Morgunblaðið - 26.09.1969, Síða 10

xo
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. SEPT. H96Ö
Vaxandi áherzla er lögö á barna-
vernd og félagslega aðstoð
ásitandi, sem ríteir í þessium mál-
Félagsleg vernd
og öryggi
EF skyggnzt er í reikninga
Reykjavíkurborgar frá sl. ári, sjá
um við, að tveir gjaldaliðir eru
þar áberandi hæstir: Félagsmál,
sem nema rúmum 293 millj.
króna, eða tæpum þriðjungi alira
útgjalda borgarinnar, og í annan
stað Gatna- og holræsagerð, sem
er um 70 millj. lægri en félags-
málin. Enginn Reykvíkingur ætti
að þurfa að vera í vandræðum
með að gera sér grein fyrir,
hvernig síðari upphæðinni hefir
verið varið. Stórátak síðustu ára
í gatnagerð horgarinnar blasir
hvarvetna við augum í nýlögðum
og malbikuðum götum og gang-
stéttum, og er hér þó enn ærið
verk fyrir höndum.
Hitt karnn möngum að rejmiast
öllu erfiöara að gera sér í fljótu
bragði Ijóst, hvemdg þessari stór-
fúlgu úr vasa borgaranmia er ráð-
sitafað til svokalllaðra félagsmála
og hvort þessi mikla eyðsla sé
yfir höfuð réttlætamleg. Samraleik
uiriinin er auðvitað siá, að borið
saman við aðra málaflokka, þá
er hér engam veginm jafn auðvelt
að benda á sýniilegair og áþreifan-
iegair framkvaemdir eins og götur
og ganigstéttir, skóiiabyggingar
éða íþróttasvæði til sikýrimgar á
ákveðinmi fiárveitingu. Hún er
hér anmars eðlis, lætur minmia yf-
ir sér en þó engu að síður nauð-
svnleg og ómissandi, þ.e. hún á,
í stuttu máli, að tryggja alla
félaiei-ilegia vernd oig öiryggi hvers
eimstaiks borgarra og þá sérstak-
lega þeirra, sem á emihvern hátt
standa höilum fseti í lífsbarátt-
unmi og þarfnast því aðstoðar
samfélaigúns. Nokkrir einstakir
liðir. sem heyra umdir félagsmál
mættu verða tú frekari skýrimig-
ar: siúkrastvrkir. heimi'lishiálp..
aðstoð við aldii-aða í heimahúsum,
drykkiuma.nmiahæli. barniavernd,
barnah'c>';imili. leikskélar, styrkir
til öryrkia, blindrastrafsemi,
áfenigiisvairma, famga.hiálpar, skáta
starf^emi, framlög í atvinimúLeys-
istrygginigaisióð, til almiammia.trygg
iniga, Siúkrasaml.ags Rvíkur
o.s.frv. o.s.frv.
Ofremdarástand r
málum drykkju-
sjúkra
Af öllum beim margvíslegu
málum, sem hin unP’a Félaigwnála
stofnum Rvíkurborgar hefir til
meðferðar í dag, teldi ég ekki
f jarri s®nrm, að ofd rvkkjuvanda-
miálið og bamavemdanmál væru
hvað mest á döfinmi. í>að er á
hvers maminis v’torði, að í höfuð-
barginni ráfa um nokkrir tuigÍT
ofdry'kkiusiúkliniga, sem bvergi
eiga höfði sírnu að halflia. ekkert
hedmili, ekkert húsasikiól. Og nú
er jafnvel gamli Síríus, togara-
skiriflið, 9em hefir verið eitt
helzta aithvarf be:rra, á brott, svo
að sanmiarlega viúðist niú fokið í
fliest skiól fyrÍT bessum útiigam/gs-
mönmuim þióðfélaiasins. Margir
þessana manna eru það langt
leiddir í siúkleika sínum og
eymd, að þeir eiga sér emigirar við
rei.s-narvon og ættu hvergi heiima
niemia á sérstökum siúkrasitofnum-
uim, sem ekki eru fyrir hendi.
Framlag hins op;mbera til þess-
ara mé.la er það naumt, að varla
hrekkur ti.1 að reka þær stofn-
anir, sem þegar veita hér nokkra
úrdausn en eru í senm alltof fá-
ar og ófullnægiam/di. Óhætt mun
að fullyrða, að vaxandi skiln-
iinigur yfirvalda er nú fyrir hemdi
á því, að hér er þörf þráðra að-
ger'ða til úrbóta á því ófremdjar-
um. Má í því sambandi geta um
nefmd sérfróðra maemia á vegum
Félagsmálastofniumiar Rvikurborg
ar, sem vinnur að því að kamma
málið og gera tillögur um úr-
ræði. Má góðs vænta af sitörfum
bemnar.
