og á Sprengi
samdsleið. Auk þeiss var Hvera-
vallaskálinn lagfærður verulega.
Af öðrum framkvæmdum má
nefna það ihelzt, að Ijósprentaðar
voru tvær af eldri árbókum fé-
lagsins, 1934 og 1935. Á þessu
ári er í ráði að ljósprenta 5 til
viðbótar, ángangana 1936 til
1940 og munu Ofsetmyndir sf
annast iverkið.
Nú í sumar verður ráðizt í
að ibyiggja nýtt sæluhús í Land-
mamnalaugum, en fjárhagsgeta
félagsins leyfir þó ekki, að smiíð-
inni verði að flullu lokið á þessu
ári. Landmannalaugasvæðið er
eitt fjöibreytilegasta ferðamanna
svæði hér sunnanlands, en að-
Vestur-Þjóðverja til að viður-
kenna að Danmörk hefði orðið
sénstaklega hart úti í vangavelt
unum um markið. Kom þetta
fram á fundi þjóðbantoastjór-
anna í Sviss. Daniir flengu því
IIÆTT er við, að um 20 fugla-
tegundir hverfi í Evrópu eða
hætti a.m.k. að verpa þar,
að því er segir í skýrslu dr.
Paul Géroudet hjá World Wild
Live Fund. Af þeim eru 6 í
mikilli hættu.
Síðan hin sérstaka tegund af
haferni hvarf úr Ölpunum á 16.
öld, heflur aðeinis ein fluglateg-
und horfið í Evrópu, þ.e. geir-
fluglirtn, sem var eytt á íslandi
um 1850, segir í fluglafræði-
legri grein í blaðinu Observer.
Þetta er athyglisvert, þegar þess
er gætt að 78 tegundir hafa eyðzit
í heiminum síðusbu 300 ári-n.
Þetta ligguir sennilega í því, hve
tiltölulega stöðug byggðin er í
Evrópu, borið saman við aðra
heimshluta. Samt sem áður hefur
mörgum varptegundum fækkað
í Evrópu og útbreiðsla þeirra
diregizt saman.
Meðal þeirra tegunda, sem
hættast er nú í Evrópu, þar með
talið í Rússlaindi, eru að því er
dr. Geroudet segir, Dalmatíupeli
kanirun, en af honiurn verpa að-
eins um 700 hjón á votlendi við
Dóná og eiröndin, sem aðeins eru
til af 50 pör á Spáni og í Ung-
verjalandi.
Noktour þúsund flaminigóar
vöndu venjiulega komur sínar til
staða hins vegar ófullnægjandi
eins og er.
Jóhannes Ásgeirsson, inn-
heimitumiaðiur, var gerð'ur að
kjörflélaiga í Ferðafélagi íslandis,
en hann hefir sýnt félaginu sér-
stakan veivilja og ánaflnaö því
eigur sínar eftir sinn dag,
Á fundinum urðu nökkrar um-
ræður um ýmis mál, og meðal
armars var saimþykkt eftirfar-
and,i tillaga frá Gesti Guðfinns-
syni, blað'amanni: „Aðalfundur
Ferðafélags íslands, baldinn í
Lindartoæ mtánudaginn 28. apríl
1969, sborar á Skógrækt ríkisins
að vinna að því að friðuinarsvæði
Þórsmerkur verði stækkað, þann
ig að Þórsimerk'urraninn allur
ásamt Stakkslhiolti og Steinsfaolti
verði innan skógræktargirðing-
arinnar. Jafnframit toeinir fund-
urinn þeim tilmælum til Skóg-
ræktar rifcisins og Lanidgræðsl-
unnar að gera allt, sam í þetrra
loforð um yfirdráttarheimild,
sem œmiur um einum milljarði
króna í vestur-þýzka þjóðbanto-
anum, sem lætur nærri að svara
til þeirrar upphæðar í dön'stoum
krónum, sem skipt var í mörto.
Camarque-héraðs í Frakklandi og
Andalúsíu á Spáni, en þar sem
varpið byggir á algerri ró og
kyrrð, þá er nú verið að eyði-
leggja það með alls konar ónæði
mest frá ljósmyndurum og flug-
vélum.
Dr. Geroudet telur lamba-
gamminn líka í mikilli hættu, en
af honum eru um 50 pör á Spáni
og í Grikklandi. Einnig haftyrð
ilinn á íslandi, en af homum eru
aðeins um 10 pör í Grímsey.
(Þess er rétt að geta, að haf-
tyrðill er til norður í höfum, en
Grímseyjarfuglarnir eru á
syðstu mörkum „byggðar“
þeirra).
Pelikanarnir eru yfirleitt í
í hættu, vegna þess að þeir þuirfa
mikið af gruggugu vatni til að
veiða í og sef til að verpa í, aufc
þess sem þeir eru viðkvæmir fyr
ir truflumum og hvert par kem-
ur venjulega aðeins upp 1—2
ungum yfir sumarið.
Fuglunum stafar þó almenmlt
mest hætta af skordýraeibri, sem
berst til þeirra gegnum ýmiss kotn
ar fæðu og hefur áhrif á frjó-
semi þeirra. Eru ýmsar gamma-
og arnartegundir í hættu af þeim
sökum. En aftur á móti hefur
fjölgað í öðrurn tegundum á síð
ari árum.
ivaldi sbendur til að sporna við
frekari gróðuireyði'ngu og græða
uipp þau lönd sem eyðzt hafa
að gróðri í Þórsimörk, G'oðalandi
og aðliggjandi afréttum."
Stjórn félagisins var endur-
kjörin en hana skipa: Forseti
Sigurður Jófaannsson, veigamála-
stjóri; varaiflorset'i dr. Sigurður
Þórarinsson. jarðfræðingur. —
Meðs'tjórnendur ELnar Þ. Guð-
johnsen, framkvæmdastjóri fé-
lags'ins; Eyþór Einarsson, grasa-
fræðingur; Gísli Gestsson, safin-
vörður; Ha'ukur Bjarnason, ranr»
sóknariögreglumaður; Hallgrím-
ur Jónasison, kennari; Haraldur
Sigurðsson, bókavörður; Jóhamn-
es Kolbeins'Son, .hiúsgagnasm.iðuir;
Lárus Ottesen, framkvæmda-
stjóri; Páll Jónss'on, bókavörður;
Þórarinn Björnssion, fram-
k væmdastj ó ri.
(Frétt frá
Ferðafélagi íslanids).
Ferðafélagið byggir skála
að Landmannalaugum
20 fuglategundir
í hættu í Evrópu
Meðal annars íslenzki haftyrðillinn