Morgunblaðið - 26.09.1969, Blaðsíða 17

MORGU'NBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. SEPT. 1Ö6Ö
17
Sovétmenn og Kínverjar
sýna vígtennurnar
Styriöld ekki lengur talin óhugsandi
Kinverskir hermenn á verði. Á spjaldinu, sem er fyrir aftan þá
stendur: „Leyfið aldrei yfirgang á kínversku landssvæði“.
ENNÞÁ hefur enginn árang-
ur komið í ljós af fundi
þeirra forsætisráðherranna,
Chou En Lais og Kosygins,
á flugvellinum í Peking eft-
ir útför Ho Chi Minh. Klögu
málin ganga á víxl milli
Moskvu og Peking og liðs-
flutningum er lialdið áfram
á landamærum ríkjanna.
Eftirfarandi grein um
ástandið á landamærunum
birtist fyrir skömmu í banda
ríska vikuritinu „U.S. News
and World Report“.
Sérfræðingar í málefnum
kammúnilstaríkjanna í helztu
ihöfuðborgum heiimis, eru nú
komnir á þá Skoðun, að styrj-
öld milli Kínverja og Sovét-
manna sé al)lis ek'ki óhugsandi,
eins og lengi var haldið fram.
Svívirðingarnar, sem þessir
tveir koimmúnísku risar, ausa
hvor yfiir annan verða sífellt
hatrammari, og báðir virðast
reiðubúnir að leggja út í styrj-
öld.
Undanfarna sex miánuði hafa
Sovétmenn auikið liðsstyrk sinn
á landamærum Kína og Ytri-
Mongólíu, þar sem stórar her-
stöðvar hafa verið reistar. Með-
al hergagna, sem þangað hafa
verið flutt eru kjarnorku-
sprengjur.
Sovétmenn hafa einniig gef-
ið til kynna, bæði heimafyrir
og erlendis, að róttækar að-
gerðir gegn bandamönnunum
fyrrverandi, séu hugsanlegar.
Stjórnin í Kremll segir íbúum
Sovétríkjannia, að Kínverjar
ógná öryggi þeirra og sovézki
herinn geti neyðzt til þesis að
láta til slkarar slkríða. Starfls-
menn sovéziku utanrílkisþjón-
ustuninar, hafa lagt á sig mikið
enfiði við að neyna að réttlæta
hugsanlega árás á Kína. Þeir
hafa líka lagt sig í framkróka
við að sýna Bandarfikjamönn-
um fram á, að eikki stoði fyrir
þá, að reyna að hagnaist á
styrjöld komimúnísku risanna.
Kína er lokað land og fregnir
af styrjaldarunidiirbúningi þar
eru mun óljósari, en fragnimar
frá Sovétrílkjunum. Ferðamenn,
sem kcmið hafa til tHong Kong
að undaniförnu, segja, að her-
flutningar frá Suður-Kína til
norðurlandamæranna séu mjög
umfangsmiklir og oift Uði marg
ir dagar án þess að óbreyttir
borgarar komizt með járnbraut
arlestunum vegna herfliutning-
anna.
Til þessa hefur verið litið á
liðsfl'Utninga Kínverja sem
varnaraðgerðir. I kommúnum
hafa verið gefnar út fyrinskip-
anir um isöfnun matarbiirgða, og
áróðurinn gegn Sovétmönnum
berst til aflslkekfctustu smá-
þorpa. Þar segir m.a., að hinn
glæpsaimlegi yfirgamgur Sové.t-
manna á landamænunuim, sé
aðeinis fyrsta slkrefið 1 undir-
búningi árásairstyrjaldair á
Kína.
Það er ekfci 'liangt síðan, að
styrjöld milli Kína og Sovét-
rtkjanma var talin óhugsandi.
Helztu rökin fyrir því voru, að
Kínverjar, sem ættu aðeins
frumistæð 'kjamorfcuvopm, væru
ekki nægilega öflugiir tii þess
að hætta á kjarnonfcuistyrjiöld.
Einnig var talið, að ’Sovétmenn
væru of ’-kænir til þess að hætta
á að Ifestast í því fend, sem
land-styrjöld gegm 800 milljón
manna þjóð, yrði óhjáfcvæmi-
leg.