Breytt viðhorf í
barnaverndar-
máium
Barnavemdarmáliin eru ammað
höfuðyerkefni félagsmiála. Al-
menn viðhorf í þessuim miálum
hafa breytzt töluvert í nágramm.a-
löndium okkar á síðari árum og
haft sín áhrif hér hjá oikkiur. At-
hyglin beinist meira em áður að
fjölskyldunmi sem heild en ekki
aðeins barnimu, sem eimiamigruðu
fyrirbæri. Úrræ’ðdð til vemdiar
baminiu var alla jafna í því fólg-
ið að fjarlægja það af heimili
sínu og flytja jafnvel burt í fjar-
lægt byggðarlag til að rjúfa siem
tryggilegast öll fyrri tenigisl við
f jölskyldu og fyrra umhverfi. Nú
er þvert á móti reyrut að komiast
hjá því í lemigstu liög að siíta fjöl-
skyldubömdin en leitazt við að
byggja upp heimilið mieð ýmis
kom.ar félagslegiri aðotoð og
fræðslu, og þá fyrsrt og fremst
sjálfa foreldrana, sem mest velt-
ur á, að séu hæfir til að ammiast
heimi'Ii sitt og böm. Vaxamidi
áherzla er lögð á fyrirbyiggjamdi
starf þ.e. í andia hims gaimia má.ls-
háttar: að byrgja bruininiinn áð-
ur en barmið er dottið ofam í,
finna í tíma hvar hærtrta er á
ferð, svo að hjálpin verðd ek'ki
um seinan. Mætti í því siambamdi
mimmia'St á stofnum mæðraheimilis
þess, siem nú er í umdirbúmiimigi,
en miarkmið silí'kra heimila er að
veita ógiftum mæðram sem eiga
í erfiðile';k'um (húsniæðisileysi, at-
vinirvul'eysi o.fl.) öruiggam sama-
srtað á erfiðasta tímabilinu fyrir
og eftir fæðiniguma og koma
þammiig í veg fyrir, a'ð þær þurfi
að afsailia sér bömiuniuim eða
hreki'ast með þau frá eiinuim stað
til ammians.
Starf
félagsráðgjafans
En félagsleg aðstoð í nútima
þjóðfélagi útheimtir sérhæfða
starfskrafta: sálfræiðiniga, félags-
ráðgjaifa og fleira sérþjáltfað fólk.
Hér erum við ilia á vegi srtödd.
Sálfræðdnga munum við eiga imm-
am við 20 og félagsráðgjafa inm-
en við 10 og svarar só fjöldi enig-
am vegimm núveramdi þörf, sem
svo á vafalauist etftir að marg-
faldaist í náinmd framitíð, bæði hér
í Reykjarvík og öðrum sveitar-
félögum. Rvíkiurborg hefir á umd
arufömuim árum boðið fram
styrki til námis í félagisrá'ðgjötf, em
færri hafa sótt um en ætla
mætrti. Tel ég ekki ólíklegt, að
það stafi að minmista kosti með-
fram af þvi, að fólk akniemmt
þekkir ekki nógu vel hvað hér
er um að ræða, svo að fuill niauð-
syn væri á að kynma þessa srtairfs-
girein betur en geirt betfir verið til
þessa á almemm/uim vettvamigi.
Sjáltfri finmist mér, að sérstaklega
fyrir umgar srtúlkur hljóti starf
féiagsráðgjafamis áð vera aðlað-
amdi og eftirsóknarvert, þó vafa-
lausrt nokkuð vamdasamt og erfitt
á köflum og útheimtir góða og
trausta skapgerð en í sernn líf-
rænt og mammiiegt. Menmtum í
félagsráðgjötf liefír hiinigað til
þuirft að sæk.ia til útlanda, en nú
mum ákveðið að hefja þegar í
hauist kenmslu í aknenmum þjóð-
félagsfræðum við Háskóla Is-
lamdis og mærtti þá ætla, áð nám
í félagsráðgjöf sé ekki lamgt umd-
am.
En vel menmtað sérhæft starfs-
fólk, hversu ómissamdi sem það
er, leysir þó auðvitað ekki allan
vanda. Margt bamavermdairmálið
er þainmig vaxið, að hin jákvæða
féiagsiega aðstoð nær ekki til-
garngi sírnum: að rétta við fjöl-
skylduima og heimili'ð og þá er
síðasta úrræðið að fjariægja
baimið eða börmie og viisrta á ein-
hverri þeirra sitofnama, sem fyrir
hiendi eru. 1 byggimigu barmaihieim
Ea, hefir þróum síðustu ára stetfnrt
að því að hafa heiimili, sem amm-
ast viistun bama till langframia lit
il, helzt svokölluð fjölskylduheim
ili, sem taki 5—7 börn, etf kost-
ur er, í umsjá hjóna ,sem þá anm-
aist heimiiið sem sdtt eiigið. Böm-
in sækja Skóla hyertfisimis og taka
yfirleiltrt eðlilegan þátt í hvers
kiomiar félagsistairtfsemi, sem þáð
hefir upp á að bjóða.