Margir sérfræðimgar hafa nú
skipt um skoðun. Bftirfarandi
þrjár ástæður telja þeir þyngst
ar á metunum:
1. Leiðtogar Sovétrfikjanna
virðast sannfærðir um, að Kín-
verjar ógni fremur öryggi
þeirra en Bandarfikjamenn, að
minnsfa kosti næsta áratug.
Eins og miálum er nú háttað,
gætu So|-étmenn auðveldlega
unnið styrjöld gegn Kínverj-
um, án þess að bíða rnfikið tjón.
En hæfist styrjöldin elkki fyrr
en eftir noikkur ár, er lfiklegt
að útkoiman yrði önnur.
2. Óeirðirnar á landamærum
Sovétríkjanna og Kína, sem
hófust eftir áratugs harða hug-
myndafræðibaráttu, hafa reynt
mjög á þolrif Sovétleiðtoganna.
3. Ljóst er, að leiðtogar Kín-
verja em áhyggjufullir vegna
hugsanlegrar styrjaldar við
Sovétrfikin, en þeir geta elkfci
og vilja ekki láta undan, hvorki
á landamærunum né í hug-
myndafræðibaráttunni.
Brezfcur sérflræðingur í mál-
eifnum Kína segir: „Kínversfcir
leiðtogar eru í mifciuim vanda
staddir: Þeir hafa elkfci bol-
magn til að ögra Sovétimönnum
meir en orðið er, en þeir geta
eklkert fremur látið undan.
Hvort sem þeir gera, eiga þeir
á hættu hennaðaraðgerðir af
hálfu Sovétríkjanna, annað
hvort sem svar við frekairi ögr-
unum eða vegna þeiss að Kín-
verjar sýna veilkleilkamerki“.
Landamæradeilur eru helzta
undirrót fjandsfcapar Kínverja
og Sovétmanna, og safca hvorir
aðra um yfirgang og glæpisam-
leg hryðjuverk. Segja þeir nú,
að mörg þúsund sinnum hafi
kamið til átáka á landamærun-
um frá 1963, og kenna hvorir
öðrúm um.
Á þessu ári hafa átökin örðið
snarpari og umfangsmeiri en
áður. Fleiri hermenn með öfl.-
ugri vopn hafa takið þátt í
þeiim, þótt hvorugur aðilinn
haifi beitt flugvélum til þesisa.
Fyrsti alvarlegi áretosturinn
í ár varð 2. marz. Kínverskir
hermenn fóru ytfir UlsisurÍHfljót
á ísi og drápu 34 sovézfca landa
mæraverði á eyjunni Dam-
anslky, sem verið hiefur mikið
þrætuepli. Kínverjamir reyndu
þó efcki að ná eyjunni, eem
þeir nefna Chenpao, á sitt vald
að þessu sinni. 15. maí tðkst
sovézlkum hermönnum að ráð-
ast á kínverdka verði, sem þá
voru komnir till eyjarinnar úr
launsátri, og felldu þeix 500
manns í vélbyssuskothríð.
í sumar var skipzt á skotum
á landamærum Singkiang og
sovéziku landsisvæðanna í Mið-
Asíu. Þegar átökunum laufc
höfðu Sovétmenn fcomið sér
upp nýrri landamæirastöð á
svæði, sam áður var talið til
Kína.
Sérfræðingar um fcínversk
málefni á Vesturlönduim, telja,
að Rússair eigi meiri sök á hinu
alvarlega ástandi á landamær-
unum en Kínverjar. Segja þeir
allt benda til þesis, að á þessu
ári hafi sovézkir yfirmienn við
landamærin oftar átt upptökin
að ögrununum en fcínverskir,
og einnig haifi þeir brugðizt
óþarflega har'kalega við ögrun-
um af hálfu Kínverja.
Framikoma Sovétmanna á
landamærunum bendir alls
ekki til þess, að þeir hafi áhuga
á að draga úr viðsjánum. Þeir
haifa aúkið könnunartflug við
landamærin og miiklir henflutn
ingar fara fram flugleiðis í um
deildu héruðunum innan landa
mæra Sovétrfikjanna. Flugvell
ir, sem eru vel staðsettir ti/1
árása á Kína, hafa verið stækk
aðir og endurbættir og eld-
flaugastöðvum komið á fót í
Ytri-Mongólíu. í stöðvum þess
um eru éld'flaugar, siam unnt er
að skjóta á helztu kjarnor'ku-
ver Kínverja í Paotow og Lanc-
how.