Af átta vistheknilum ,sem rek-
im eru á vegum Rvíkuirborgar eæu
tvö Slík fjölskylduiheimili. Annað
þeirra, Fjölskylduheimilið að
Skállá, mieð 7 bom, hefir srtarfað
í niokkur ár og gefið mjög góða
raun. Hitt, einmig með 7 börri, er
að Ásyallagötu 14 og hóf startf-
semi síma í ágúsrtmámuði si. Tvö
önmur vistheimili hafa bærtzt eða
bætaist vilð, á þessu ári: Dvalar-
heimilisdeild viið vögguistofu
Thorvaldsemstfélagsinis fjrrir 12—
14 böm á aldirimum 2—3 ára og
skólalheimidi að Tjarmiargötu 35
fjrrir 7—9 dmenigi, sem mium um
það bifl. að takia tifl srtairtfa. Skóla-
heiimili fjrrir stúlkiur vamitaæ hirns
vegar algerlega ag tilfimmamilega
en vomamdi þó komiii hreytfinig
á það mál. — Má nú etf til vill
virðaisrt makkuð djamft að taka
sér orðið skóiaheimiM í mumm á
mieðam „Fjaðratfokið" hamis Matt-
híasar er fyrir alira augum á
fjölum Þj ó'ðleikhússiins, svo hrolfl
vekjandi ran/ghvertfa sem þar er
sýmd af skóiaiheiimili og hlutverki
þesis eims og það er almiemmt hiugs-
að. En stumdum þuirfum við að
sjá ramglhveirtfu hlurtainma tál að
sjá síðar hima réttu hlið þeirra,
og víst væri það því fynr því
betra sem við gerðum okkur
fullla gmedm fyrir því, að Maja
lifcla og henmar líkar, „tötffarmir“
okkar ag „skvísuirmaæ", sem
blöskrazt er yfir „lom og d)om“ eru
ekki arnnað em ofur eðlilega gafliliað
ir ávextir atf gölluðu uimhverifi og
aðstæðuim, göliuðu fóiki —•' göll-
uðu uppeldi.
Auk framanigreindra viisrtlheiim-
ila eru rekin á vegum Rvíkur-
borgar 7 dagheimili og 10 leik-
skóliar, en áætlað er, að byggja
verði til viðbótaæ 3 daglheimili og
5 ieiikskóla á timabillimu 1970—74.
Sú nýjumg hefir yerið reynd að
koma fyrir á einfcaheimiium börn
um, sem vista þartf til skemimri
tíma og voru á sl. ári 11 böinn,
flest á vögguistofualdri, vistulð á
7 slítoum fósrturlbeimilum sam-
kvæmt hirnu nýja fóstrumairkeirfi,
sem milklar voniir emu temgdar
við. Þá mum mú ekki iamigt í land
að sjúkradeild fyrir atugaveikfluð
böm við Dalbrauit geti tekið til
starfa.
Herferð gegn
óhœfilegri
útivist barna
Fyrir þremiur áriuim efnidi
Barnaverndarnefnd Rvíkur í
samvinnu við lögreglu borgar-
innar, tifl all víðtækrar herferð-
ar gegn óhæfilegri útivist barna
á kvöldin. Það kom greinilega
fram, að foreldrum almennt var
mikil þölkk að þessari viðleitni
og — það sem betra var, að hún
fékk hinar beztu undirtektir hjá
börnunum sjálfum. Þarna voru
fyrst yngri aldursfloklkarnir aðal
lega teknir fyrir en ætlunin að
snúa sér að þeim eldri næsta ár.
En þar kom þá dálítið babb í
bátimn: Gildandi ákvæði um úti-
vist barna í lögreglusaimþyikkt
Rvíkurborgar voru tekin til end-
urskoðunar og þeim breytt
nokkuð — og þá fremiur í frjáls-
lyndisátt — og ákveðið að fella
þau inn í reglugerð við íslenzk
barnaverndarlög sem þá var ver
ið að sernja, en hefir því miður
ekfci enn litið dagsims ljós. Á með
an svo er í pottinn búið hetfir
eklki þótt rétt að halda uppi á-
róðri fyrix gömlu ákvæðunum
meðan von var á þeim nýju —
þó lítt breyttum — á hverri
stundu. Engu að síður er þó
kvöfldeftirleitinu haldið áfram og
sýnilegs árangurs hefir orðið
vart. Elkki fer það þó milli mála,
að bezt væri og eðliflegasrt, að
hér þyrfti ekki að koma til nein
ar reglur af hálfu hins opinbera,
en foreldrar og heimili sæju
sóma sinn í að temja börnuim sín
um gkaplegar venjur í þessuim
etfnum sem öðrum. En hér er við
ramiman reip að draga og margir
foreldrar, sem eru allir atf vilja
gerðir til að halda hér sæmilega
í horfinu mega hafa sig alla við
og taka því fegins hendi hverri
jákvæðri aðstoð. Þá aðstoð tel
ég skylt að veita, á meðan al-
menningsálitið hefir ekfci enn
áttað siig á því, að úfciráp
barna og unglinga fram á nætur
er því ómenningarlegra og hættu
legra sem Reykjavik srtæíkkar og
telkur á sig greinilegri einkenni
stórborgarinnar. Er sérstök á-
stæða til að minna á þetta nú á
haustnóttum, er Skólar borgar-
innar eru hver af öðruim að hefja
vetrarstarfið og skarrumdegi í
nánd. — Efcfci þó þar fyrir, að ég
telji ákveðnar útivistarreglur
neitt allsherjar uppeldislegt
hjálpræði, heldur aðeims eitt
atriði af ótal mörgum, sem miða
að hollum lífsvenjum og hæfi-
legri virðingu fyrir settum regl-
uim samifélagsinis. Eða er ekki alflt
af verið að segja oklkur, að heim
ilið sé simæflakuð mynd þjóðfélags
ins, og Skyldi nokkurt þjóðfélag
fá þrifizt, án þess að setja þegn-
um sínium lög og ganga etftir því,
að þeim sé sómasamlega fram-
fylgt?
Erfitt að
hamla á móti
íslenzkir foreldrar hafa oft
fengið að heyra á þessum síðustu
og verstu tíimum, að þeir séu
slakir uppalendur, léti reka á
reiðanuim og hirði Mtt um flest
það, er miðar að góðu og þrosk-
vænlegu uppeldi bama þeirra.
Nokkuð mun víst því miður til
í þessu, þótt ekki sé vert að taika
öll hin stóru orð vandlætarans
of hátíðlega. Jafnframt mætti
minna á, oss hrjáðum uppalend-
um til noklkurrar varnar, að upp
eldisítegar aðstæður í Okkar bless
aða velferðar þjóðfélagi í dag eru
að svo mörgu leyti margtfalt ertfið
ari en fyrri fcynslóðir hatfa þurft
að glíma við. Það e.ru svo ótal
margvíisileg öfl, sum miður holl,
önnur skaðvænleg, sem sæfcja að
úr öllum áttum, að mörgu heim-
iflinu verður, þrátt fjrrir góðan
vilja, um megn að hamla á móti,
og hvað er þá til ráða annað en
að fyiligjast með straumnum og
láta guð og luklkuna ráða, hvar
eða hvernig bátinn ber að landi
— ef hann sekkur þá ekki á miðri
leið. Já, hvað er til ráða? Engan
veginn tel ég mig þess umfcomna
að gefa öðrum foreldrum svar
við þeirri spurningu, en ekki fae
ég varizt þeirri hugsun, að margt
kynni að takast betur, etf við gæt
um losað dklkur við þennan leið
inda halarófu hugsunarhátt, sem
mér finnst of áberandi í okkar
þjóðfélagi yfirleitt, taimið ókkur
sjáltfum fyrst og síðar hinum
yngri, sem við eigum að leið-
beina og móta, vakandi sjáltf-
stæða hugsun og hugrekiki tifl að
fara þá leið sem við teljum rétta,
hvað sem líður leið fjöldans. —
Og það jafnvel þótt við meguim
búaist við því fári að vera kölluð
gamaldags eða úr takt við tutt-
ugustu öldina.
Sennilega eruf við öll sam-
mála um, að enn seim fyrr hljóta
það að vera foreldrarnir og 'heim
ilið, sem þyngsta bera ábyrgð-
ina af uppeldi barna sinna. Skóli
og kirkja ættu þá að koma næst
og mig langar að lakum til að
varpa fram þeirri sipurningu,
hvort eikki væri nú ráð, að gerð
væri að veruleika þessi hugimynd
sem svo oft og lengi hetfir verið
á döfinni, að taka upp sfcipu-
lagða 'kynferðisfræðslu í öllum
umglingaskólum og í öðru lagi,
sem einnig hefir heyrzt jnmprað
á atf og tifl, að stofna til kennslu,
líklega helzt á barnaskólastig-
inu, í almennri aðgengilegri sið
fræði — á máli sem börn skildu
og með aðferðum við þeirra hæfi.
Hvarrt tvaglgja igærti, etf vel væri
á haldið, haft í senn þekfcingar-
legt og uppeldiglegt gildi og bætt
upp að noklkru það sem átfátt
kann að vera heiima fyrir í þess-
um eifnum.
Sigurlaug Bjamadóttir.