Brezikir fréttaslkýrendur, sem
fylgzt 'hafa með gangi mála í
Sovétríkjunum, segja viðbrögð
Sovétmanna mjög eðlileg.
Benda þeir á, að í Moskvu ríki
nær sjúklegur ótti við hinn
fjöjmenna nágranna. Kínverjar
eru nú taldir vera um 800 mill-
jónir, þeiir eiga kjarnorku-
sprengjur, þeir krefjast stóæra
landssvæða af Sovétmönnum
og óttazt er, að þeir, sem taka
við forystunni við andlát Mao
Tse Tungs, verði reikulir í ráði,
að minnsta kosti fyrst í stað.
Sovétmenn létu KJnverjium í
té leiðbeiningar um smíði
kjarnorlkuvopna og útveguðu
þeim ýmis tæki til smíðanna,
og þess vegna vita þeir betur
en nclkkrir aðrir, hve kjarn-
orkuvopnaframleiðsla er kornin
vel á veg í Kína. Fréttaskýr-
endur segja fullvist, að sov-
ézikir herforingjar beiti þeim
rökum í viðræðum við stjórn-
málamennina, að nauðsynáegt
sé að láta til sfcarar skríða gegn
Kínverjum áður en þeir hafi
komið sér upp svo milklum
birgðum öflugra kjarnorku-
vopna, að Sovétrikjunum staifi
veruleg hætta af.
Það lefikur enginn vafi á því,
að Kinverjar eru ifila búnir und
ir meiriháttar hernaðarátök
við Sovétmenn. Þeir hafa að
vísu nægan mannafla, en ffiug-
vélar þeirra og vopn eru úrelt.
Aufc þess er fjöldi kínverskra
henmanna önnum kafinn við að
’koma á röð og reglu 1 l'andinu
eftir menningarbyltiniguna.
Hernaðarsérfræðingar telja
Jíklegast, að Sovétmenn velji
einhverja þriggja eftirtalinma
leiða, ákveði þefir að láta til
skarar Skríða gegn Kínverjum:
1. Loiftárásir til að eyðilieggja
kjarnorlkustöðvar Kínverja.
Senniilega yrði ekfci beitt kjarn
orkusprengjum í þeim áirásium,
það væri ekki nauðsynlegt og
gæti haft rnjun alvartegiri stjórn
málalegar aifleiðingar, en árás-
ir með öðrum sprengjutegund-
um.
2. Skyndiárás á landi, til
þess að sýna Kínverjum í tvo
heimana og gera þeim ljósa yf-
irburði Sovétmanna. Árásar-
liðið yrði síðan dregið til baka
áður en Kínverjum gæfiist tæki
færi til að 'hefja meiriháttar
aðgerðir gegn því. Slífct væri
auðmýkjandi fyrir Pelking-
stjórnina og kínversfca herinn
og minnir á þær aðfeirðir, sem
Kínverjar notuðu til að vinna
sálfræðilegan sigur á Indverj-
um í landamæraátökumum
1962.
3. Þriðja leiðin er langsóttust
og ólfiklegast, að 'hún verði far-
fin. En hún byggist á áróðri
meðal þjóðabrota, sem búa á
landaimærum Kína og Sovét-
rfikjanna, fyrist og fremst í Sing
kiang, sam gæti leitt til þess,
að þau lýstu yfir sjáifstæði
sínu með stuðningi Sovét-
manna. Er talið ólfiklegt, að
þjóðabrot þeasi kjósi fremur
yfirráð Sovétmanna en Kín-
verja.
Þær aðgerðir, sem hér hafa
verið nefndar, færðu Sovét-
mönnum lítirnn hagnað. Þeir
gætu tafið kjarnoifcuvopna-
framleiðslu Kínverja um 10 ár
í masta lagi, en ólfiklegt er, að
leiðtogar vinveittir Sovétrífcj-
unuim kæmust í valdastóla í
lanidinu þótt Sovétmenin gerðu
Framhald á bls. 18
Sovézkir landamæraverðir á líkum slóðum og til átaka kom í sumar.